توسعه مترو؛ ضرورت روز

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب- محسن هاشمی*(روزنامه شرق): آغاز اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها، ضرورت توسعه بی‌وقفه و روزافزون مترو را اجتناب‌ناپذیر ساخته است. پیش‌بینی کارشناسان حاکی از آن است که در نخستین مرحله اجرای این قانون بیش از 500 هزار سفر به سفر‌های روزانه مترو در تهران افزوده می‌شود. این وضعیت با ادامه حذف یارانه‌ها روند تصاعدی به خود خواهد گرفت. توسعه خطوط ریلی در کلان‌شهرها از جمله تهران بزرگ، بستر اصلی برای آزادسازی قیمت حامل‌های انرژی محسوب می‌شود. آنچه در مرحله عمل دیده می‌شود، با آنچه انتظار می‌رود، تفاوت قابل توجهی دارد. از عمر بهره‌برداری از خطوط ریلی شهری در تهران حدود یک دهه می‌گذرد.
 
شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه از 35 سالگی خود عبور می‌کند، اما با وقوع حوادث تاریخی از جمله عدم اطلاع کافی بعضی از انقلابیون صدر انقلاب و تحمیل جنگ عراق علیه ایران، حداقل 10 سال به بطالت گذشت. با پیگیری‌های آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی نماینده وقت مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، شرکت مترو توانست 23 سال از عمر خود را به صورت مناسب، برای طراحی، ساخت و بهره‌برداری از خطوط استفاده کند و در همین 23 سال، توانست مقام اول را در منطقه خاورمیانه به‌دست آورد. 

اینک ساخت 125 کیلومتر خط ریلی با 70 کیلومتر تونل و 70 ایستگاه عمدتاً زیرزمینی، 800 واگن و تحقق سه میلیارد سفر در طول 10 سال بهره‌برداری، مترو تهران را در میان متروهای جهان، در مقام مناسبی قرارداده است. 

اگر کمک به اجرای برنامه‌های مترو شود، می‌توان انتظار داشت مشکل ترافیک حل شود و معضل آلودگی هوای تهران به حد مطلوب برسد. قطعاً برای انجام این مهم، نیازمند کمک دولت همانند حمایت شهرداری و اجرای قوانین مصوب موجود، برای رسیدن به هدف تحقق سهم 30 درصدی حمل و نقل ریلی در حمل و نقل عمومی تهران هستیم.
 
شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه در سال‌های گذشته با سرعت دادن به روند ساخت خطوط مختلف مترو و بهره‌برداری آنها، گام‌های اساسی و ضروری را برای تکمیل هشت خط سنگین شهری و چهار خط سریع‌السیر در تهران برداشته است. بخشی از آن در خطوط یک و چهار تکمیل شده است، اما به دلیل کمبود واگن از آنها استفاده نمی‌شود.

بدون شک تکمیل این خطوط به همراه ساخت 35 ایستگاه و چندین مجتمع ایستگاهی در نقاط مختلف شهر تهران، تاثیری شگرف بر کیفیت زندگی شهری در تهران بر جا خواهد گذاشت. این تعداد ایستگاه و مجتمع‌های خدماتی و همچنین طول خطوط ساخته شده و در دست ساخت، پروژه مترو تهران را به مهم‌ترین و بزرگ‌ترین پروژه شهری در کشور تبدیل کرده است که آثار زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و ترافیکی آن ضرورت تکمیل هر چه سریع‌تر این سامانه را اجتناب‌ناپذیر می‌سازد. 

نکته دیگر اینکه مترو توانسته است در این سال‌ها کارایی خود را به عنوان یک نیاز ضروری شهری نشان داده و در زندگی شهروندان جای گیرد که استقبال مردم از این سیستم گواه آن است. از سوی دیگر حمل و نقل ریلی یک وسیله ارتباطی پاک است که در فرآیند تولید و بهره‌برداری از آن زیان‌های زیست‌محیطی به حداقل رسیده و از ظرفیت‌های نهفته شهر در زیر زمین استفاده می‌کند. 

