وعده‌هایی که فقط گرانی به بار آورد نه رشد کیفیت

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: پس از هدفمندی یارانه گندم و آرد و نان دغدغه مردم در ازای خرید نان به قیمت جهانی افزایش کیفیت است موضوعی که در گام اول هدف دولت نبوده است.

در حالی هدفمندی یارانه نان از اول دیماه سال گذشته کلید خورده و در نیمه پایانی سناریوی دولت برای هدفمندی این کالای مهم و استراتژیک قرار دارد که به نظر می‌رسد اهداف دولت برای هدفمندی این کالای اساسی با اهداف مردم کوچه و بازار تفاوت دارد. 

واقعی شدن قیمت نان، اصلاح قیمت‌ها، افزایش قیمت نان و یا هر عنوانی که بشود بر این مقوله گذاشت یک انتظار اساسی در ذهن مردم ایجاد کرده است که ظاهرا انتظارات مردم با اهداف دولت در یک مسیر قرار ندارد. 

بزعم حمید علیخانی معاون وزیر بازرگانی و مدیر عامل شرکت بازرگانی دولتی ایران که سیاستگذار اصلی بخش گندم و آرد و نان محسوب می‌شود دو هدف عمده هدفمندی یارانه آرد و نان اصلاح قیمت‌ها و صرفه‌جویی بوده است. 

اما مردمی که در این شهر زندگی می‌کنند حرف‌هایی دارند برای مسئولان سیاست‌گذار. آنها می‌گویند اگر قیمت نان دو تا 4 برابر شده است حداقل باید کیفیت آن هم تغییری کرده باشد. در نگاه اول این انتظار مردم منطقی به نظر می‌رسد اما براستی اصلاح قیمت‌ها با این شکل توانسته نظر مردم را هم جلب کند؟ این سوالات باید پاسخ منطقی برای مردم از سوی مسئولین داشته باشد.
آنچه در این نوشتار هدف اصلی نگارنده است گفت‌وگو با مردمی است که نان می‌‌خورند و البته نان می‌خرند. آنها حرفها دارند درباره آنچه می‌خرند و می‌خورند.
عبور از بافت داخلی شهر و گذر از کوچه‌ها و پس کوچه‌ها و یافتن نانوایی برای صحبت با مردم علیرغم کند و کاوی که هدفش در بالا ذکر شد نوع نگاهی دیگر به این شهر است که ما آن را پایتخت می‌نامیمش. 

در میان این پرسه‌ها به یک واحد تولیدکننده نان بربری در غرب تهران می‌رسم. در انتهای صف می‌‌ایستم و تماشا می کنم مردمی را که برای یک لقمه نان در انتظار دست‌های شاطر هستند تا از دل آتش ترکیبی از آرد و آب و نمک را و البته مقداری بهبود دهنده (شما بخوانید خمیر مایه یا جوش شیرین) بیرون بکشد و در ازای مبلغی که استانداری مشخص کرده است نان داغ را به دست مردم بسپارد. 

از خودم می‌پرسم کیفیت نان تا چه حد می‌تواند در تعداد نانی که مردم می‌خرند تاثیر گذار باشد؟ و یا قیمت در این شاخص چقدر موثر است؟ سوالم را بلندتر با مردی که جلوتر از من ایستاده است مطرح می‌کنم. می‌گوید: راستش را بخواهید اینجا نزدیک‌ترین نانوایی برای ماست و انتخاب دیگری نداریم تا مقایسه‌ای در کیفیت انجام دهیم اما حداقل کاری که می‌کنیم این است که نیاز همین وعده پیش رو را تهیه کنیم و نان بیشتری نخریم. 

ادامه می‌دهد: افزایش قیمت نان در کیفیت آن تاثیری نداشته است و حتی می‌توانم بگویم که کیفیت کاهش هم پیدا کرده است. اما افزایش قیمت یه نتیجه ملموس داشته است و آن این است که دقیقا به اندازه نیاز نان می‌خریم نا بیشتر. 

چرخی می‌زنم سوالم را برای فردی که پشت سر من ایستاده است تکرار می‌کنم، می‌گوید: چه می‌گویی؟ دلت خوش است‌ها. همین است که می‌بینی. ما مجبوریم همین را بخریم. با هر قیمتی که بدهند. نان نخوریم چه کنیم.
کمی با او ملایم‌تر حرف می‌زنم گویی توپش پر است. می‌گویم: وقتی دولت یارانه نان را به حساب شما ریخته است دیگر نباید در قیمت مشکلی داشته باشید بلکه قدرت انتخاب دارید. به من نگاه تندی می‌کند و با چشمکی که برایم می‌زند می گوید: ماموری؟ دولتی هستی؟ مثل اینکه با این یارانه خیلی بهت خوش می‌گذره. 

خودم را جمع می‌کنم و بحث را به سمت نان سوق می‌دهم، می‌گویم: خوب اگر کیفیت نان اینجا خوب نیست سر آن خیابان نان فانتزی هست قیمتش هم خیلی با این نان فرق نمی‌کند جرا نان فانتزی نمی‌خرید؟ می‌گوید برادر من مگر می‌شود با نان فانتزی صبحانه خورد؟ نان فانتزی برای ساندویچ هست. 

او که حرف می‌زند ذهنم متمرکز می‌شود بر اینکه براستی چقدر در نوع مصرف نان در کشور ما فرهنگ‌سازی شده است؟ چقدر برای مردم برنامه‌های آموزشی و تبلیغی ساخته شده تا بدانند چه تفاوتی در نان فانتزی و صنعتی و نان سنتی به لحاظ مواد نگهدارنده و نحوه پخت وجود دارد؟ چقدر بر سلیقه مصرف نان کار شده است. 

نوبت من نزدیک می‌شود، با زبان آذری به شاطر خسته نباشی می‌گویم و می‌پرسم: کاسبی خوب است؟ هدفمندی خوب بوده؟ آهی می‌کشد می‌گوید: چند تا بدم؟ می‌گویم چند خیابان آن طرف‌تر نان بهتری می‌پزند. می گوید: خوب می‌خریدی چرا آمدی اینجا؟ گفتم چون به اینجا نزدیک‌تر بود. می‌گوید وقت مردم را نگیر چندتا؟ می‌گویم کنجدی داری؟ می‌گوید: 500 تومان. 

یک نان کنجدی می‌خرم و شروع می‌کنم به محاسبه اینکه مگر کنجد کیلویی چند است که باید برای این چند دانه کنجد 125 تومان بیشتر بدهم. این سوال را خیلی از مردم در ذهن‌شان می‌پرسند. ولی این را می‌دانم که مردم حاضرند نان خوب بخرند پول خوب هم بدهند اما وقتی نان بی‌کیفیت را با پول خوب می‌خرند این نارضایتی در چشم‌های خواب‌آلوده صبح جمعه آنها پیداست. 

در مسیر بازگشت از آن نانوایی و تکاپو برای یافتن نانوایی دیگر آن نان کنجدی داغ را به یک کارگران ساختمانی می‌دهم و عبور می‌کنم. چند خیابان آن‌طرف‌تر با پرس و جو می‌رسم به یک واحد تولید کننده نان سنگک. به دست‌های مردی نگاه می‌کنم که خمیر شل سنگک را برمی‌دارد بر روی تخته‌ای سه گوش می‌ریزد با دستش صاف می‌کند و با چرخشی بر روی سنگ‌های داغ تنور پهن می‌کند. این سوال برایم پیش میاید که در این مراحل تولید ایا تمام موارد بهداشتی رعایت می‌شود؟ آیا در این خصوص نظارتی هم هست؟ این آیاها را نمی‌توان اینجا مطرح کنم ولی می‌توانم بپرسم که آیا این نان 500 تومان می‌ارزد. پاسخم را زنی میانسال می‌دهد: پسرم چاره‌ای نداریم تازه این نانوایی بهتر از بقیه است. نان سنگک هم مقرون به صرفه‌تر از لوش است. ماندگاری بالاتری هم دارد. 

مرد دیگری که صحبت را می‌شنود وارد بحث می‌شود. می‌گوید: نمی‌دانم چرا برای نانوا فرقی نمی‌کند که نان را چگونه بپزد. شاید فکر می‌کند هر طور بپزد خریدار دارد. 

به او پاسخ می‌دهم البته. اما باید توجه داشته باشیم که وقتی برای گندم و نان قیمت‌گذاری می‌شود نانوا دیگر انگیزه‌ای برای بهتر پختن ندارد. او لزومی نمی‌بیند که هزینه تمام شده خود را بالاببرد برای اینکه شما راضی باشید. 
می‌گوید: شما معتقدید باید قیمت تعیین نشود. می‌گویم تولید کننده نباید محدودیت در تولید داشته باشد. سرش را تکان می‌دهد. رویش را بر می‌گرداند. 

ظاهرا کیفیت نان سنگک بهتر از سایر نانهاست و البته طالب خاص خودش را هم دارد. نباید از این موضوع غافل شد که به لحاظ سنتی تعداد نانوایی‌های لواش و بربری بیشتر از سنگک است که به نظر می‌رسد در این خصوص هم حساب کتاب خاصی وجود نداشته است. 

وقتی همه این سوالات را روی میز حمید علیخانی می‌گذاریم. او حق می‌دهد. اما می‌گوید: در گام اول هدف اصلی ما از هدفمندی یارانه آرد و نان افزایش کیفیت نبوده است ما بدنبال اصلاح قیمت و صرفه‌جویی بوده‌ایم و معتقدیم با انجام این دو درنهایت به اصلاح ساختار می‌رسیم که همراه خود ارتقا کیفیت را دارد. 

او می‌گوید: ساختار 30 ساله تولید نان را نمی‌توان طی چند ماه اصلاح کرد. برای ارتقاء کیفیت نان سه مولفه مواد اولیه، مهارت کارگران و ماشین‌آلات پخت وجود دارد و ارتقاء کیفیت نان تنها در دست وزارت بازرگانی نیست بلکه نیازمند همکاری بین دستگاهی است. 

علیخانی در پاسخ به سوال فارس در خصوص اینکه یکی از عوامل افزایش کیفیت نان حذف قیمت‌گذاری است تا واحدهای تولید‌کننده نان بتوانند از بهبود‌دهنده‌های مناسب برای ارتقاء کیفیت استفاده کنند و رقابت‌پذیری در بازار وجود داشته باشد اظهار داشت: ما فکر می‌کنیم که این پروسه باید در میان مدت اتفاق بیفتد و پیش‌بینی ما این است که بین 6 تا 9 ماهه آینده شاهد بازار رقابتی نان با حذف قیمت‌گذاری‌ها و آزاد‌شدن قیمت‌ها داشته باشیم.

افزایش کیفیت نان خواسته مردم است و چون مردم می خواهند این اتفاق باید بیفتد. اما نباید از مدیریت صحیح دولت در کنترل جو روانی و جلوگیری از بروز برخی ناهنجاری‌های اجتماعی در اصلاح قیمت نان غافل شد. اصلاح قیمت نان و صرفه جویی در این بخش از دستاوردهای بزرگ اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها است و درست انجام دادن این بخش توجیهی برای انجام ندادن بخش دیگر که ارتقای کیفیت است نیست.