افشای علت یکی از بزرگترین ناکامی‌های ایران در پارس‌جنوبی

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: غفلت مسئولان نفتی به همراه وجود قوانین دست و پاگیر باعث شد یکی از بزرگترین طرح‌های صنعتی جهان به منظور تبدیل گاز به فرآورده‌های نفتی به نام GTL مروارید (Pearl GTL Project)، در کشور قطر را‌ه‌اندازی شود. 

همین چند سال پیش بود که دغدغه ایران رسیدن به میزان برداشت روزانه قطر از پارس‌جنوبی یا همان گنبد شمالی بود و امروز پس از چند سال دغدغه اصلی مهاجرت گاز به سمت قطری‌ها به دلیل برداشت بیش از حد این کشور از این میدان و بی‌نتیجه‌بودن سرمایه‌گذاری‌های ایرانی در پارس‌جنوبی به دلیل باقی‌نماندن گازی در سمت ایرانی برای برداشت است. 

اما این ناکامی‌ها دلایل زیادی دارد که شاید لازم باشد پرده از یکی از بزرگترین اشتباهات مسئولان نفتی در سال‌های ۷۹ تا ۸۴ برداشت. خطایی که امروز باعث شده یکی از بزرگترین طرح‌های صنعتی جهان به منظور تبدیل گاز به فرآورد‌ه‌های نفتی به نام GTL مروارید (Pearl GTL Project)، در کشور قطر راه‌اندازی شود. الان حدود شش ماه است که این طرح راه‌اندازی شده و روزانه ۴۷ میلیون مترمکعب گاز گنبد شمالی(پارس‌جنوبی) تنها در این مجتمع فرآورش می‌شود. 

اما نکته اصلی این است که کمتر کسی می‌داند این طرح ابتدا از سوی شرکت شل به ایران پیشنهاد شده بود و مسئولان این شرکت دو سال مذاکره با ایران را ادامه دادند و وقتی از ایران ناامید شدند این طرح را به قطر پیشنهاد کردند و امروز این طرح بدون ریالی هزینه از سوی این کشور درآمد میلیاردی برای آنها به ارمغان آورده است. ضمن آنکه نباید فراموش کنیم گازی که از این میدان برداشت می‌شود حداقل نیمی از آن حق ایران بوده است. اما متاسفانه باید بگوییم شل در سال ۲۰۰۶ پس از ناامیدی از ایران این پیشنهاد را به قطر داد و در حال حاضر شش ماهی از اجرای این طرح که جزییات آن را در ادامه خواهیم آورد می‌گذرد. 

اینکه چرا مسئولان نفتی آنزمان این طرح را اجرایی نکردند را شاید باید در عدم جذابیت قراردادهای نفتی ایران جستجو کرد که دست مسئولان نفتی را در جذب سرمایه‌های خارجی به طور کامل بسته است. اما با وجود آنکه کارشناسان نفتی سالیان سال است که بر تصحیح قوانین نفتی تاکید می‌کنند اما این امر تا کنون محقق نشده است. با اینکه طی دوران میرکاظمی سعی شد برای سومین بار قراردادهای بیع متقابل تصحیح شود اما به دلیل موانع قانونی موجود و برخی از سیاسی‌کاری‌ها تغییرات جدی در این قرارداد ایجاد نشده و مشکلات به شیوه قبل البته با کمی تغییر ادامه دارد. 

پیشنهاد شل به ایران 

کمتر کسانی هستند که بدانند این طرح حدود یازده سال پیش از طرف شرکت شل به مقامات ایرانی پیشنهاد شد و شرکت شل مصمم بود که این طرح را در ایران اجرا کند. مذاکرات با بخش خصوصی، شرکت ملی صنایع پتروشیمی، شرکت ملی نفت و شرکت ملی گاز ایران پیگیری شد و در مرحله نخست بخش خصوصی ایران کنار گذاشته شد و شرکت شل قراردادی را با شرکت ملی پتروشیمی برای احداث یک واحد  ۷۰ هزار بشکه در روز GTL (فاز اول طرح) امضاء کرد. این دو شرکت حدود ۳۰ میلیون دلار که احتمالاً نیمی از آن از طرف ایران پرداخت شده، جهت مطالعات و بررسی‌های اولیه طرح هزینه کرده‌اند. 

با این حال متاسفانه پس از دو سال فعالیت و کسب موافقت‌های لازم برای قیمت گاز و نحوه تخصیص گاز به این طرح با شرکت ملی نفت و سایر ارگان‌های ذیربط به بن‌بست رسید و در سال ۲۰۰۵ قرارداد فسخ گردید. 