یک مسیر مترو معادل یک بزرگراه 52 بانده است که ضمن کمک به کاهش آلودگی هوا، در کاهش هزینه‌های عمومی و صرفه‌جویی در زمان سفرهای شهری نیز نقش موثری دارد.مجموع این هزینه‌ها رقم کلانی را شامل می‌شود که احداث مترو نصیب جامعه (دولت و شهرداری تهران) خواهد کرد و در نهایت رفاه و رضایت مردم را تامین می‌کند، مهم‌تر از آن مترو یک پدیده عدالت‌محور است که همه آحاد جامعه به یک شیوه از آن استفاده کرده و هیچ درجه‌بندی و تبعیضی در آن وجود ندارد و از زرق و برق وسایل لوکس و تجملات نیز در آن اثری نیست.
 
اما در این میان با وجود متخصصان و کارشناسان داخلی و کسب تجاربی که در سال‌های گذشته به‌دست آمده است،‌ به‌رغم تاکیدات مسوولان کشور اعتبارات کافی برای این بخش تامین نمی‌شود. با وجود مصوبه مجلس مبنی‌بر اختصاص بودجه از صندوق ذخیره ارزی به این بخش، مترو عمدتاً با کمک‌های غیرنقدی شهرداری تهران ساخته می‌شود. چه بسا اگر سهم دولت در این بخش پرداخت شود، قطعاً بار سنگینی از مشکلات ترافیکی و گرفتاری مردم از بابت حمل و نقل عمومی برداشته خواهد شد.
 
مشکلات اعتباری تنها مختص مترو تهران نبوده و در همین چارچوب خط یک مترو مشهد، شیراز، اصفهان و تبریز با پیشرفتی در حدود 99 درصد، 50 درصد و 30 درصد آماده بهره‌برداری هستند اما با مشکل نقدینگی برای تامین واگن مواجه هستند، بنابراین اگر اکنون ادعا کنیم که کل قطارهای شهری اعم از تهران و کلانشهرها می‌توانند روزانه شش میلیون سفر را با وسیله‌ای پاک و با صرفه‌جویی در سوخت ساماندهی کنند،‌ سخنی به اغراق نگفته‌ایم. کار کردن در شرایط سخت، انسان را آبدیده می‌کند.
 
مترو هم از این قاعده مستثنی نبوده است. بحمدالله با حمایت‌های جدی دکتر قالیباف شهردار موفق تهران اینک شکوفایی مترو با راه‌اندازی هر ماه یک ایستگاه به اوج افتخار و موفقیت خود نایل شده است. 

امسال ایستگاه شهید کلاهدوز و ایستگاه نبرد در منتهی‌الیه شرق تهران، ایستگاه چهارراه ولیعصر(عج) و ایستگاه توحید در قلب تهران، ایستگاه محمدشهر در آن سوی کرج، ایستگاه پیروزی،‌ فرهنگسرا و چندین ایستگاه دیگر به شهروندان صبور و قدردان تهران تقدیم شده است و به زودی ایستگاه‌های دیگر از جمله ایستگاه مهم میدان آزادی در غرب تهران وارد عرصه خدمت‌رسانی خواهد شد. امروز در اوج تحریم‌های بین‌المللی،‌ مترو توانسته است با وارد کردن دستگاه‌های فوق‌پیشرفته حفار TBM به خطوط در حال ساخت خود، سرعت احداث مترو را از یک کیلومتر به 20 کیلومتر افزایش دهد. امسال رهنمود رهبری «کار مضاعف،‌ همت مضاعف» در مترو تهران به عینه عملی شده است. 

به راستی توسعه مترو بازی با اعداد آماری نبوده و مردم هر روز از بام تا شام مهمان گرامی و عزیز ایستگاه‌های در حال گسترش مترو هستند.

*مدیرعامل شرکت مترو تهران