وضعیت نخبگان در دهه 80 از نگاه صادق زیباکلام؛
یا با من هستی یا سخت‌ترین فشارها را تحمل کن
نخبگان ناچار شدند گوشه عزلت را برگزینند
آفتاب‌‌نیوز : 
آفتاب: دکتر صادق زیباکلام استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران است. او در پاسخ به خبرآنلاین درباره وضعیت فکری و موقعیت نخبگان در جامعه ایران در دهه هشتاد چنین گفت:
"وضعیت نخبگان در دهه 1380، برای خود آنها خیلی جالب نبود. اگر از دو سه سال نخست دهه 1380 بگذریم، دوران جالبی برای نخبگان ایرانی آغاز نشد. یعنی این دوران، دورانی نبوده که در آینده وقتی که نخبگان ایرانی به آن می‌نگرند، با خشنودی و رضایت از آن یاد کنند؛ چرا که آنها در این دوران در معرض انواع و اقسام فشارها بودند.
یعنی فشارهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی گوناگونی را تحمل کردند. نخبگانی که در دانشگاه بودند، به گونهای این فشارها را تحمل می‌کردند و نخبگانی که در عرضه مطبوعات یا نویسندگی بودند، به گونهای دیگر. کا به هیچ‌وجه نمی‌توانیم بگوییم که نیمه دوم دهه 1380، دورانی است که نخبگان از آن با خاطره خوشی یاد خواهند کرد. شاید بتوان گفت این دوره، دوره‌ای است که اقشار و لایه‌های کمتر تحصیل‌کرده جامعه، یعنی توده‌های عوام، روزگار به مراتب بهتری را سپری کردند؛ زیرا حکومت در این دوران بیشتر سعی می‌کرد رضایت این اقشار را بدست بیاورد.
در این دوران رویکرد به نخبگان، به طور خلاصه این بود که شما یا با من هستید یا علیه من. اگر با من هستید که وضعیت مناسبی خواهید داشت اما اگر با من نیستید، باید با انواع و اقسام فشارها و محدودیت‌ها مواجه شوید. می‌گویند یا با من هستی یا سخت‌ترین فشارها را باید تحمل کنی. این منطق برخورد با نخبگان بوده است.
در این دوران تلاش‌های زیادی صورت گرفت که نخبگان خودشان را با جهت‌گیری‌های فکری، سیاسی و بین‌المللی حکومت منطبق کنند و اگر چنین کاری نمی‌کردند، در معرض انواع فشارها قرار می‌گرفتند. البته این وضعیت موجب نشد که اکثریت نخبگان با نگاه رسمی همراه شوند بلکه به گمان من اکثریت نخبگان خاموش شدند؛ زیرا نه می‌توانستند کار خاصی انجام دهند و نه می‌خواستند با سیاست‌های رسمی همراهی کنند. هم از این‌رو، بسیاری از نخبگان ناچار شدند گوشه عزلت را برگزینند تا مگر روزهای بهتری از راه برسد که فکر و اندیشه عرصه و مجالی برای مطرح شدن در جامعه ایران داشته باشد.
اگر بخواهیم دهه‌های 80 و 70 را با یکدیگر مقایسه کنم، باید بگویم دهه 70 علیرغم اینکه دهه چندان مطلوبی برای نخبگان نبود، ولی در آن دهه نخبگان لااقل در فشار هم نبودند. به عبارت دیگر، کسی چندان متعرض نخبگان نمی‌شد و به آنها نمی‌گفت شما باید این طور فکر کنید و این طور حرف بزنید. اما در دهه 80، در دانشگاه، به نخبگان گفته می‌شد شما باید به این شکل خاص بیاندیشید و - مثلاً - درباره علوم انسانی و غرب به فلان شکل خاص بیندیشید.
در دهه 70، حکومت توجهی به نخبگان و اندیشه‌های آنها نداشت ولی اصراری هم نداشت که آنها را به خط بکند و اندیشه خودش را به آنها بقبولاند. اما در دهه 80 حکومت به جبر می‌خواست نخبگان را با خودش همراه کند. اما درباره چشم‌انداز وضعیت نخبگان در دهه 90، باید بگویم که این چشم‌انداز از نظر من خیلی روشن و مطلوب است.
بهترین شاهد من در تایید این حرف، خیزش مردمی و دموکراتیک موجود در جهان عرب است. نمی‌توان گفت که در کشورهای همسایه ما نخبگان نقش مهمی ایفا می‌کنند ولی در ایران این‌گونه نخواهد شد. برجسته شدن نقش نخبگان در کشورهای عربی، بدون تردید در وضعیت نخبگان ایران هم اثر مثبت خواهد گذاشت."
