آفتابنیوز : آفتاب: دیوار بلند بیاعتمادی بین ایران و آمریکا واقعیتی غیر قابل انکار است که حتی در نرمترین اظهارات مقامات دو کشور نیز به آن اعتراف میشود. صرف نظر از این که چرایی ایجاد این بی اعتمادی چیست و به خصوص آمریکاییها برای رفع نگرانی طرف ایرانی چه اقداماتی باید انجام دهند، این مساله برای همگان روشن شده است که دولت یازدهم بنا دارد از سطح تنش بین ایران و آمریکا بکاهد.
به گزارش تابناک، واکنشها به روند روزهای اخیر و البته پرسابقه در کاهش تنش بین ایران و آمریکا را میتوان به چهار سطح کلی تقسیم نمود.
دستهای از فعالان سیاسی بدون هیچ تردیدی بینتیجه بودن این روند را قطعی میدانند. رسانهها و فعالانی سیاسی هستند که حتی مدعی هستند دادن فرصت برای این که دولت و مسئولان سیاست خارجی آن تلاش خود را برای کاهش تنش بین دو کشور انجام دهند برای این است که این روند به شکست بینجامد تا یک بار برای همیشه ثابت شود که تنش بین ایران و آمریکا قابل حل نیست و دو طرف باید برای همیشه در حالت تخاصم به سر ببرند.
دسته دوم و سوم، مقامات و رسانههایی هستند که در مورد آینده روابط از الفاظ «بدبینی» و «خوشبینی» استفاده میکنند. رفتار سابق دولت آمریکا در برابر مردم و دولت ایران و بیاعتمادی حاصل از آن در کنار مواردی از گفتگوی دو طرف برای کاهش بعضی مشکلات مردم منطقه در کنار یکدیگر باعث میشود که نتوان چندان به گفتگوهای دو طرف خوشبین بود. طرفداران این اندیشه که از جمله مقام معظم رهبری در سخنرانی نوروز امسال خود به آن اشاره کردند، به گفتگو خوشبین نیستند ولی با امتحان مجدد آمریکاییها مخالفتی ندارند.
افراد خوشبین به افزایش قدرت منطقهای ایران و کاهش تاثیر ایالات متحده در خاورمیانه اشاره کرده و با در نظر گرفتن تواناییها و تخصص تیم سیاست خارجی در دولت جدید، خوشبین هستند که با روندی منطقی و بدون قربانی کردن منافع ملی و اصول انقلاب میتوان از میزان تنش در روابط کاست. بعضی از این افراد صریحا ابراز میدارند که رابطه ایران و آمریکا دیگر نمیتواند رابطه گرگ و میش باشد. پس نباید از روند مذاکره ترسید.
دسته چهارم آنهایی هستند که آمریکا را کشوری مانند دیگر کشورهای جهان دانسته و معتقدند که ایران و آمریکا میتوانند مانند ایران و عراق که روزی دشمن بودهاند و اکنون روابط دوستانهای دارند، به سرعت با یکدیگر دوست شوند! طرفداران این فکر نمیخواهند بپذیرند که ایران و آمریکا در کنار اختلافات قابل حل، اختلافاتی مبنایی دارند که به نظر قابل حل نمیآید.
نگرانی آن است که به جای عقلایی که در مورد آینده روند پیش آمده به صبر و تامل و سنجش و محاسبه معتقدند آنهایی فضای سیاسی و رسانهای کشور را دست بگیرند که یا در بین آنهایی هستند که مساله را از اساس بینتیجه میدانند و یا آنهایی که از کوچکترین اتفاق و نشانهای در تائید کاهش تنش ذوق زده و بیقرار میشوند. آن چه که میتواند خطرناک باشد این است که این دو گروه برای به نتیجه رساندن پیشبینی خود، مقدمات آن را نیز فراهم کنند.
پیشگویی خودسازنده یا Self-fulfilling prophecy مفهومی تبیین شده در علوم اجتماعی است که مثالهایی از آن حتی در یونان یا هند باستان نیز مورد توجه قرار گرفته است. میتوان دانشجویی را فرض کرد که توانایی کسب موفقیت در یک امتحان را دارد ولی به خاطر این که پیشبینی کرده و یا خیال میکند که در آن امتحان مردود میشود، از تلاش برای کسب موفقیت دست کشیده و در نتیجه پیشبینی مردودی خود را به واقعیت تبدیل کرده است.
واقعیت این است که بازیگران هر چه که قدرت بیشتری داشته باشند توانایی بیشتری برای محقق کردن پیشبینی خود خواهند داشت. برای مثال اگر یک گروه پرقدرت سیاسی بهبود روابط ایران و عربستان را نپسندد و در بیانیه خود بگوید ایران و عربستان هرگز روابط خوبی نخواهند داشت، بعید نیست روزی که روابط به سمت بهبود میرود به گونهای رفتار کند که این مسیر خراب شود و بهبود روابط اتفاق نیفتد! به عبارت دیگر بازیگران قدرتمند گاهی در پوشش پیشبینی در حال اعلام برنامه هستند.
اکنون و در موضوع روابط ایران و آمریکا نیز، از بین چهار گروهی که در بالا به آنها اشاره شد، دو گروه اول و آخر توانایی این را دارند که مسیر در پیش گرفته شده را از مدار عقل و منطق خارج کنند. آنهایی که به طور قاطع ابراز میکنند روند در پیش گرفته شده، ثمری نخواهد داشت ممکن است دست به تحرکاتی بزنند و یا شروطی را مطرح کنند که این روند به شکست بینجامد.
از سوی دیگر طرفداران افراطی رابطه با آمریکا هم ممکن است چنان واداده شوند و برای رسیدن به رابطه با آمریکا تن به هر شرط و شرایطی بدهند که جامعه آنها را پس بزند.
شاید نکته مهم در این میان آن باشد که عقلایی که با حساب و منطق از خوشبینی یا بدبینی به مذاکرات سخن میگویند، فضا را از دست آنهایی خارج کنند که پیشاپیش وعده شکست یا حل همه مسائل بین ایران و آمریکا را میدهند. هر دوی این گروهها توانایی خارج کردن روند موجود از مدار علانیت را دارند.