سياست آمريكا در جمهوری هاي سابق شوروي
تعهد لفظي آمريكا به دموكراسي
آفتاب‌‌نیوز : 
ايالات متحده خود را در نزاع انتخاباتي اوكراين، به عنوان حامي آزادي و كشور صاحب حق قلمداد كرد. حكومت بوش حمايت قاطعانه خود را از دموكراسي و روند انتخاباتي كشور اعلام داشت و كانديداي حزب حاكم، ويكتور يانكوويچ را متهم به تقلب در نخستين انتخابات كرد.
به هر حال اين يك امر طبيعي نيست.
مي توان مثال هاي زيادي از چندين كشور اتحاد شوروي سابق با ديكتاتوري هاي بسيار بدتر از حكومت اوكراين نام برد كه مورد حمايت دولت بوش قرار گرفته اند.
آمريكا مشكلات زيادي نيز با انتخابات ديگري كه اخيراً در برخي از اين كشورها سبب انتصاب هاي بي شرمانه شده، نداشته است.
ادعاي گاه و بيگاه ايالات متحده مبني بر علاقه به دموكراسي توسط بيشتر حكومت هاي منطقه، جدي گرفته نمي شود. جانشين مدير اجرايي ناظران حقوق بشر، بخش اروپا و آسياي مركزي، راشل دنبر مي گويد: «ايالات متحده، نسبت به حقوق بشر، تنها تعهد لفظي دارد. اما با اين تفاوت كه هدف او جنگ با تروريسم و قاچاق مواد مخدر است و به همين دليل براي حكومت هاي منطقه كه حقوق بشر را زير پا مي گذارند، عواقبي دربر ندارد.»
انتخابات رياست جمهوري در آذربايجان، كشوري كه در حال حاضر مورد علاقه ايالات متحده قرار دارد، در اكتبر 2003 با مشخصه تقلب وسيع برگزار شد. حيدر علي اف به روش حكومت سلطنتي قدرت را به پسرش الهام واگذار كرد.
حيدر كه دو ماه بعد فوت كرد، به دليل ثروت نفتي كشور از زمان كلينتون مورد حمايت گرم ايالات متحده قرار گرفت. (براساس گزارش سايت مادرجونز، شركت هاي غربي نفتي مبلغ چهار ميليارد دلار در اين كشور سرمايه گذاري كرده اند و انتظار مي رود در سال هاي آينده 10 ميليارد ديگر به اين مبلغ اضافه كنند.) در طول حكومت كلينتون، كوشش هاي حيدر جهت ارتقاي سطح روابط با ايالات متحده توسط كمپاني هاي نفتي و دلال هاي برجسته از قبيل جيم بيكر، برنت اسكوكرافت، زبيگ نيوبرژينسكي و نيز ديك چني و ريچارد آرميتاژ تقويت شد.
حكومت بوش هم روابط گرم با حيدر را حفظ كرد.
بوش در نامه اي كه توسط اسپنسر آبراهام، رئيس انرژي در جشن راه اندازي خط لوله باكو- سيحان، قرائت شد اظهار داشت: «علايق مشترك امنيتي ما، علايق تجاري و علاقه به صلح و ترقي، با هر خط لوله تقويت خواهد شد. (دو شركت آمريكايي يونوكال و آمرادا هس سرمايه گذاران اين خط لوله هستند.) بوش اظهار داشت: «امروزه هر يك از ما بخش جديدي از يك روابط نويدبخش نوين در تاريخ روابط بين ملت هايمان هستيم.» آبراهام نيز به نوبه خود «بينش و قاطعيت» حيدر را مورد ستايش قرار داد.
احترام شديد بوش نسبت به پدر به پسر منتقل شد. وقتي كه در سال 1996 الهام به حكومت رسيد، بوش او را به دليل ايجاد تسهيلات براي ورود شركت هاي نفتي تگزاسي به آذربايجان، يك تگزاسي افتخاري لقب داد. زماني كه الهام به فاصله كوتاهي قبل از انتخابات رياست جمهوري به عنوان نخست وزير انتخاب شد، بوش در ملاقات با هيأت نمايندگي كنگره برايش نامه تبريك فرستاد.
حكومت بوش پس از انتخابات تقلبي اكتبر به روابط دوستانه خود با رژيم الهام ادامه داد، ولو اين كه نه تنها انتخابات انجام شد بلكه پيامدهاي خشونت باري به همراه داشت كه هنوز در اوكراين مشاهده نشده است. حداقل يك نفر از مخالفين كشته شد و نيروهاي امنيتي صدها تن از اعضاي مخالفين را دستگير كردند كه به گزارش سازمان عفو بين الملل، بسياري از آنها مورد شكنجه قرار گرفته اند.
گرچه ايالات متحده بيش از دو ميليون دلار در طول انتخابات خرج كرد تا ظاهراً از دموكراسي حمايت كرده باشد، اما وزارت كشور در نخستين بيانيه خود در مورد انتخابات اعلام كرد، شواهد اوليه نشانگر آن است كه جريان انتخابات به خوبي پيش مي رود وگرچه قضاوت نهايي زود است اما نتيجه با آنچه كه ناظران رسمي اروپايي پيش بيني مي كردند، بسيار متفاوت خواهد بود. آنها مي گفتند خشونت نيروهاي امنيتي باعث ايجاد احساسي مبني بر «شروع يك جنگ» شده است.
به گزارش شبكه مادرجونز آرميتاژ مشاور امور خارجه كمي پس از انتخابات، طي تماس تلفني با الهام به او به دليل «اجراي انتخاباتي قوي» تبريك گفت. آرميتاژ همچنين «تمايل دولت بوش براي همكاري هاي نزديك با او و آذربايجان درآينده» را اعلام كرد. اين يك امر تصادفي نيست، زيرا آرميتاژ عضو سابق شورا و رئيس مشترك اتاق بازرگاني ايالات متحده- آذربايجان بود. آرميتاژ در نطقي در سال 2002 گفته بود: «اين اتاق بازرگاني ايالات متحده- آذربايجان بود كه مدتي طولاني ارتباط واقعي ميان دو ملت ايجاد كرده بود. تصور مي كنم اكنون ما به يك ارتباط محكم ميان حكومتي رسيده ايم.»
رئيس دفاع رونالد رامسفلد در دسامبر 2003 درست شش هفته پس از انتخابات از آذربايجان ديدار كرد. او دوباره به الهام تبريك گفت و از اظهارنظر در مورد چگونگي برگزاري انتخابات خودداري كرد. آرميتاژ سعي كرد به تلافي، طي بازديد ماه مارس 2004 ملاقاتي با رهبران مخالفين داشته باشد. او اطمينان خود از بهبود هرچه سريع تر شرايط حقوق بشر را در يك كنفرانس خبري اعلام داشت.
جداي از روابط نفتي، آذربايجان ثابت كرده است كه براي ايالات متحده از طرق ديگر هم مفيد خواهد بود. اين كشور موافقت كرد كه پروازهاي مستقيم از آذربايجان به آمريكا انجام شود و به علاوه 159 سرباز نيز به عراق فرستاد. دولت بوش براي كمك به آذربايجان در سال 2004 تقاضاي 70 ميليون دلار كرد كه هشت ميليون از آن شامل كمك هاي نظامي است. آذربايجان تا يازده سپتامبر هيچ گونه كمك نظامي دريافت نكرده بود كه دليل آن عدم رعايت حقوق بشر و درگيري با ارمنستان اعلام شده بود.
ناظران حقوق بشر در گزارش سال 2004 اعلام كردند «سياست ايالات متحده در مورد آذربايجان، بر حمايت آذربايجان از مبارزه آمريكا با تروريسم و منافع نفتي اين كشور متمركز است.» برخورد ضعيف آمريكا در مورد تجاوز به حقوق بشر كه بخشي از آن مربوط به انتخابات 2003 و خشونت هاي پس از آن مربوط مي شود، به نقش اين كشور در آذربايجان لطمه زد.
در اكتبر، دولت هفت تن از رهبران مخالفين را به سال ها زندان محكوم كرد كه دليل آن، سازماندهي آشوب هاي پس از انتخابات اعلام شد. اروپا تحت عنوان گزارش هاي حقوق بشر، اين مجازات ها را محكوم كرد اما ايالات متحده اظهارنظر نكرد.
هنگامي كه در سپتامبر و اكتبر سال 2004 انتخابات پارلماني ازبكستان انجام شد، حزب مخالف در مجموع يك كرسي به دست آورد. مخالفين در اعتراض، از حضور در پارلمان خودداري كردند.
تقلب وسيعي انجام شده بود.
راننده اي در مصاحبه با نيويورك تايمز اظهار داشت: «همسر من مدير مدرسه است. ما را در روز انتخابات مجبور كردند شش بار رأي بدهيم. شما اين را دموكراسي مي ناميد؟»
پس از انتخابات، اتحاديه اروپا انتخابات را غيرعادلانه توصيف و آن را محكوم كرد. اما سفارت ايالات متحده سكوت اختيار كرد. آرميتاژ يك ماه پس از انتخابات به آن كشور سفر كرد ولي در كنفرانس خبري خود به انتخابات اشاره اي نكرد. حتي به گزارش حقوق بشر وزارت خارجه در ماه فوريه نيز اشاره اي نداشت. در اين گزارش آمده بود كه در آن كشور، آزادي بيان و همه وسايل ارتباط جمعي محدود شده است. در عوض هدف اصلي خود را از اين سفر، تقدير از دولت به دليل فرستادن نيرويي بيست و هشت نفره به عراق، اعلام كرد. آرميتاژ قبلاً نيز در 27 آوريل 2004 در انجمن همكاري هاي بازرگاني ايالات متحده- قزاقستان از رئيس جمهور نورسلطان نظربايف به دليل تبديل كشور به «باثبات ترين و موفق ترين كشور آسياي ميانه» تقدير به عمل آورده بود.
به نظر مي رسد اين خط مشي است كه كاخ سفيد در مورد همه كشورهاي منطقه اعمال مي كند، 28 نوامبر سال 2000، بوش در مراسم افتتاحيه كنسرسيوم خط لوله خزر طي بياناتي از قزاقستان براي كمك به ايجاد جهاني «ثروتمند و پايدار» تقدير به عمل آورد. نظر بايف نيز در دسامبر 2001 به كاخ سفيد رفت و يكي از دلايل آن را تشكر از اجازه نيروي هوايي ايالات متحده براي استفاده آمريكا از فرودگاهي در كشورش اعلام كرد. نظر بايف در طول سفر هديه اي خيالي به ارزش 7500 دلار به بوش تقديم كرد. (مطابق قوانين كنوني، بوش بايد همه هداياي خود را به دولت فدرال بازگرداند.)
دو كشور موافقتنامه هايي نيز امضا كردند. در اعلاميه مشترك بوش و نظربايف گفته شده است: «ما اعلام مي كنيم كه توافق هاي استراتژيك و درازمدت خود را تقويت خواهيم كرد و همكاري ميان ملت هايمان را عمق خواهيم بخشيد تا چشم اندازي صلح آميز، مستقل و ثروتمند از كشور قزاقستان در قرن بيست و يكم داشته باشيم.»
در اشاره به مشكل قزاقستان، بيانيه تأكيد دارد بر «ادامه همكاري هاي دوجانبه جهت استقرار قانون و ارتقاي آزادي مذهب و ديگر موارد حقوق بشر جهاني.»
به نظر نمي رسد بيانيه در مورد رعايت حقوق بشر، تأثير چنداني در رفتار نظربايف گذاشته باشد. در ماه اوت 2004 گزارش ناظران حقوق بشر حاكي از وجود اسنادي از تجاوزات متعدد و شامل حبس چهره هاي مخالف، مرگ مشكوك يك روزنامه نگار و هجوم به سازمان هاي غيردولتي است.
در ماه سپتامبر 2003، دو كشور طرح همكاري پنج ساله شامل تهيه هلي كوپتر، هواپيماهاي باري نظامي، كشتي به علاوه تهيه تجهيزات براي سربازان قزاقستان و امور مربوط به مبارزه با تروريسم امضا كردند. كمك هاي ايالات متحده به قزاقستان از 9/47 ميليون دلار در سال 2000 به 92 ميليون دلار در سال 2003 رسيد كه نيمي از آن براي مقاصد امنيتي بود.
رامسفلد در ديدار خود از قزاقستان در فوريه 2004 گفت: «از گسترش روابط ميان دو كشور و از ثبات قدم مردم قزاقستان در تحكيم روابط دوستانه سپاسگزاريم. قزاقستان يكي از مهمترين كشورها در مبارزه عليه ترور است و در عراق كمك بزرگي بوده است. من به اينجا آمده ام تا شخصاً تشكر كنم و قدرداني خود را اعلام نمايم.»
بخشي از علاقه دولت بوش به نظر بايف به دليل سرمايه گذاري قابل توجه شركت هاي نفتي ايالات متحده در كشور اوست. شورون تگزاكو ميلياردها دلار در قزاقستان سرمايه گذاري كرده است. چني هنگام رياست بر هاليبرتون يكي از اعضاي كميته مشورتي نفتي نظربايف بود.
نظر بايف نيز در طول ديدار خود از ايالات متحده با بوش بزرگ ملاقات و او را مورد احترام همشهريان قزاقستاني ناميد. بنا به اظهار كن سيلور استاين از لوس آنجلس تايمز، گروهي از مقامات سابق و كنوني كه براي نظربايف تبليغ و كار كرده اند، شامل آرميتاژ، بيكر، لارنس ايگل بورگر هستند.
اسلام كريم اف، بر ازبكستان حكومت مي كند. به گزارش گاردين زندان ها پر است از حدود 6500 زنداني سياسي. براساس گزارش سفارت انگليس حداقل دو زنداني تا سر حد مرگ شكنجه شده اند. گزارشگر سازمان ملل متحد، تئوون بوفن پس از ديدار خود در سال 2002 اظهار داشت كه شكنجه در كشور «نهادينه، سيستماتيك و بي حدومرز» است.
اما از آن هنگام كه كريم اف در جنگ افغانستان همكاري كرد و اجازه داد تا ايالات متحده در كشور مستقر شود در شمار متحدين پروپاقرص آمريكا درآمد. او در ماه مارس 2002 مورد استقبال كاخ سفيد قرار گرفت و مقامات بلندمرتبه نظير كالين پاول و رامسفلد نيز از اين جمهوري در آسياي مركزي ديدار كرده اند. مطابق گزارش لوتس كلومن ارگان سازمان عفو بين الملل، اين كشور از يازده سپتامبر تاكنون صدها ميليون دلار كمك از ايالات متحده دريافت كرده است.
يكي از سازمان هاي ارشد غربي در ازبكستان به گاردين گفت: «مردم از آزادي هاي كمتري نسبت به دوران برژنف برخوردار هستند.» كنايه گاردين در اينجاست كه حزب جمهوريخواه آمريكا از روش دوران برژنف براي مبارزه عليه افراط گرايي اسلامي بهره گيري مي كند.
در ميان مقامات عالي رتبه آمريكا، پاول وزیر خارجه سابق این کشور به كريم اف لطف بيشتري داشت. او در ديدار خود از ازبكستان در دسامبر 2001 گفت: «براي من موجب امتنان است كه حامل درودهاي پرزيدنت بوش باشم و همچنين تشكرهاي عميق خود را براي حمايت هاي ازبكستان در پيگيري اين همكاري ها عليه تروريسم در افغانستان و هر جاي ديگر در سراسر دنيا ابراز دارم.» در ديدار كريم اف از كاخ سفيد كه چند ماه بعد از آن انجام شد، بوش براي اين كمك ها «اظهار قدرداني» كرد. دولت ازبكستان نيز از حمايت كاخ سفيد از كريم اف بهره مي برد. يكي از اعضاي دولت ازبك در بياناتي كه در طول اقامتش در ايالات متحده منتشر شد، احساسات خود را چنين ابراز كرد: «جامعه جهاني نمي تواند كريم اف را از حق مادي و معنوي كه او را در ميان سركوبگران عوامل ترس و ترور قرار مي دهد، محروم سازد تا اجازه ندهد آنها سمبل كشور شوند. وقتي كه كريم اف براي امضاي پنج توافقنامه دوجانبه با واشنگتن در ايالات متحده به سر مي برد، دولت بوش محتاطانه به جاي دعوت كريم اف براي شام، او را به صرف چاي بعدازظهر دعوت كرد و از برگزاري كنفرانس مطبوعاتي خودداري كرد.
رئيس سازمان ناظران حقوق بشر در آن كشور اظهار داشت: «وقتي من چندي بعد در سال 2002 از كشور ديدن مي كردم، يك شخصيت غربي روابط ازبك- آمريكا را «خيلي خوب» ارزيابي و ادعا كرد كه در آن كشور «پيشرفت رعايت حقوق بشر، چشمگير است.» ادعايي كه مردود است.
تساهل در مورد اين كشور، اين گونه ادامه مي يابد كه به گزارش مجله هارپر، سفير ايالات متحده در آغاز سال گذشته به مبارزين ازبك اخطار داد كه از طرح «سوالات سياسي» خودداري كنند.
براساس بيانات كريك موري سفير انگليس در ازبكستان كه به بيرون درز كرد و فايننشال تايمز آنها را منتشر ساخت: «شكنجه شدگان مجبور مي شوند چيزهايي را اعتراف كنند كه دولت ازبك قصد دارد ايالات متحده و انگلستان باور كنند- اين كه آنها و ما در يك جبهه مشترك در مقابل تروريسم قرار داريم.» توني بلر، موري را مجبور به استعفا كرد. به گزارش ساندي تايمز در اسكاتلند، توني بلر به دليل فشارهاي واشنگتن موري را به خاطر اظهارات منتقدانه اش مجبور به استعفا كرد.
حدود 1000 سرباز آمريكايي در پايگاهي به نام K2 در ازبكستان به فاصله هشت مايلي افغانستان مستقر شده اند. ايالات متحده در حمايت از ازبكستان در مقابل «هر تهديد خارجي» تعهد رسمي داده است. نيروهاي ويژه ايالات متحده، نيروهاي نظامي ازبك را آموزش مي دهند و ارتش ايالات متحده تجهيزات ارتباطي نظامي براي ارتش ازبك تهيه كرده است. در سال 2002 ازبكستان 43 ميليون دلار كمك نظامي از سوي ايالات متحده دريافت كرد. اين كشور همچنين به برنامه هاي صلح ناتو پيوسته است.
پس از ديدار كريم اف در سال 2004، رامسفلد گفت كه روابط دفاعي ازبك- آمريكا «هر ماه قوي تر» مي شود و اين كه مسائل مربوط به حقوق بشر تنها بخشي از روابط اين كشور با آمريكا را تشكيل مي دهد. روابطي كه نمي تواند «تنها بر يك ستون» استوار باشد.
وي افزود: «ما از اين روابط بسيار سود برده ايم و در تلاش هاي خود براي مبارزه جهاني با تروريسم و در افغانستان شاهد همكاري هاي شگفت آوري از سوي دولت ازبكستان بوده ايم.
ايالات متحده در ماه ژوئن به توصيه وزارت خارجه، برخي از كمك خود در رابطه با حقوق بشر را قطع كرد. اما ژنرال ريچارد ماير رئيس ستاد مشترك در طول ديدار ماه اوت از ازبكستان، رسماً عدم موافقت خود را با اين حركت اعلام داشت و گفت: «به عقيده من، اين از كوته بيني زياد نشأت مي گيرد و فايده اي نيز نخواهد داشت. حتي ممكن است تأثيري معكوس داشته باشد. به دليل آن كه قدرت هر نوع نفوذي به طور كلي حداقل ميان نظاميان از دست مي رود.
همسايه ازبكستان يعني تركمنستان داراي بدترين وضعیت در منطقه است. صفر مراد نيازاف دادگاه هايي نمايشي در اواخر 2002 و اوايل 2003 را به اجرا درآورد. .
نيازاف ماه هاي ژانويه، آوريل و سپتامبر را به اسم خودش، مادر عزيز متوفايش، و «كتاب روك ناما» كه رساله اي از نيازاف است و بچه هاي مدرسه مجبور هستند حداقل يك روز در هفته آنر ا بخوانند، نامگذاري كرده است. تصاوير و مجسمه هاي او همه جا هست. يكي از آنها مجسمه طلايي سي و پنج پايي گرداني است كه دست هايش را براي درود بر سپيده دم گشوده و به خورشيد امر مي كند كه در افق ناپديد شود. پول هاي نفت كشور به حساب هايي خارج از كشور ريخته شده كه فقط نيازاف حق كنترل آن را دارد.
ناظران حقوق بشر در گزارش سال 2004 اعلام كردند: «حكومت به گونه اي سيستماتيك همه حقوق مدني، سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي را زيرپا مي گذارد.» اما روش نيازاف مانع آن نشد كه مقامات بلندپايه ايالات متحده براي جلب تركمنستان به آن كشور سفر نكنند.
ژنرال تامي فرانكز پس از ملاقات با نيازاف در ماه اوت 2002 گفت: حمايت پرزيدنت نيازاف از اقدامات ما و حمايت مردم تركمنستان از مردم افغانستان، بخش مهمي از نتايج كوشش هاي ما را تشكيل مي دهد. همكاري ميان ملت هاي ما همچنان خوب باقي خواهد ماند و من، البته از اين بابت بسيار متشكرم.»
براساس گزارش اتحاديه دانشمندان آمريكايي، دولت بوش در سال 2003 تقاضاي 2/19 ميليون دلار كمك نظامي به تركمنستان كرد. لشكر كوچكي از سربازان آمريكايي براي سوخت رساني هواپيماهاي باري كمكي به افغانستان، در تركمنستان مستقر شدند. رامسفلد در طول ديدار ماه آوريل 2002 با نيازاف در مورد برنامه هاي كمك هاي مالي نظامي خارجي به گفت و گو پرداخت كه تحت آن ايالات متحده قايق هاي توپدار گارد ساحلي به آن كشور اهدا كرد. ايالات متحده همچنين افسران نظامي تركمنستان را تحت برنامه آموزش و پرورش نظامي بين المللي آموزش داد.
رامسفلد تشكر بي پايان خود را در طول سفر تقديم نيازاف كرد و گفت: «من از فرصت استفاده كرده و از رئيس جمهور و مردم براي همكاري خوب آنها در مبارزه با تروريسم تشكر مي كنم.» وي افزود ايالات متحده «به لحاظ كمك هاي بشردوستانه به افغانستان ستايش و تشكر مي كند.» او به عدم رعايت حقوق بشر در كشور توسط نيازاف اشاره اي نكرد.