آفتاب: دکتر صادق زیباکلام استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران است. او در پاسخ به خبرآنلاین درباره وضعیت فکری و موقعیت نخبگان در جامعه ایران در دهه هشتاد چنین گفت: "وضعیت نخبگان در دهه 1380، برای خود آنها خیلی جالب نبود. اگر از دو سه سال نخست دهه 1380 بگذریم، دوران جالبی برای نخبگان ایرانی آغاز نشد. یعنی این دوران، دورانی نبوده که در آینده وقتی که نخبگان ایرانی به آن می‌نگرند، با خشنودی و رضایت از آن یاد کنند؛ چرا که آنها در این دوران در معرض انواع و اقسام فشارها بودند.
یعنی فشارهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی گوناگونی را تحمل کردند. نخبگانی که در دانشگاه بودند، به گونهای این فشارها را تحمل می‌کردند و نخبگانی که در عرضه مطبوعات یا نویسندگی بودند، به گونهای دیگر. کا به هیچ‌وجه نمی‌توانیم بگوییم که نیمه دوم دهه 1380، دورانی است که نخبگان از آن با خاطره خوشی یاد خواهند کرد. شاید بتوان گفت این دوره، دوره‌ای است که اقشار و لایه‌های کمتر تحصیل‌کرده جامعه، یعنی توده‌های عوام، روزگار به مراتب بهتری را سپری کردند؛ زیرا حکومت در این دوران بیشتر سعی می‌کرد رضایت این اقشار را بدست بیاورد.
در این دوران رویکرد به نخبگان، به طور خلاصه این بود که شما یا با من هستید یا علیه من. اگر با من هستید که وضعیت مناسبی خواهید داشت اما اگر با من نیستید، باید با انواع و اقسام فشارها و محدودیت‌ها مواجه شوید. می‌گویند یا با من هستی یا سخت‌ترین فشارها را باید تحمل کنی. این منطق برخورد با نخبگان بوده است.
در این دوران تلاش‌های زیادی صورت گرفت که نخبگان خودشان را با جهت‌گیری‌های فکری، سیاسی و بین‌المللی حکومت منطبق کنند و اگر چنین کاری نمی‌کردند، در معرض انواع فشارها قرار می‌گرفتند. البته این وضعیت موجب نشد که اکثریت نخبگان با نگاه رسمی همراه شوند بلکه به گمان من اکثریت نخبگان خاموش شدند؛ زیرا نه می‌توانستند کار خاصی انجام دهند و نه می‌خواستند با سیاست‌های رسمی همراهی کنند. هم از این‌رو، بسیاری از نخبگان ناچار شدند گوشه عزلت را برگزینند تا مگر روزهای بهتری از راه برسد که فکر و اندیشه عرصه و مجالی برای مطرح شدن در جامعه ایران داشته باشد.
اگر بخواهیم دهه‌های 80 و 70 را با یکدیگر مقایسه کنم، باید بگویم دهه 70 علیرغم اینکه دهه چندان مطلوبی برای نخبگان نبود، ولی در آن دهه نخبگان لااقل در فشار هم نبودند. به عبارت دیگر، کسی چندان متعرض نخبگان نمی‌شد و به آنها نمی‌گفت شما باید این طور فکر کنید و این طور حرف بزنید. اما در دهه 80، در دانشگاه، به نخبگان گفته می‌شد شما باید به این شکل خاص بیاندیشید و - مثلاً - درباره علوم انسانی و غرب به فلان شکل خاص بیندیشید.
در دهه 70، حکومت توجهی به نخبگان و اندیشه‌های آنها نداشت ولی اصراری هم نداشت که آنها را به خط بکند و اندیشه خودش را به آنها بقبولاند. اما در دهه 80 حکومت به جبر می‌خواست نخبگان را با خودش همراه کند. اما درباره چشم‌انداز وضعیت نخبگان در دهه 90، باید بگویم که این چشم‌انداز از نظر من خیلی روشن و مطلوب است.
بهترین شاهد من در تایید این حرف، خیزش مردمی و دموکراتیک موجود در جهان عرب است. نمی‌توان گفت که در کشورهای همسایه ما نخبگان نقش مهمی ایفا می‌کنند ولی در ایران این‌گونه نخواهد شد. برجسته شدن نقش نخبگان در کشورهای عربی، بدون تردید در وضعیت نخبگان ایران هم اثر مثبت خواهد گذاشت."
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
انتشار یافته: ۰
ناشناس
| 
۱۲:۱۱ - ۱۳۹۰/۰۱/۱۴
پاسخ
mesle hameye maghalate doct_or ziba bood 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید