امام علی(ع) نقد حاكميت را حق مردم می‌دانست

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: آیت الله سید محمدعلی ایازی، با اشاره به فرارسیدن ایام شهادت امام علی(ع) در مورد ابعاد شخصیتی این امام شیعیان، اظهار داشت: بدون شک شخصیت امام علی ابن ابی طالب(ع) دارای ابعاد گوناگونی چه از لحاظ فردی و چه از لحاظ اجتماعی است.

وی افزود: یکی از جلوه‌های شخصیت اجتماعی امام علی(ع) در قبول حکومت 5ساله ایشان ظهور و بروز دارد، به گونه‌ای که این نوع زمامداری الگویی برای همه زمامداران عالم می‌تواند باشد.

این استاد حوزه علمیه قم اضافه کرد: فکر نمی‌‌کنم در تاریخ بشریت نمونه‌ای از زمامداران همانند امام علی(ع) باشد، چرا که ایشان به لحاظ رفتارهای سیاسی و اجتماعی شان الگویی بی‌نظیر از خود نشان دادند.

وی با اشاره به رفتار امام علی(ع) با مردم تحت حاکمیت خود، گفت:‌ در طول تاریخ جز امام علی(ع) نداریم حاکمی که از مخالفانش بخواهد او را نقد کرده و پیشنهادات و نظرات انتقادی‌شان را ابراز کنند.

ایازی افزود:‌ تعبیری از امام علی(ع) در باب حق مردم از حاکم جامعه در نهج البلاغه آمده که در آن نصیحت کردن و نقد زمامداران جامعه از محورهای اساسی حقوق مردم جامعه در برابر حاکم شان عنوان شده است.

وی گفت: امام علی(ع) نقد خود در زمانی که حاکم جامعه اسلامی است را حق مردم می‌داند و حتی روی آن پافشاری می‌کند، حال آن که امروزه برخی مسئولان وقتی با نقادی مردم مواجه می‌شوند از تعابیری چون عبور از خط قرمز‌ها و ... انتفاده کرده و عنوان می‌کنند که بیان این دست مطالب توهین و برای آن مجازات تعیین می کنند.

عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم گفت: امام علی(ع) 1400سال پیش حق مردم می‌‌دانست که اگر اشکالی در رفتار حاکمیت خود می‌بینند از آن انتقاد کنند و این اصرار ایشان نه فقط برای کارگزاران درجه 2 و 3 حکومتی که حتی برای شخص خود به عنوان حاکم اول جامعه است.

وی خاطرنشان کرد: البته شعار نقد حاکمیت شاید امروزه به طور طبیعی داده شود اما این که یک حاکم جامعه همانند امام علی(ع) شخصا در خطبه‌ها و سخنرانی‌های خود در پیش مردم بخواهد که او را نقد کنند در تاریخ مشابه آن را نداریم. امام علی(ع) در خطبه‌های خود می‌گویند که ای مردم با من همانند جباران و حاکمان در قدرت دیگر سخن نگویید بلکه بسیار ساده‏ و بدون ترس پیش من هرچه خواستید بیان کنید، که این اهمیت امام علی(ع) به آزادی بیان باید درس عبرتی برای ما باشد که امروز داعیه پیروی از او را داریم.

ایازی گفت: متأسفانه امروزه گاهی مشاهده می شود که با وجود داعیه پیروی از امام علی(ع) با برخی افرادی که حرف یا سخنی بر خلاف میل بیان کنند، برخورد می شود حال آن که اگر ما خود را پیرو امام علی(ع) می‌دانیم باید به منش و مشی او توجه کرده و همانند او به بیان آزادانه سخن مردم اهمیت دهیم.

وی خاطرنشان کرد: شاید امروزه این شائبه از سوی برخی در جامعه منتشر شود که اگرچه انتقاد از حاکم باید باشد و امام علی(ع) هم به آن اهمیت می‌داد، اما این انتقاد باید به صورت مخفی باشد حال آن که امام علی(ع) به هر دو صورت آشکار و مخفی نقد حاکم توسط مردم اهمیت می دادند.

این استاد حوزه علمیه قم گفت: این نشان می‌دهد که نقد قدرت در حکومت علوی چه جایگاهی داشته و امام علی(ع) تا چه میزان در اجرای آن اصرار داشتند.

وی در ادامه سخنان خود در مورد عدالت امام علی(ع) نیز گفت: امروزه شاید هرگاه سخن از عدالت بیان می شود منظور عدالت اقتصادی یا نهایتاً عدالت قضایی باشد، اما همان‌گونه که جرق جرداق نویسنده مسیحی در کتاب معروف خود در رابطه با امام علی(ع) می‌نویسد امام علی(ع) در بحث عدالت بیش از هر چیز به رعایت کرامت انسانی و رعایت آن در جامعه اهتمام می‌ورزد. برای مثال امام علی(ع) زمانی که حاکم جامعه اسلامی است و برای مسأله‌ای که میان او و یک یهودی به وجود آمده به دادگاه می‌‌رود و قاضی دادگاه ایشان را امیرالمؤمنین خطاب می‌کند بر او خرده می‌گیرد که در این دادگاه من و این یهودی برابریم و تو حق نداری من را با عنوان فراتری از این یهودی خطاب کنی. یا این که گفته می‌شود امام علی(ع) یکی از شاگردان نزدیک خود را از قضاوت در دادگاه منع می‌کند تنها به این دلیل که گفته می‌شد او در دادگاه صدایش را از متهم بلند‌تر کرده است و این بلندی صدا گاهاً شائبه توهین به آن متهم را در ذهن تداعی می‌کرد.

ایازی افزود:‌ یکی از جنبه‌های عدالت علوی(ع) فراهم کردن ساز و کاری برای قدرت دسترسی مردم به حاکم جامعه برای بیان آزادانه مطالب‌شان است.‌ امام علی(ع) حتی به مالک اشتر توصیه می‌کنند که در جایی که احساس می‌کنی مردم باید حرف خود را بزنند از حضور نیروهای حکومتی و نگهبانان در آن منطقه بپرهیز‏، چرا که حضور آنان ممکن است مردم را دچار ترس کرده و از بیان مطالب‌شان منصرف کند.

این مفسر قرآن و نهج البلاغه خاطرنشان کرد: امروز بهترین بیان مطالب به صورت آزادانه از طریق رسانه‌ها امکان‌‌پذیر است و از این رو اگر ما خود را پیرو علی(ع) می‌دانیم باید شرایطی را فراهم آوریم تا همه رسانه‌ها بدون ترس از پرونده‌سازی به بیان ایرادات بپردازند.

وی گفت:‌ امام علی(ع) نه تنها می‌گذاشتند که مردم حرف خود را بیان کنند بلکه حتی در مقابل خوارج هم که بدترین اهانت‌ها و دسیسه‌ها را بر علیه امام علی(ع) داشتند می‌گفتند تا زمانی که دست به اسلحه نبردند و فقط حرف و نظر خود را می‌گویند من نه تنها از حضور شان در مسجد و مجامع جلوگیری نمی‌کنم که حقوق آن‌ها از بیت‌المال را نیز قطع نخواهم کرد.

ایازی در ادامه سخنان خود به رفتار امام علی(ع) با ابن ملجم مرادی به عنوان قاتل و تروریست خود، گفت: یکی از نمونه‌‌های والای شخصیت عظیم انسانی را می‌توان در این قضیه مشاهده کرد به گونه‌ای که وقتی همه افراد با دیدن امام علی(ع) می‌‌گفتند باید ابن ملجم تکه تکه شود، اما خود امام نگران این بود که مبادا در انتقام‌جویی زیاده روی شود. ایشان تأکید داشتند که اگر زنده ماندم خودم می دانم با او چه کنم و اگر از دنیا رفتم و خواستید قصاص کنید تنها حق زدن یک ضربه به او را دارید. حتی امام در زمانی که در بستر بیماری برای بهبود خود قصد نوشیدن شیر دارند به فکر قاتل خود افتاده و می‌گویند از این شیر به او هم بدهید.

وی در پایان گفت:‌ اگرچه امکان‌پذیر نیست که به تمام ابعاد شخصیتی امام علی(ع) در یک جا پرداخت اما باید همواره بر اساس شرایطی که متناسب با شرایط روز است بخشی از این ابعاد را مورد تحلیل و واکاوی قرار دهیم.