فضای سبز شيراز و بلبل‌هايی كه ديگر نمی‌خوانند

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: زمانی نه‌چندان دور شیراز به‌واقع شهر گل و بلبل بود، شهری که قبل از دروازه قرآنش، بوی بهار نارنج و گل شب‌بو، مشام هر مسافری را می‌نواخت و به‌پیشوازش می‌رفت، شهری که امروز از درد دود، ترافیک و باغ‌سوزی رنج می‌برد.

امروز سراسر شهر را که بگردیم، جز نارنجستان قوام و باغ دلگشا و بعضی خانه‌ها، کمتر بوی بهارنارنج معروف به‌ مشام می‌رسد، برگ‌های درختان عطش تشنگی را تداعی‌کننده‌ است و ظاهر باغ‌های قدیمی در گوشه گوشه شهر، با صدای بلند، فریادرسی را طلب می‌کنند.

امروز در هر گوشه جهان، در هر کشور کوچک و بزرگی یک شهر گل و بلبل داریم، اما شیراز گل و بلبل، آرام آرام به ‌خواب زمستانی فرو می‌رود و همه تقصیرها برگردن کج شده خشکسالی، سنگینی می‌کند.

با وجود این که چمن، گل و گیاه، طبق تعریف استاندارد، فضای سبز محسوب نمی‌شود و با وجودی که مسئولان هم به این تعریف اشراف دارند، اما همچنان بلوارهای سبز و بوستان‌های فاقد درخت، به سرانه فضای سبز اضافه می‌شود تا سرجمع با زحمت به عدد 9 مترمربع برسد، حال آن که سرانه استاندارد فضای سبز در جهان قریب به 15 مترمربع است.

باغ‌های زیبای قصردشت که روزی روزگاری نگین سبزی در میان قلب فارس بود، حالا تکه‌تکه شده و هر روز خبری از سوختن یا خشکاندن بخشی از این تن پاره‌ پاره منتشر می‌شود.

همین دیروز آخرین خبرها حکایت از سوختن دو باغ داشت، سوختن 600 درخت، درخت نه نهال، که باید سال‌های سال عمر به‌پایش بگذاریم تا درخت شود، درختانی که بیش از بیست سال عمر دارند، درختانی که روزی در گذشته نه‌چندان دور، ثمر می‌دادند و سایه و امروز سوزانده می‌شوند تا به‌جایش تیرآهن و تیرچه بلوک بروید و ... حال مسئولان هرچه می‌خواهد فریاد کنند که با باغ‌سوزها مقابله می‌کنند و ....

امروز گردش مجازی در اینترنت و تماشای عکس‌های زیبا از فضای شهرهایی که تا دیروز سبزی را نمی‌شناختند و دل شهروندان‌شان شاید هوای آمدن به شهر گل و بلبل ایران را به‌سر داشت، دل هر شهروند شیرازی را می‌سوزاند، عکس‌هایی که مدیریت صحیح فضای سبز را به‌رخ می‌کشد، مدیریت جوان، مدیریت خلاق، مدیریت مدبر، چیزی که در پشت کهولت سنگین فضای سبز شیراز پنهان شده است.

امروز آرشیو خبرهای فضای سبز شهرداری شیراز را که ورق بزنی، تا ده سال قبل یک نام را در ستون بالای مدیریتش می‌بینی، شهری که رونق گل و سبزه‌اش آرام آرام به کسادی گره خورده و شهرزاد قصه‌گو، مردان و زنان مدیرش را با قصه‌هایش به رویا فرو برده ‌است.

این در حالی است که فارس مدعی داشتن بیشترین جنگل در سطح کشور است و بارها مدیران این بخش فریاد برآورده‌اند که از نظر مساحت، میزان جنگل‌های فارس از شمال ایران بیشتر است، اما در شیراز که سیاحت کنی درختان تن سوخته و باغ‌های به ‌خشکی مبتلا شده‌اش، دلت را آتش می‌زند.

شیراز امروز شهر دود و ترافیک است، شهری که قرار است، زیر یکی از بوستان‌های زیبایش، در کنار گوش باغ‌های قصردشت، در زیر زمین، پارکینگ بسازند! شهری که مردان شورا و شهرداری‌اش وعده می‌دهند، "هرکه بر بام چمنی بکارد، جایزه می‌گیرد"! اما نمی‌دانند که گرفتن یارانه‌ها، دست یاری مردمان این شهر را که درختان مایملک شهرداری را روزگاران زیادی آب داده بود، کوتاه کرده است.

گویی در این سال‌ها فراموش کرده‌ایم که می‌توان شمشادها را بلند کرد، رشد درختان را سرعت داد و آب را به‌شیوه‌های مهندسی به درختان رساند و به‌جای مقابله با خشکسالی می‌توان آن را مدیریت کرد!

مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری شیراز در جمع خبرنگاران، گفت: خشکسالی در این شهر تا حدی پیش رفته که سبب خشک شدن کامل چند حلقه چاه و تعداد بسیاری از قنات‌ها شده است.

"شهزاد رونق‌زاده"، همچنان خشکسالی و کاهش بارندگی را بهانه خشک شدن درختان و باغ‌ها می‌داند و بی‌آنکه از برنامه‌های‌شان برای زیباسازی فضای سبز شهری بگوید، افزود: با کاهش سطح آب‌های زیرزمینی در فصول بارندگی، مقدار آب خارج شده از ‌قنات‌ها از یک هزار و 200 لیتر در ثانیه به 160 لیتر در ثانیه کاهش یافته است.

خاطرات پیرمردهای قصردشت را که مرور می‌کنیم، از تدبیر پدرانشان در هنگامه خشکی و خساست آسمان می‌گویند، از میرآب‌هایی که با اندیشه‌های مجرب خود، آب را آن گونه تقسیم می‌کردند که هیچ باغی بی‌آب و ثمر نماند، اما امروز آنقدر خشکسالی را بزرگ کردیم که دیگر توان مقابله با این غول خودساخته را نداریم و مدام کابوس خشکی را در خواب‌ هم می‌بینیم.

رونق‌زاده، اما بر گفته‌های ما صحه می‌گذارد، آنجا که گفت: از گذشته دور شهروندان درختان مقابل خانه، حتی نزدیک به خانه‌های خود را آبیاری می‌کردند و این به زیبایی شهر افزوده بود، اما بعد از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها، به‌تصور اینکه آب‌بهای آنها افزایش پیدا ‌می‌کند، از این کار خودداری کرده و یا به آن کمتر توجه می‌کنند.

البته تاکید این مدیر دیرینه شهرداری بر این که آبیاری هر درخت در طول یکسال تنها دو متر مکعب آب نیاز دارد، درست است، اما شهروندان به‌دلیل آگاهی کم در خصوص روش‌های آبیاری و به‌دلیل اینکه تاکنون هیچ اقدامی در راستای ارتقاء اطلاعات فردی آنان انجام نشده است، در هر وعده که به درختان مقابل منزل خود آب می‌دهند، دو مترمکعب آب هدر می‌رود!

وی تشریح کرد: برای آبیاری هر درخت در طول سال تنها دو مترمکعب آب کافی است و این میزان مصرف آب در یکسال، هزینه چندانی را شامل نمی‌شود که با این کار علاوه بر حفظ زیبایی محیط پیرامونی محل زندگی خود، می‌توان به پاکیزگی هوا نیز کمک کرد.

حال اگر سازمان فضای سبز شهرداری یا اعضای شورا به‌جای آنکه برای فضای سبز پشت‌بام‌ها جایزه تعیین کنند، به فضای سبز حیاط و مقابل خانه‌ها بها می‌داد و همان جایزه را صرف نگهداری و آبیاری این فضاها می‌کرد، امروز درختان کنار خیابان‌های این شهر خشک نمی‌شد، شمشادها زیرپای رهگذران له نمی‌شد و ...

اگر حواسمان به وضعیت اسکان مسافران و همراهان بیمار جمع بود، درختان میان بلوارها و چمنی که با خون دل آب می‌خورد، آن هم ده‌ها برابر یک درخت اینگونه پژمرده و خراب نمی‌شد و این همه هزینه به شهر تحمیل نمی‌کرد.

یک سئوال از نگاه صاحب‌نظران مدیریت شهری بسیار مهم است، اینکه آیا راهکار بهتری از آنچه امروز انجام می‌دهیم، وجود دارد؟ و پشت این سئوال کمی جسارت و شجاعت در عمل، آنجا که می‌دانیم اشتباه است، آنجا که بعد از سال‌ها متوجه می‌شویم باید کار دیگری می‌شد و نشد، آنجا که... آیا از خود پرسیده‌ایم با این همه ظرفیت چرا شیراز نتوانسته جایگاه خود را حفظ کند و همچنان شهر گل و بلبل بماند؟

مدیرعامل فضای سبز شهرداری شیراز، از اضافه شدن 14 پارک به مساحت 50 هکتار درمناطق مختلف شهر شیراز خبر داد، از جمله کوثر، صنوبر، فروزان، حجاب، پیوند، میانرود، پارک حاشیه‌ای تخت جمشید و بی‌بی دختران و علمدار و...

کاش ایمیل مدیران شهرداری را داشتیم تا عکس‌هایی که دیروز برایمان میل شده بود را ارسال می‌کردیم، عکس‌هایی از مدیریت فضای سبز، از ایجاد شادابی با همان شمشاد و درختچه‌های کوتاه و زودرشد، دعا می‌کنیم کاش درختکاری حاشیه رودخانه خشک ادامه پیدا می‌کرد تا نفس شهر از این همه دود باز می‌شد و...

یک‌بار دیگر آرشیو اخبار سال‌های قبل را ورق بزنیم، در میان سطور فراوان اخبار شهرداری و فضای سبز شهری در شیراز، تلاش مسئولان را در خصوص ایجاد هکتارها هکتار فضای سبز کمربندی مطالعه کنید، کاری بزرگ که قدم اولش محکم برداشته شد، اما متاسفانه رها شد! اگرچه مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری از طراحی سه پارک باباکوهی، نور و گلستان در ارتفاعات شهر، خبر می‌دهد، اما هنوز خبر امیدوارکننده‌ای از ایجاد این پارک‌ها در دست نیست.

این مدیر شهرداری البته باز هم به پشت‌بام سبز، همان طرح مدبرانه شورای شهر شیراز که قرار است اجرا کنندگان آن جایزه بگیرند، اشاره می‌کند، اما هیچ آماری نمی‌دهد که ظرف سال‌های 88، 89 و نیم‌سال 90 چند متر پشت‌بام سبز در این شهر ایجاد شد و البته چندهزار متر باغ و فضای سبز استاندارد از میان رفت و چند هزار اصله درخت را در کوچه‌های قصردشت، شبانه بریدند و صبح شهرداران مناطق با مظلومیت از بی‌خبری خود گفتند و از اینکه هرکس آنها را بریده بی‌اذن بریده است!

نه این مدیر و نه هیچ‌یک از مدیران شهرداری هیچ‌وقت بابت درختانی که خشکانده، سوزانده و بریده شدند، بازخواست نشدند، همین است که مطمئن هستند اگر آتش به‌جان تمام درختان شهر هم بیفتد، آنها همچنان شهرداران و مدیران چرخشی این شهر خواهند بود!

شهروندان شیرازی امروز در روزهای انتهایی ماه رمضان، به جان مسئولانی بیشتر دعا خواهند کرد که تدبیرشان، ریه‌های شهر را برگرداند و فضای سبز را از سرطانی که به‌جانش افتاده نجات دهند. مسئولانی مدبر، خلاق‌و مدیر.