ايالات متحده خود را در نزاع انتخاباتي اوكراين، به عنوان حامي آزادي و كشور صاحب حق قلمداد كرد. حكومت بوش حمايت قاطعانه خود را از دموكراسي و روند انتخاباتي كشور اعلام داشت و كانديداي حزب حاكم، ويكتور يانكوويچ را متهم به تقلب در نخستين انتخابات كرد. به هر حال اين يك امر طبيعي نيست.
مي توان مثال هاي زيادي از چندين كشور اتحاد شوروي سابق با ديكتاتوري هاي بسيار بدتر از حكومت اوكراين نام برد كه مورد حمايت دولت بوش قرار گرفته اند.
آمريكا مشكلات زيادي نيز با انتخابات ديگري كه اخيراً در برخي از اين كشورها سبب انتصاب هاي بي شرمانه شده، نداشته است.
ادعاي گاه و بيگاه ايالات متحده مبني بر علاقه به دموكراسي توسط بيشتر حكومت هاي منطقه، جدي گرفته نمي شود. جانشين مدير اجرايي ناظران حقوق بشر، بخش اروپا و آسياي مركزي، راشل دنبر مي گويد: «ايالات متحده، نسبت به حقوق بشر، تنها تعهد لفظي دارد. اما با اين تفاوت كه هدف او جنگ با تروريسم و قاچاق مواد مخدر است و به همين دليل براي حكومت هاي منطقه كه حقوق بشر را زير پا مي گذارند، عواقبي دربر ندارد.»
انتخابات رياست جمهوري در آذربايجان، كشوري كه در حال حاضر مورد علاقه ايالات متحده قرار دارد، در اكتبر 2003 با مشخصه تقلب وسيع برگزار شد. حيدر علي اف به روش حكومت سلطنتي قدرت را به پسرش الهام واگذار كرد.
حيدر كه دو ماه بعد فوت كرد، به دليل ثروت نفتي كشور از زمان كلينتون مورد حمايت گرم ايالات متحده قرار گرفت. (براساس گزارش سايت مادرجونز، شركت هاي غربي نفتي مبلغ چهار ميليارد دلار در اين كشور سرمايه گذاري كرده اند و انتظار مي رود در سال هاي آينده 10 ميليارد ديگر به اين مبلغ اضافه كنند.) در طول حكومت كلينتون، كوشش هاي حيدر جهت ارتقاي سطح روابط با ايالات متحده توسط كمپاني هاي نفتي و دلال هاي برجسته از قبيل جيم بيكر، برنت اسكوكرافت، زبيگ نيوبرژينسكي و نيز ديك چني و ريچارد آرميتاژ تقويت شد.
حكومت بوش هم روابط گرم با حيدر را حفظ كرد.
بوش در نامه اي كه توسط اسپنسر آبراهام، رئيس انرژي در جشن راه اندازي خط لوله باكو- سيحان، قرائت شد اظهار داشت: «علايق مشترك امنيتي ما، علايق تجاري و علاقه به صلح و ترقي، با هر خط لوله تقويت خواهد شد. (دو شركت آمريكايي يونوكال و آمرادا هس سرمايه گذاران اين خط لوله هستند.) بوش اظهار داشت: «امروزه هر يك از ما بخش جديدي از يك روابط نويدبخش نوين در تاريخ روابط بين ملت هايمان هستيم.» آبراهام نيز به نوبه خود «بينش و قاطعيت» حيدر را مورد ستايش قرار داد.
احترام شديد بوش نسبت به پدر به پسر منتقل شد. وقتي كه در سال 1996 الهام به حكومت رسيد، بوش او را به دليل ايجاد تسهيلات براي ورود شركت هاي نفتي تگزاسي به آذربايجان، يك تگزاسي افتخاري لقب داد. زماني كه الهام به فاصله كوتاهي قبل از انتخابات رياست جمهوري به عنوان نخست وزير انتخاب شد، بوش در ملاقات با هيأت نمايندگي كنگره برايش نامه تبريك فرستاد.
حكومت بوش پس از انتخابات تقلبي اكتبر به روابط دوستانه خود با رژيم الهام ادامه داد، ولو اين كه نه تنها انتخابات انجام شد بلكه پيامدهاي خشونت باري به همراه داشت كه هنوز در اوكراين مشاهده نشده است. حداقل يك نفر از مخالفين كشته شد و نيروهاي امنيتي صدها تن از اعضاي مخالفين را دستگير كردند كه به گزارش سازمان عفو بين الملل، بسياري از آنها مورد شكنجه قرار گرفته اند.
گرچه ايالات متحده بيش از دو ميليون دلار در طول انتخابات خرج كرد تا ظاهراً از دموكراسي حمايت كرده باشد، اما وزارت كشور در نخستين بيانيه خود در مورد انتخابات اعلام كرد، شواهد اوليه نشانگر آن است كه جريان انتخابات به خوبي پيش مي رود وگرچه قضاوت نهايي زود است اما نتيجه با آنچه كه ناظران رسمي اروپايي پيش بيني مي كردند، بسيار متفاوت خواهد بود. آنها مي گفتند خشونت نيروهاي امنيتي باعث ايجاد احساسي مبني بر «شروع يك جنگ» شده است.
به گزارش شبكه مادرجونز آرميتاژ مشاور امور خارجه كمي پس از انتخابات، طي تماس تلفني با الهام به او به دليل «اجراي انتخاباتي قوي» تبريك گفت. آرميتاژ همچنين «تمايل دولت بوش براي همكاري هاي نزديك با او و آذربايجان درآينده» را اعلام كرد. اين يك امر تصادفي نيست، زيرا آرميتاژ عضو سابق شورا و رئيس مشترك اتاق بازرگاني ايالات متحده- آذربايجان بود. آرميتاژ در نطقي در سال 2002 گفته بود: «اين اتاق بازرگاني ايالات متحده- آذربايجان بود كه مدتي طولاني ارتباط واقعي ميان دو ملت ايجاد كرده بود. تصور مي كنم اكنون ما به يك ارتباط محكم ميان حكومتي رسيده ايم.»
