حکایت یک ملی‌شدن
غلامعلی دهقان
آفتاب‌‌نیوز : 
آفتاب- غلامعلی دهقان*: اسفندماه هر سال یاد و خاطره ملی‌شدن صنعت نفت ایران را زنده می‌کند. اقدام بزرگی که برای خلع ید انگلیس از نفت ایران صورت پذیرفت. درباره‌ی زمینه‌های ملی‌شدن صنعت نفت ایران نکات زیر قابل توجه است:
1. پس از خروج پهلوی اول از ایران در شهریور 1320 و همچنین اشغال ایران توسط قوای بیگانه و شکل گیری کلوپ‌های قدرت توسط قدرت‌های خارجی، فرصتی هم برای نیروهای مستقل و آزاده اعم از مذهبی و ملی به‌وجود آمد تا از این فرصت استفاده و سخن از حقوق ملت در ابعاد مختلف از جمله "ملی کردن صنعت نفت ایران" داشته باشند. پس از طرح موازنه منفی توسط دکتر مصدق در مجلس چهاردهم -1323- که به‌واسطه آن دولت ایران موظف بود در طی جنگ جهانی دوم به هیچ قدرت خارجی امتیاز نفت ندهد و همچنین پس از مخالفت مجلس پانزدهم-1326- با قرار داد شفاهی قوام و سادچیکف که بر اساس آن قرار بود نفت 5 استان شمالی کشور برای سالیان متمادی به روس‌ها تعلق گیرد و نیز پس از مخالفت مجلس شانزدهم -1329- با لایحه الحاقی گس- گلشائیان که تأمین کننده منافع ملت ایران نبود، جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران اوج گرفت و سرانجام در 29 اسفند 1329 به بار نشست و صنعت نفت ایران ملی اعلام گردید.
2. زمینه‌های ملی شدن صنعت نفت ایران را می‌بایست در مطالبات انباشت شده ملی دانست که طی قریب به نیم قرن کمترین عایدی را از استخراج ذخایر نفتی خود داشت. در قرار داد دارسی- 1280 – سهم ایران16% و در قرارداد الحاقی -1312 – سهم ایران 20% بیشتر نبود و این در حالی بود که مالیات سالیانه دریافتی از سوی دولت انگلیس چندین برابر دریافتی دولت ایران بود! برای مثال در سال 1329، دولت انگلیس 50 میلیون لیره استرلینگ به عنوان مالیات از کمپانی نفت ایران- انگلیس دریافت کرد و این در حالی بود که عایدی دولت ایران فقط 16 میلیون لیره بود!! بی‌توجهی انگلیسی‌ها به حقوق ایرانیان شاغل در مناطق نفتی، عدم استفاده از نیروهای بومی در بخشهای استراتژیک صنعت نفت، عدم اجرای تعهدات داده شده به دولت ایران، عدم افزایش سهم کشور صاحب نفت با توجه به گذشت زمان و ...و... و بطور خلاصه تحقیر ملی ایرانیان توسط انگلیسی‌ها سبب شد تا جنبش ملی شدن صنعت نفت به عنوان نماد استقلال‌خواهی ایرانیان خود را بروز دهد.
3. اصرار رهبران جنبش ملی شدن صنعت نفت، به‌خصوص شخص نخست‌وزیر وقت -مصدق- بر خلع ید بیگانه از صنعت نفت ایران، راه سازش با انگلیس را بست. با به قدرت رسیدن چرچیل- نخست‌وزیر انگلیس از حزب محافظه‌کار- و همچنین روی کار آمدن آیزنهاور- رئیس‌جمهور آمریکا از حزب جمهوری‌خواه – همگرایی کامل میان دول انگلیس و آمریکا مبنی بر سرنگونی مصدق انجام گرفت. اما آنچه توطئه انگلیسی- آمریکایی را سرعت بخشید اختلافات داخلی بود که به‌تدریج میان رهبران جنبش جدایی افکند و فرصتی مناسب برای بیگانه فراهم کرد تا کودتای 28 مرداد موفق از آب در آید.
4. اشتباه استراتژیک طراحان کودتای انگلیسی- آمریکایی مرداد 1332 این بود که عزم ملی ریشه دار را که جایگاه تمدنی مناسب در تاریخ را داشتند نادیده گرفته و منافع خودشان را بر منافع ایرانیان ترجیح دادند. هنوز چهار ماه از وقوع کودتای 28 مرداد نگذشته بود که دانشجویان به عنوان پیش گامان حرکت بیداری ایرانیان با نثار خون خود نشان دادند نهضت ملی شدن یک جرقه نبوده و تداوم خواهد داشت. تداومی که پیامد آن انقلاب بزرگ 1357 و آغاز حیات سیاسی ایرانیان در پرتو استقلال این کشوربزرگ بود.
*عضو شورای مرکزی حزب اعتدال و توسعه
آفتاب- غلامعلی دهقان*: اسفندماه هر سال یاد و خاطره ملی‌شدن صنعت نفت ایران را زنده می‌کند. اقدام بزرگی که برای خلع ید انگلیس از نفت ایران صورت پذیرفت. درباره‌ی زمینه‌های ملی‌شدن صنعت نفت ایران نکات زیر قابل توجه است: 1. پس از خروج پهلوی اول از ایران در شهریور 1320 و همچنین اشغال ایران توسط قوای بیگانه و شکل گیری کلوپ‌های قدرت توسط قدرت‌های خارجی، فرصتی هم برای نیروهای مستقل و آزاده اعم از مذهبی و ملی به‌وجود آمد تا از این فرصت استفاده و سخن از حقوق ملت در ابعاد مختلف از جمله "ملی کردن صنعت نفت ایران" داشته باشند. پس از طرح موازنه منفی توسط دکتر مصدق در مجلس چهاردهم -1323- که به‌واسطه آن دولت ایران موظف بود در طی جنگ جهانی دوم به هیچ قدرت خارجی امتیاز نفت ندهد و همچنین پس از مخالفت مجلس پانزدهم-1326- با قرار داد شفاهی قوام و سادچیکف که بر اساس آن قرار بود نفت 5 استان شمالی کشور برای سالیان متمادی به روس‌ها تعلق گیرد و نیز پس از مخالفت مجلس شانزدهم -1329- با لایحه الحاقی گس- گلشائیان که تأمین کننده منافع ملت ایران نبود، جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران اوج گرفت و سرانجام در 29 اسفند 1329 به بار نشست و صنعت نفت ایران ملی اعلام گردید.
2. زمینه‌های ملی شدن صنعت نفت ایران را می‌بایست در مطالبات انباشت شده ملی دانست که طی قریب به نیم قرن کمترین عایدی را از استخراج ذخایر نفتی خود داشت. در قرار داد دارسی- 1280 – سهم ایران16% و در قرارداد الحاقی -1312 – سهم ایران 20% بیشتر نبود و این در حالی بود که مالیات سالیانه دریافتی از سوی دولت انگلیس چندین برابر دریافتی دولت ایران بود! برای مثال در سال 1329، دولت انگلیس 50 میلیون لیره استرلینگ به عنوان مالیات از کمپانی نفت ایران- انگلیس دریافت کرد و این در حالی بود که عایدی دولت ایران فقط 16 میلیون لیره بود!! بی‌توجهی انگلیسی‌ها به حقوق ایرانیان شاغل در مناطق نفتی، عدم استفاده از نیروهای بومی در بخشهای استراتژیک صنعت نفت، عدم اجرای تعهدات داده شده به دولت ایران، عدم افزایش سهم کشور صاحب نفت با توجه به گذشت زمان و ...و... و بطور خلاصه تحقیر ملی ایرانیان توسط انگلیسی‌ها سبب شد تا جنبش ملی شدن صنعت نفت به عنوان نماد استقلال‌خواهی ایرانیان خود را بروز دهد.
3. اصرار رهبران جنبش ملی شدن صنعت نفت، به‌خصوص شخص نخست‌وزیر وقت -مصدق- بر خلع ید بیگانه از صنعت نفت ایران، راه سازش با انگلیس را بست. با به قدرت رسیدن چرچیل- نخست‌وزیر انگلیس از حزب محافظه‌کار- و همچنین روی کار آمدن آیزنهاور- رئیس‌جمهور آمریکا از حزب جمهوری‌خواه – همگرایی کامل میان دول انگلیس و آمریکا مبنی بر سرنگونی مصدق انجام گرفت. اما آنچه توطئه انگلیسی- آمریکایی را سرعت بخشید اختلافات داخلی بود که به‌تدریج میان رهبران جنبش جدایی افکند و فرصتی مناسب برای بیگانه فراهم کرد تا کودتای 28 مرداد موفق از آب در آید.
4. اشتباه استراتژیک طراحان کودتای انگلیسی- آمریکایی مرداد 1332 این بود که عزم ملی ریشه دار را که جایگاه تمدنی مناسب در تاریخ را داشتند نادیده گرفته و منافع خودشان را بر منافع ایرانیان ترجیح دادند. هنوز چهار ماه از وقوع کودتای 28 مرداد نگذشته بود که دانشجویان به عنوان پیش گامان حرکت بیداری ایرانیان با نثار خون خود نشان دادند نهضت ملی شدن یک جرقه نبوده و تداوم خواهد داشت. تداومی که پیامد آن انقلاب بزرگ 1357 و آغاز حیات سیاسی ایرانیان در پرتو استقلال این کشوربزرگ بود.
*عضو شورای مرکزی حزب اعتدال و توسعه
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید