پاسخهای بعیدینژاد درباره جزئیات، زمان و نحوه اجرایی شدن توافق ژنو و علت ترک مذاکرات کارشناسی
اهم سخنان مدیرکل سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه در ادامه به نقل از ایسنا می آید:
* از همان ابتدای مذاکرات میان ایران و 1+5 بر سر اینکه 1+5 در بخش اقدامات متقابلش باید به کاهش تحریم‌های نفتی هم بپردازد، اختلاف اساسی وجود داشت. آن ها ( به ویژه آمریکایی‌ها) می‌گفتند که نمی‌توانند در خصوص برداشتن هیچ جنبه ای از تحریم های نفتی و یا آزاد کردن عواید نفتی که هم اینک در بانک های خریداران نفت ایران به نوعی با محدودیت های خاصی روبروست انعطافی داشته باشند، چراکه این موضوع در چارچوب تحریم های مصوب کنگره است و دولت آمریکا بدون نظر و کسب موافقت کنگره نمی تواند در خصوص موضوع تحریم های نفتی اقدامی را صورت دهد. در بحث‌های بسیاری که بر روی این مساله صورت گرفت ما می گفتیم اگر بر روی این موضوع وارد مذاکره نشوند، توافقی شکل نخواهد گرفت و در نهایت با اصرار ایران بخشی از تحریم‌های نفتی که تصمیم در خصوص آن در نوعی هماهنگی با کنگره در حوزه اختیارات رییس جمهور قرار دارد در چارچوب اقدامات متقابل 1+5 قرار گرفت.
*عواید ناشی از فروش 200 هزار بشکه نفت، برای مدت شش ماه حدود ٣/٦ میلیارد دلار است. اما با اضافه شدن هزینه یکی دیگر از زمینه هایی که تامین آن از عواید نفتی کشور در خارج مورد قبول انها بود ولی جزییات آن با پیچیدگی هایی همراه شد، این مبلغ برگشتی به ٤/٢ میلیارد دلار بالغ گشت.
*آن چه در این توافق مورد اشاره است سنگ‌ها و فلزات قیمتی مثل الماس است نه هر نوع فلزات و سنگ‌های گران‌بها چون در مورد بقیه تحریمی وجود ندارد. خرید و فروش در این زمینه به طور کامل آزاد می‌شود و بسته به میزان نیاز کشور این تعاملات صورت می‌گیرد.
*(در رابطه با تعلیق تحریم‌های آمریکا بر صنعت خودرو و تعلیق تحریم‌های خدمات مرتبط ) این بخش نیز از مواردی بود که طرف مقابل ما به آن اشتیاق داشتند و علاقه داشتند که در این زمینه وارد بحث شوند، اما فکر می‌کنم با برقرار شدن روابط مرتبط با صنعت خودرو از جمله برقرای صادرات قطعات خودرو، مشکلات بسیاری حل خواهد شد.
*قبل از اینکه روز اجرای "برنامه اقدام مشترک" فرا برسد، باید مقدمات کار فراهم شده باشد و بلافاصله ما بتوانیم در هر یک از بخش‌های مورد اشاره در توافق، خواسته‌های‌مان را مطرح و پاسخ دریافت کنیم. با توجه به علاقه و نیاز بازارهای دو طرف در زمینه‌هایی مثل خودرو، پتروشیمی و نفت، سازوکارها به سرعت شکل می‌گیرند و در این میان وقت تلف نمی‌شود.
* بسیاری از بانک‌های خصوصی و دولتی غیرتحریمی‌اند. برای نقل و انتقال‌های مالی در زمینه تجارت امور انسان‌دوستانه که در توافق به آن اشاره شده است، بانک‌هایی از سوی دو طرف معرفی می‌شوند که این تبادلات مالی را انجام می‌دهند.
* آمریکا بانک‌های دنیا را به خاطر مراوده با ایران ترسانده است و جریمه‌های سنگینی را به آن‌ها تحمیل کرده از این رو، بانک‌ها با وجود این که به دنبال سود هستند اراده ای برای ورود به تبادلات مالی مربوط به ایران حتی در عرصه هایی که به طور کامل بدون مشکل هستند، ندارند و ترجیح می‌دهند اصلا وارد تعاملات مالی با ایران نشوند. برای رفع این مشکل که آمریکایی‌ها خود به آن واقف هستند، گفت‌وگوهایی صورت گرفته است و قرار است آمریکا در قالب دستورالعملی ویژه به همه بانک‌ها اعلام کند که برای خرید محصولات کشاورزی، تولیدات غذایی، دارو، تجهیزات دارویی و مخارج پزشکی بیماران خارج از کشور محدودیتی در زمینه انتقال پولی و بانکی وجود نخواهد داشت.
* مراکز و نهاد‌هایی که تاکنون مشمول تحریم‌ها شده‌اند در گام اول (دوره شش ماه) شامل تعلیق تحریم‌ها نمی‌شوند و تلاش می‌شود سفارش‌دهندگان در امور انسان‌دوستانه از بخش‌هایی باشند که قبلا تحریم نشده‌اند. اما نکته مهمی که توافق ژنو در بخش تجارت امور انسان دوستانه وجود دارد این است که علاوه برآن که تسهیلات ویژه بانکی برای پرداخت هزینه ها در اختیار قرار می گیرد، مقرر شده است هزینه محصولات غذایی، کشاورزی، دارو، تجهیزات دارویی از محل درآمد‌های نفتی ایران که در حساب‌های خارجی قرار دارند و به خاطر تحریم‌های آمریکا و اروپا با محدودیت نقل و انتقال مواجه شده اند، پرداخت شود.
*حساب‌های ما در ژاپن، چین، هند، تایوان، کره‌جنوبی و ترکیه که خریداران نفت ایران هستند با محدودیت‌های نقل و انتقال مواجه هستند، اما بر اساس برنامه اقدام مشترک قرار است برای تجارت امور انسان دوستانه، این گونه پرداخت ها از مبالغ موجود در حساب‌های مذکور هزینه شود. در عین حال که می‌توانیم بدون تکیه بر حساب‌های خود در خارج از کشور، هزینه این امور را نیز بپردازیم و هیچ مشکلی برای نقل و انتقال وجود ندارد.
*اگر عواید ناشی از صادرات پتروشیمی، تعلیق تحریم‌های طلا و فلزات گران‌بها و صنعت خودرو را کنار بگذاریم، فقط با محاسبه میانگین خریدها در زمینه امور انسان‌دوستانه به علاوه مبلغ نقدی مربوط به برگشت بخشی از عواید فروش نفت خام، حدود 15 میلیارد دلار درآمد ارزی در اختیار کشور قرار می گیرد که اگر موارد دیگر را هم به آن اضافه کنیم این مبلغ میتواند به ٢٠ میلیارد دلار بالغ شود.
*در حال حاضر تجار ایرانی برای تجارت خرید کالاهای غیرتحریمی در اروپا بدون آن که نیاز به کسب استعلام داشته باشند می توانند بنا به ماهیت خرید خود تا سقف مشخصی خرید کنند که این سقف شامل سه آستانه 10، 40 و 100 هزار یورو است. اما فراتر از این مبلغ که از نظر تجاری مبلغ پایینی است تجار نیاز دارند برای کالاهای غیرتحریمی هم استعلام دریافت کنند تا مجوز خرید صادر شود. بر اساس توافق ژنو، قرار است آستانه هر کدام از این مبالغ 10 برابر شوند. مثلا آستانه 100 هزار یورو تبدیل به یک میلیون یورو می‌شود، یعنی تاجر ایرانی میتواند بدون استعلام تا آستانه یک میلیون یورو به تجارت کالای غیرتحریمی مبادرت کند. این امر تسهیلات خوبی را در اختیار نظام تجاری ایران قرار می دهد.
*(درباره واکنش ایران به اعمال تحریم‌های اخیر و ترک مذاکرات کارشناسی ایران و 1+5 ) زمانی که مذاکرات متوقف شد، دو طرف به طور جدی با یکدیگر در خصوص اجرای تفاهم ژنو کار می کردند. وقتی آمریکا اقدام به اعمال برخی تحریم‌ها علیه ایران کرد، این امر فضای مذاکره را به شدت تحت تأثیر قرارداد و ایران اعلام کرد برای برخی مشورت‌ها به پایتخت بازمی‌گردد.
* اجرای توافق ژنو بسیار حساس است و باید قبل از آن‌که وارد این مرحله شویم، با یکدیگر هماهنگ شویم. باید مطمئن شد کانال مالی، صادرات پتروشیمی، خریدهای موردنظر و غیره که اقدامات طرف مقابل در برابر اقدامات ماست، از همان روز اول هماهنگ، فعال و اجرایی باشند و این‌ها نیاز به بحث و گفت‌وگوی دقیق دارد. تاکنون جدیت را در هیات‌های 1+5 دیده‌ایم و مذاکرات کارشناسی در وین نیز روال عادی خود را طی می‌کرد که با وقفه مواجه شد. حتی این امکان وجود داشت که مذاکرات برای روزهای آینده اش ادامه پیدا کند.
* معتقدیم در زمینه اجرای توافق مساله‌ای وجود ندارد، اما اینکه جزییات به طور دقیق هماهنگ خواهد شد، اموری هستند که پیش از آن‌که سیاسی باشند، فنی، مالی و حقوقی است.
*در زمینه بازرسی‌های روزانه از نطنز و فردو باید مشخص شود که در ایام تعطیلات پایان هفته و مناسبت‌ها به چه شکلی عمل کرد و از آن جا که موضوعات حساس است، باید به یک تفسیر و برداشت مشترک رسید. هم‌چنین درخصوص ادامه تولید اورانیوم 5 درصدی و تبدیل اورانیوم 20 درصد مقدمات و زمینه‌های اجرایی نیاز است که باید درباره آن نیز به نقاط مشترک برسیم.
*به صراحت می‌توان گفت که هیچ کجای توافق گفته نشده است که اجرای تعهدات یک طرف به اجرای تعهدات طرف دیگر منوط است و در مذاکرات هم بارها بر هم‌زمانی اقدامات متقابل تاکید شد. ما نمی‌توانیم الزاما تفسیر کنیم که آن‌ها بر این نظرند که اول ایران، بعد آن‌ها. در بخشی از بیانیه آمده است "بلافاصله بعد" از تایید آژانس تعهدات‌شان را اجرا می‌کنند، چون باید از قبل برخی مقدمات درباره برخی اقدامات و تعهدات انجام شده باشد چرا که بدون انجام مقدمات آغاز روند اجرای توافق ممکن نیست. بنابراین دو طرف باید همه مقدمات را فراهم کنند و با هم کار را شروع کنند.
*چارچوب اجرای توافق به این شکل است که برخی تعهدات در روز اول اجرا می‌شوند و برخی دیگر از روز اول آغاز و در طی دوره شش ماهه انجام می‌شوند. مثلا در زمینه تولید اورانیوم 20 درصدی انتظار طرف 1+5 این است که از روز اول تولید آن متوقف شود و این مساله مقدماتی دارد که باید از قبل از جمله از طریق هماهنگی با آژانس انجام گیرد. از طرفی خواسته ما این است که آن‌ها (1+5) به عنوان مثال در روز اول کانال مالی مورد اشاره در توافق برای خرید محصولات کشاورزی و دارویی و غیره را آماده کرده باشند. آن‌چه ایران به آن اعتقاد دارد و به طرف مقابل اعلام کرده این است که باید یک روز برای همه تعیین شود، نه این که برای ایران یک روز و برای 1+5 روزی دیگر.
*مذاکرات کارشناسی به همین دلیل انجام می‌شود که در روند اجرا به مشکل بر نخوریم. ما تاکید کرده‌ایم که اگر اجرای توافق شروع شود، ولی درعمل نتوانیم اجرا را خوب پیش ببریم این مساله به بی‌اعتمادی میان دو طرف بیش از پیش دامن می‌زند. از سویی یکی از وظایف کمیسیون نظارت بر اجرای توافق این است که روند اجرا را نظارت کند و مشکلات و مسایل احتمالی که در حین اجرا به وجود می‌آید را بررسی و رفع سازد.
*زمان آغاز اجرای توافق ژنو به احتمال زیاد اواسط و یا حداکثر ابتدای دهه سوم ژانویه است.
* آن‌ها می‌گفتند که در دوره شش ماهه تحریم جدید وضع نمی‌کنیم و در دراز مدت تحریم‌های موجود یک جانبه و شورای امنیت را بر می‌داریم. در بحث تحریم‌های اخیر آمریکا علیه ایران نکته اینجاست که از نقطه نظر حقوقی وقتی اصل تحریم برقرار است، نمی‌توان جلوی اجرای آن را گرفت. اعمال تحریم درباره 19 فرد و شرکت ایرانی و خارجی به نوعی اجرای تحریم‌هایی است که در گذشته تصویب و اجرا شده‌اند و الان نیز موجود هستند. باید برای رفع تمامی تحریم‌ها گام برداشته شود که این کار در مرحله درازمدت عملی خواهد شد. ولی این انتظار طبیعی ماست که در جریان مذاکره طرف مقابل با حسن نیت وارد شوند و از اقداماتی که بر مذاکرات تأثیر منفی بر جای می‌گذارد خودداری کنند. بنابراین اقدامات قابل قبول نیستند و انتظار می‌رود آمریکا و اروپا از اجرای این‌گونه مقررات خودداری کنند.
* پس از آن‌که به تهران بازگشتیم در رابطه با اینکه بخشی از توافق نباید این‌گونه یا آن‌گونه نوشته یا با آن موافقت می‌شد در سطح نظام تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی کشور چیزی به ما گفته نشد و مسولان کشور از نتیجه مذاکرات رضایت داشتند. ما از نظر کارشناسی و محتوایی از "برنامه اقدام مشترک" دفاع می‌کنیم. برخی جریان‌های سیاسی در کشور هستند که در باره توافق ژنو نظراتی دیگر دارند و البته نظرشان محترم است.