رئيس دفاع رونالد رامسفلد در دسامبر 2003 درست شش هفته پس از انتخابات از آذربايجان ديدار كرد. او دوباره به الهام تبريك گفت و از اظهارنظر در مورد چگونگي برگزاري انتخابات خودداري كرد. آرميتاژ سعي كرد به تلافي، طي بازديد ماه مارس 2004 ملاقاتي با رهبران مخالفين داشته باشد. او اطمينان خود از بهبود هرچه سريع تر شرايط حقوق بشر را در يك كنفرانس خبري اعلام داشت.
جداي از روابط نفتي، آذربايجان ثابت كرده است كه براي ايالات متحده از طرق ديگر هم مفيد خواهد بود. اين كشور موافقت كرد كه پروازهاي مستقيم از آذربايجان به آمريكا انجام شود و به علاوه 159 سرباز نيز به عراق فرستاد. دولت بوش براي كمك به آذربايجان در سال 2004 تقاضاي 70 ميليون دلار كرد كه هشت ميليون از آن شامل كمك هاي نظامي است. آذربايجان تا يازده سپتامبر هيچ گونه كمك نظامي دريافت نكرده بود كه دليل آن عدم رعايت حقوق بشر و درگيري با ارمنستان اعلام شده بود.
ناظران حقوق بشر در گزارش سال 2004 اعلام كردند «سياست ايالات متحده در مورد آذربايجان، بر حمايت آذربايجان از مبارزه آمريكا با تروريسم و منافع نفتي اين كشور متمركز است.» برخورد ضعيف آمريكا در مورد تجاوز به حقوق بشر كه بخشي از آن مربوط به انتخابات 2003 و خشونت هاي پس از آن مربوط مي شود، به نقش اين كشور در آذربايجان لطمه زد.
در اكتبر، دولت هفت تن از رهبران مخالفين را به سال ها زندان محكوم كرد كه دليل آن، سازماندهي آشوب هاي پس از انتخابات اعلام شد. اروپا تحت عنوان گزارش هاي حقوق بشر، اين مجازات ها را محكوم كرد اما ايالات متحده اظهارنظر نكرد.
هنگامي كه در سپتامبر و اكتبر سال 2004 انتخابات پارلماني ازبكستان انجام شد، حزب مخالف در مجموع يك كرسي به دست آورد. مخالفين در اعتراض، از حضور در پارلمان خودداري كردند.
تقلب وسيعي انجام شده بود.
راننده اي در مصاحبه با نيويورك تايمز اظهار داشت: «همسر من مدير مدرسه است. ما را در روز انتخابات مجبور كردند شش بار رأي بدهيم. شما اين را دموكراسي مي ناميد؟»
پس از انتخابات، اتحاديه اروپا انتخابات را غيرعادلانه توصيف و آن را محكوم كرد. اما سفارت ايالات متحده سكوت اختيار كرد. آرميتاژ يك ماه پس از انتخابات به آن كشور سفر كرد ولي در كنفرانس خبري خود به انتخابات اشاره اي نكرد. حتي به گزارش حقوق بشر وزارت خارجه در ماه فوريه نيز اشاره اي نداشت. در اين گزارش آمده بود كه در آن كشور، آزادي بيان و همه وسايل ارتباط جمعي محدود شده است. در عوض هدف اصلي خود را از اين سفر، تقدير از دولت به دليل فرستادن نيرويي بيست و هشت نفره به عراق، اعلام كرد. آرميتاژ قبلاً نيز در 27 آوريل 2004 در انجمن همكاري هاي بازرگاني ايالات متحده- قزاقستان از رئيس جمهور نورسلطان نظربايف به دليل تبديل كشور به «باثبات ترين و موفق ترين كشور آسياي ميانه» تقدير به عمل آورده بود.
به نظر مي رسد اين خط مشي است كه كاخ سفيد در مورد همه كشورهاي منطقه اعمال مي كند، 28 نوامبر سال 2000، بوش در مراسم افتتاحيه كنسرسيوم خط لوله خزر طي بياناتي از قزاقستان براي كمك به ايجاد جهاني «ثروتمند و پايدار» تقدير به عمل آورد. نظر بايف نيز در دسامبر 2001 به كاخ سفيد رفت و يكي از دلايل آن را تشكر از اجازه نيروي هوايي ايالات متحده براي استفاده آمريكا از فرودگاهي در كشورش اعلام كرد. نظر بايف در طول سفر هديه اي خيالي به ارزش 7500 دلار به بوش تقديم كرد. (مطابق قوانين كنوني، بوش بايد همه هداياي خود را به دولت فدرال بازگرداند.)
دو كشور موافقتنامه هايي نيز امضا كردند. در اعلاميه مشترك بوش و نظربايف گفته شده است: «ما اعلام مي كنيم كه توافق هاي استراتژيك و درازمدت خود را تقويت خواهيم كرد و همكاري ميان ملت هايمان را عمق خواهيم بخشيد تا چشم اندازي صلح آميز، مستقل و ثروتمند از كشور قزاقستان در قرن بيست و يكم داشته باشيم.»
در اشاره به مشكل قزاقستان، بيانيه تأكيد دارد بر «ادامه همكاري هاي دوجانبه جهت استقرار قانون و ارتقاي آزادي مذهب و ديگر موارد حقوق بشر جهاني.»
به نظر نمي رسد بيانيه در مورد رعايت حقوق بشر، تأثير چنداني در رفتار نظربايف گذاشته باشد. در ماه اوت 2004 گزارش ناظران حقوق بشر حاكي از وجود اسنادي از تجاوزات متعدد و شامل حبس چهره هاي مخالف، مرگ مشكوك يك روزنامه نگار و هجوم به سازمان هاي غيردولتي است.
در ماه سپتامبر 2003، دو كشور طرح همكاري پنج ساله شامل تهيه هلي كوپتر، هواپيماهاي باري نظامي، كشتي به علاوه تهيه تجهيزات براي سربازان قزاقستان و امور مربوط به مبارزه با تروريسم امضا كردند. كمك هاي ايالات متحده به قزاقستان از 9/47 ميليون دلار در سال 2000 به 92 ميليون دلار در سال 2003 رسيد كه نيمي از آن براي مقاصد امنيتي بود.
رامسفلد در ديدار خود از قزاقستان در فوريه 2004 گفت: «از گسترش روابط ميان دو كشور و از ثبات قدم مردم قزاقستان در تحكيم روابط دوستانه سپاسگزاريم. قزاقستان يكي از مهمترين كشورها در مبارزه عليه ترور است و در عراق كمك بزرگي بوده است. من به اينجا آمده ام تا شخصاً تشكر كنم و قدرداني خود را اعلام نمايم.»
بخشي از علاقه دولت بوش به نظر بايف به دليل سرمايه گذاري قابل توجه شركت هاي نفتي ايالات متحده در كشور اوست. شورون تگزاكو ميلياردها دلار در قزاقستان سرمايه گذاري كرده است. چني هنگام رياست بر هاليبرتون يكي از اعضاي كميته مشورتي نفتي نظربايف بود.
نظر بايف نيز در طول ديدار خود از ايالات متحده با بوش بزرگ ملاقات و او را مورد احترام همشهريان قزاقستاني ناميد. بنا به اظهار كن سيلور استاين از لوس آنجلس تايمز، گروهي از مقامات سابق و كنوني كه براي نظربايف تبليغ و كار كرده اند، شامل آرميتاژ، بيكر، لارنس ايگل بورگر هستند.
اسلام كريم اف، بر ازبكستان حكومت مي كند. به گزارش گاردين زندان ها پر است از حدود 6500 زنداني سياسي. براساس گزارش سفارت انگليس حداقل دو زنداني تا سر حد مرگ شكنجه شده اند. گزارشگر سازمان ملل متحد، تئوون بوفن پس از ديدار خود در سال 2002 اظهار داشت كه شكنجه در كشور «نهادينه، سيستماتيك و بي حدومرز» است.
اما از آن هنگام كه كريم اف در جنگ افغانستان همكاري كرد و اجازه داد تا ايالات متحده در كشور مستقر شود در شمار متحدين پروپاقرص آمريكا درآمد. او در ماه مارس 2002 مورد استقبال كاخ سفيد قرار گرفت و مقامات بلندمرتبه نظير كالين پاول و رامسفلد نيز از اين جمهوري در آسياي مركزي ديدار كرده اند. مطابق گزارش لوتس كلومن ارگان سازمان عفو بين الملل، اين كشور از يازده سپتامبر تاكنون صدها ميليون دلار كمك از ايالات متحده دريافت كرده است.
يكي از سازمان هاي ارشد غربي در ازبكستان به گاردين گفت: «مردم از آزادي هاي كمتري نسبت به دوران برژنف برخوردار هستند.» كنايه گاردين در اينجاست كه حزب جمهوريخواه آمريكا از روش دوران برژنف براي مبارزه عليه افراط گرايي اسلامي بهره گيري مي كند.
در ميان مقامات عالي رتبه آمريكا، پاول وزیر خارجه سابق این کشور به كريم اف لطف بيشتري داشت. او در ديدار خود از ازبكستان در دسامبر 2001 گفت: «براي من موجب امتنان است كه حامل درودهاي پرزيدنت بوش باشم و همچنين تشكرهاي عميق خود را براي حمايت هاي ازبكستان در پيگيري اين همكاري ها عليه تروريسم در افغانستان و هر جاي ديگر در سراسر دنيا ابراز دارم.» در ديدار كريم اف از كاخ سفيد كه چند ماه بعد از آن انجام شد، بوش براي اين كمك ها «اظهار قدرداني» كرد. دولت ازبكستان نيز از حمايت كاخ سفيد از كريم اف بهره مي برد. يكي از اعضاي دولت ازبك در بياناتي كه در طول اقامتش در ايالات متحده منتشر شد، احساسات خود را چنين ابراز كرد: «جامعه جهاني نمي تواند كريم اف را از حق مادي و معنوي كه او را در ميان سركوبگران عوامل ترس و ترور قرار مي دهد، محروم سازد تا اجازه ندهد آنها سمبل كشور شوند. وقتي كه كريم اف براي امضاي پنج توافقنامه دوجانبه با واشنگتن در ايالات متحده به سر مي برد، دولت بوش محتاطانه به جاي دعوت كريم اف براي شام، او را به صرف چاي بعدازظهر دعوت كرد و از برگزاري كنفرانس مطبوعاتي خودداري كرد.
رئيس سازمان ناظران حقوق بشر در آن كشور اظهار داشت: «وقتي من چندي بعد در سال 2002 از كشور ديدن مي كردم، يك شخصيت غربي روابط ازبك- آمريكا را «خيلي خوب» ارزيابي و ادعا كرد كه در آن كشور «پيشرفت رعايت حقوق بشر، چشمگير است.» ادعايي كه مردود است.
تساهل در مورد اين كشور، اين گونه ادامه مي يابد كه به گزارش مجله هارپر، سفير ايالات متحده در آغاز سال گذشته به مبارزين ازبك اخطار داد كه از طرح «سوالات سياسي» خودداري كنند.