پس از آن بود که شرکت شل مذاکرات خود را با قطر از ۲۰۰۴ میلادی شروع کرد و در سال ۲۰۰۶ قرارداد احداث مجتمع GTL مروارید با قطر به امضاء رسید و ۵ سال بعد در سال ۲۰۱۱ با ۱۹میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در این کشور امیر نشین بزرگترین مجتمع صنعتی منطقه شکل گرفت . 

این درحالی است که ایران می توانست با این سرمایه‌گذاری به بزرگترین مجتمع GTL جهان دست یابد و با تولید ۱۴۰ هزار بشکه فرآورده‌های نفتی با بهترین کیفیت از گاز طبیعی، حدود ۳۰۰ هزار بشکه در روز نفت اضافی برای صادرات داشته باشد. این امر در شرایطی است که وجود این مجتمع در میدان مشترک در قطر امکان بهره‌برداری بیشتر را به این امیر نشین کوچک از حوزه مشترک گاز داده است. 

جزییات اجرای این طرح در قطر 

براساس این گزارش، این مجتمع بزرگترین پالایشگاه از نوع خود در جهان است و ظرفیت تولید فرآورده‌های نفتی از گاز طبیعی حدود ۱۷۵هزار بشکه در روز برآورد شده و کشور قطر را به رده بزرگترین تولید کننده GTL در دنیا ارتقاء داده است. 

این طرح به صورت مشارکتی میان شرکت بین‌المللی شل و شرکت نفت قطر با به کارگیری جدیدترین تکنولوژی و مهندسی روز جهان ساخته شده است، به طوریکه قطر به میزان قابل توجهی ارزش افزوده از تولید گاز خود بدست می‌آورد‌. 

براساس اعلام شرکت شل این مجموعه یکی از بزرگترین موفقیت‌های این شرکت به شمار می‌آید و مدیون همکاری‌های شرکت نفت قطر است که پس از پنج سال به نتیجه رسیده است. مجتمع طرح GTL مروارید از دو بخش بالادستی و پائین دستی تشکیل می شود،به طوریکه ۶۶/۱ میلیارد فوت مکعب در روز (حدود ۴۷ میلیون متر مکعب در روز ) گاز طبیعی توسط شل از حوزه گازی که با پارس جنوبی حوزه مشترکی را تشکیل داده‌اند، تولید می‌شود و پس از پالایش کامل گاز متان استحصال و برای مصرف در این مجتمع به کار گرفته می‌شود واز آن ۱۴۰ هزار بشکه در روز گازوئیل ، نفتا ، نفت سفید، پارافین و روغن پایه، ۱۲۰ هزاربشکه در روز میعانات گازی، LPG و اتان در فرآیند تولید قابل استحصال است.درعین حال گفته می شود اولین محموله‌های گازوئیل این مجتمع پنج ماه پیش به بازارهای جهانی عرضه شده است. 

همچنین از انجا که در قطر فقدان نیروی کار متخصص برای انجام این طرح وجود داشت، ۵۲ هزار کارگر و کارمند از ۶۰ کشور جهان در این طرح طی پنج سال به کارگرفته شده اند و ۵۰۰ میلیون ساعت کار برای طراحی و ساخت این مجموعه که بزرگترین پالایشگاه جهان بشمار می آیدوقت صرف شده است. مجموع سرمایه گذاری حدود ۱۹  میلیارد دلاری توسط شرکت شل تأمین شده و در محلی به مساحت ۲۵۰ هکتار احداث گردیده است. 

ارزش فروش مایعات گازی و فرآورده‌های نفتی این مجتمع در سال حدود ۱۱ میلیارد دلار برآورد شده است و درآمد حاصل از آن حدود ۳/۷ میلیارد دلار است. 

گاز مورد نیاز این طرح از طرف قطر بدون دریافت وجهی به این پالایشگاه ارسال می‌شود و قطر بصورت ۵۰-۵۰ در منافع کلی طرح شریک است. درآمد حاصل از این طرح بدون آنکه قطر یک دلار هم سرمایه‌گذاری مستقیم کرده باشد، به ازاء تولیدهر متر مکعب گازمی تواند به حدود ۳۰ سنت قابل ابتیاع باشد. 

جمعیت واقعی قطر(بدون در نظر گرفتن کارگران و کارمندان خارجی) کمتر از ۲۰۰ هزار نفر است که نیمی از آن هم شاید زیر ۲۵ سال باشد. 

این درحالی است که ایران بیش از ۱۵ برابر جمعیت قطرفقط در دانشگاه ها دانشجو دارد. حال این سوال پیش می‌آید که چگونه است کشوری با این شرایط محدود می‌تواند بزرگترین صادر‌کننده گاز مایع و فراورده‌های نفتی از گاز در جهان باشد اما ما با داشتن میدان مشترک گازی پارس جنوبی از چنین تولیداتی بی‌بهره هستیم؟ 

آذر جزایری/ خبرآنلاین