براساس بيانات كريك موري سفير انگليس در ازبكستان كه به بيرون درز كرد و فايننشال تايمز آنها را منتشر ساخت: «شكنجه شدگان مجبور مي شوند چيزهايي را اعتراف كنند كه دولت ازبك قصد دارد ايالات متحده و انگلستان باور كنند- اين كه آنها و ما در يك جبهه مشترك در مقابل تروريسم قرار داريم.» توني بلر، موري را مجبور به استعفا كرد. به گزارش ساندي تايمز در اسكاتلند، توني بلر به دليل فشارهاي واشنگتن موري را به خاطر اظهارات منتقدانه اش مجبور به استعفا كرد.
حدود 1000 سرباز آمريكايي در پايگاهي به نام K2 در ازبكستان به فاصله هشت مايلي افغانستان مستقر شده اند. ايالات متحده در حمايت از ازبكستان در مقابل «هر تهديد خارجي» تعهد رسمي داده است. نيروهاي ويژه ايالات متحده، نيروهاي نظامي ازبك را آموزش مي دهند و ارتش ايالات متحده تجهيزات ارتباطي نظامي براي ارتش ازبك تهيه كرده است. در سال 2002 ازبكستان 43 ميليون دلار كمك نظامي از سوي ايالات متحده دريافت كرد. اين كشور همچنين به برنامه هاي صلح ناتو پيوسته است.
پس از ديدار كريم اف در سال 2004، رامسفلد گفت كه روابط دفاعي ازبك- آمريكا «هر ماه قوي تر» مي شود و اين كه مسائل مربوط به حقوق بشر تنها بخشي از روابط اين كشور با آمريكا را تشكيل مي دهد. روابطي كه نمي تواند «تنها بر يك ستون» استوار باشد.
وي افزود: «ما از اين روابط بسيار سود برده ايم و در تلاش هاي خود براي مبارزه جهاني با تروريسم و در افغانستان شاهد همكاري هاي شگفت آوري از سوي دولت ازبكستان بوده ايم.
ايالات متحده در ماه ژوئن به توصيه وزارت خارجه، برخي از كمك خود در رابطه با حقوق بشر را قطع كرد. اما ژنرال ريچارد ماير رئيس ستاد مشترك در طول ديدار ماه اوت از ازبكستان، رسماً عدم موافقت خود را با اين حركت اعلام داشت و گفت: «به عقيده من، اين از كوته بيني زياد نشأت مي گيرد و فايده اي نيز نخواهد داشت. حتي ممكن است تأثيري معكوس داشته باشد. به دليل آن كه قدرت هر نوع نفوذي به طور كلي حداقل ميان نظاميان از دست مي رود.
همسايه ازبكستان يعني تركمنستان داراي بدترين وضعیت در منطقه است. صفر مراد نيازاف دادگاه هايي نمايشي در اواخر 2002 و اوايل 2003 را به اجرا درآورد. .
نيازاف ماه هاي ژانويه، آوريل و سپتامبر را به اسم خودش، مادر عزيز متوفايش، و «كتاب روك ناما» كه رساله اي از نيازاف است و بچه هاي مدرسه مجبور هستند حداقل يك روز در هفته آنر ا بخوانند، نامگذاري كرده است. تصاوير و مجسمه هاي او همه جا هست. يكي از آنها مجسمه طلايي سي و پنج پايي گرداني است كه دست هايش را براي درود بر سپيده دم گشوده و به خورشيد امر مي كند كه در افق ناپديد شود. پول هاي نفت كشور به حساب هايي خارج از كشور ريخته شده كه فقط نيازاف حق كنترل آن را دارد.
ناظران حقوق بشر در گزارش سال 2004 اعلام كردند: «حكومت به گونه اي سيستماتيك همه حقوق مدني، سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي را زيرپا مي گذارد.» اما روش نيازاف مانع آن نشد كه مقامات بلندپايه ايالات متحده براي جلب تركمنستان به آن كشور سفر نكنند.
ژنرال تامي فرانكز پس از ملاقات با نيازاف در ماه اوت 2002 گفت: حمايت پرزيدنت نيازاف از اقدامات ما و حمايت مردم تركمنستان از مردم افغانستان، بخش مهمي از نتايج كوشش هاي ما را تشكيل مي دهد. همكاري ميان ملت هاي ما همچنان خوب باقي خواهد ماند و من، البته از اين بابت بسيار متشكرم.»
براساس گزارش اتحاديه دانشمندان آمريكايي، دولت بوش در سال 2003 تقاضاي 2/19 ميليون دلار كمك نظامي به تركمنستان كرد. لشكر كوچكي از سربازان آمريكايي براي سوخت رساني هواپيماهاي باري كمكي به افغانستان، در تركمنستان مستقر شدند. رامسفلد در طول ديدار ماه آوريل 2002 با نيازاف در مورد برنامه هاي كمك هاي مالي نظامي خارجي به گفت و گو پرداخت كه تحت آن ايالات متحده قايق هاي توپدار گارد ساحلي به آن كشور اهدا كرد. ايالات متحده همچنين افسران نظامي تركمنستان را تحت برنامه آموزش و پرورش نظامي بين المللي آموزش داد.
رامسفلد تشكر بي پايان خود را در طول سفر تقديم نيازاف كرد و گفت: «من از فرصت استفاده كرده و از رئيس جمهور و مردم براي همكاري خوب آنها در مبارزه با تروريسم تشكر مي كنم.» وي افزود ايالات متحده «به لحاظ كمك هاي بشردوستانه به افغانستان ستايش و تشكر مي كند.» او به عدم رعايت حقوق بشر در كشور توسط نيازاف اشاره اي نكرد.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید