تاثیر خودکشی در مجامع و اماکن عمومی بر ناظران
خودکشی به عملی اطلاق می شود که نشان دهنده میل شخص برای مردن است مشروط به این که این اقدام موفقیت آمیز باشد به همین دلیل طیفی بین اندیشه خودکشی و اقدام به خودکشی وجود داردکه به شرح ذیل تقسیم بندی می شود.
آفتاب‌‌نیوز :
آفتاب-سرویس اجتماعی: تکرار حوادث تلخ و دردناک این روزهای صفحات حوادث در خصوص خودکشی جای تامل دارد. اگر بخواهیم از دیدگاه روانشناسی اجتماعی به این موضوع بپردازیم اقدام علنی افراد به خودکشی در مجامع و اماکن عمومی نه تنها باعث جریحه دار کردن افکار عمومی می شود بلکه از طریق یادگیری مشاهد ه ای فکر خودکشی برای افرادی که این منظره را می بینند و به لحاظ روانی از توان کمتری برای تحمل مشکلات و سختی های زندگی برخوردارند، تداعی میکند.
خودکشی چیست؟
خودکشی به عملی اطلاق می شود که نشان دهنده میل شخص برای مردن است مشروط به این که این اقدام موفقیت آمیز باشد به همین دلیل طیفی بین اندیشه خودکشی و اقدام به خودکشی وجود داردکه به شرح ذیل تقسیم بندی می شود.
خودكشی موفق: در این نوع خودکشی فرد با انتخاب روش و شیوه خودکشی به طور جدی اقدام نموده و به زندگی خود پایان می دهند.
خودكشی ناموفق : آنهایی كه با هر روش انتخابی اقدام به خودكشی می كنند و نجات می یابند.
خودكشی پنهان یا مزمن:. در این نوع خودکشی افراد علیرغم آگاهی به تبعات برخی از عادات و رفتارهای نادرست خود که عوارض جدی جسمی و معلولیت و گاها مرگ به همراه دارد به انجانآن مبادرت می ورزد و به سلامتی خود بی توجهی می نماید. شاید بتوان این نوع خودكشی را "خودكشی محترمانه" نامید، به عنوان مثال: اعتیاد به مواد مخدر، الكل، سیگار، استفاده غیرمجاز از داروهای زیان آور، و یا بیماران قلبی ، فشار خونی ، و دیابتی ها ؛ كه این بیماران در مورد استفاده از داروهای تجویزی بی توجهی می نمایند و رژیم غذایی خود را رعایت نمی كنند. درهمین زمینه بعضی از تصادفاتی كه منجر به مرگ راننده شده و نمی توان دلیل و یا علت مشخصی را برای آنها پیدا كرد، نمونه ی این گونه خودكشی است. آمار خودكشی در این نوع ، بسیار بالاتر از دیگرانواع خودكشی است
بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی، میزان خودکشی در جهان یک میلیون نفر در سال و تعداد افراد اقدام‌کننده به خودکشی 10 تا 20 برابر است. همچنین در رتبه‌بندی علل مرگ در جهان، خودکشی رده سیزدهم را دارد. از سوی دیگر در زنان و مردان سنین 15 تا 44 سال، خودکشی سومین عامل مرگ به حساب می‌آید. ایران در ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮر ﻫﺎى دﻧﯿﺎ در زﻣﯿﻨﻪ ﺧﻮدﮐﺸﻰ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﺧﻰ از اراﺋﻪ دﻫﻨﺪﮔﺎن آﻣﺎر رﺗﺒﻪ ۴۸ و ﺑﺮﺧﻰ دﯾﮕﺮ رﺗﺒﻪ ۵۸ را دارد. اﻣﺎ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ آﻣﺎرﻫﺎى اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﻣﯿﺰان ﺧﻮدﮐﺸﻰ در اﯾﺮان را ﺳﻪ در ۱۰۰ ﻫﺰار ﺑﺮاى زﻧﺎن و ﯾﮏ در ۱۰۰ﻫﺰار ﺑﺮاى ﻣﺮدان ﻧﺸﺎن ﻣﻰ دﻫﺪ
نرخ خودکشی در ایران از اغلب کشور‌های غربی پایین‌تر است ولی از سایر کشور‌های خاورمیانه بالاتر است و با حدود 500 مورد موفق در سال به یکی از آسیبهای اجتماعی رو به رشد در ایران تبدیل شده است. آمارها نشان می‌دهد در نه ماه ابتدایی سال ۹۲ روزی بیش از ۱۱ نفر در کشور خودکشی کرده‌اند،
بر اساس آمار اعلام شده از سوی سازمان پزشکی قانونی کشور در ۹ ماهه سال گذشته ۳۱۲۵ نفر خودکشی کرده‌اند،که از میان این افراد ۹۸۲ تن را زنان و ۲۱۴۳ تن را مردان تشکیل می‌دهند. بر همین اساس در مدت مشابه سال ۹۱ نیز ۲۷۴۰ تن به علت آنچه که پزشکی قانونی آن را خودکشی تشخیص داده بود، جان خود را از دست داده‌اند.
در سال ۹۱، از کل مرگ‌های مشکوک به خودکشی در کشور، بیشترین موارد خودکشی در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال ثبت شده است که ۲۸.۲ درصد از کل موارد خودکشی این سال‌ها را در برمی‌گیرد و پس از آن گروه سنی ۳۰ تا ۳۹ سال با ۲۲.۲ درصد، ۲۵ تا ۲۹ سال با ۱۷.۶ درصد، بالای ۵۰ سال با ۱۲.۹ درصد، ۴۰ تا ۴۹ سال با ۱۱.۱ درصد و زیر ۱۸ سال با ۷.۹ درصد به ترتیب بیشترین موارد خودکشی را به خود اختصاص داده‌اند
بعضی از افکار خودکشی هیچ گاه به مرحله عمل نمی رسد و ممکن است افراد حداقل برای یکبار هم که شده در طول زندگیشان به خودکشی فکر کنند نخستین بینش روانشناختی مهم در مورد خودکشی بوسیله فروید ارائه شد فروید نفرت از خویش را که در افسردگی مشاهده می شود ناشی از خشم معطوف به یک شی ء مورد علاقه می داند خشمی که چنین افرادی آن را به سوی خود باز می گردانند او خودکشی را حد اعلی این پدیده در نظر می گیرد و تردید داشت که کسی بدون میل سرکوب شده پیشین خود را بکشد.
براساس مفاهیم فروید کارل منینگر خودکشی را قتل وارونه معرفی می کند یا به تعبیری دیگر کشی معکوس ناشی از خشم شخص به فردی دیگر که یا متوجه رون می شود یا به عنوان بهانه ای برای مجازات مورد استفاده قرار می گیرد .هرچند که روانشناسان جدید معتقد به وجود ساختمان یا روان پویایی خاصی که با خودکشی ارتباط داشته باشد نیستند با این وجود روانشناسان بالینی ومتخصصین اعصاب و روان معمولا این موضوع را در افرادی که احتمال دارد دچار افسردگی باشند، بررسی می‌کنند و نقش عوامل زیست شناختی از جمله کاهش سرو تونین مرکزی در رفتار خودکشی حائز اهمیت است.همچنین مطالعات اخیر تغییراتی در سیستم نورآدرژنیک قربانیان خودکشی گزارش کرده اند
از منظر جامعه شناسی معاصر و در راس آنها امیل دورکیم پدیده خودکشی بر جنبه بیمارگون جوامع جدید دلالت داشته و متاثر از رابطه فرد و اجتماع است دورکیم تبیین های روانشناختی خودکشی را رد می کند به عقیده وی ، نیروئی که تعیین کننده خودکشی است نیروئی روانشناختی نیست بلکه اجتماعی است .بر اساس بررسی های دورکیم پروتستانها بیش از کاتولیک ها، مجرها بیش از متاهل ها، شهری ها بیش از روستایی ها، بی فرزندها بیش از فرزند دارها خودکشی می کنند.
نظریه دورکیم در موردخودکشی را می توان چنین خلاصه کرد : خودکشی ها نمودهائی فردی اند که دارای علل اساسا اجتماعی می باشند او به این نتیجه رسیده اگر تعلق اجتماعی (همبستگی) و یکپارچگی (انسجام) بیشتر باشد امکان خودکشی کمتر است
دورکیم درباره رابطه ميان انسان و نيازها و آرزوهايش بحث مي كند و بر اين باور است كه در شرايط اجتماعي استوار و پايدار، آرزوهاي انسان از طريق هنجارها، تنظيم و محدود مي شود و با ازهم پاشيدگي هنجارها و در نتيجه ، از بين رفتن كنترل آرزوها يك وضعيت آرزوهاي بي حد و حصر يا آنومي به وجود مي آيد . از آنجا كه اين آرزوهاي بي حد و حصر نمي توانند ارضا شوند يك وضعيت نارضايتي اجتماعي دائمي پديد مي آيدکه اين نارضايتي به صورت اقدامات اجتماعي منفي نظير خودكشي ، تبهكاري ، طلاق و ...ظاهر می شود.
خودکشی در ایران علت های متفاوتی دارد.
. اختلافات زناشویی، عشق و تمایلات شدید عاطفی و علل ناموسی2. ناراحتی‌های روانی، شکست در عشق و اختلالات روانی و شخصیتی3. مشکلات ناشی از شکست‌های تحصیلی و استرس‌ها و فشارهای روانی و روحی ناشی از آنها (فشارهای عاطفی، فشارهای تحصیلی مانند کنکور، نقایص جسمی و فیزیکی در نسل جوان) و احساس پوچی و بی‌هدفی و افسردگی4. فقر و تنگدستی، بیکاری، اخراج از کار و شرایط نامساعد اقتصادی
5. مسائل و معضلات زندگی شهری و وضعیت نابه‌سامانی زندگی6. از هم پاشیدگی گروه‌های اجتماعی مانند خانواده، شغلی، خویشاوندی، دوستی و ...7. اعتیاد به مواد مخدر، الکل و داروهای توهم‌زا8. ضعیف شدن اعتقادات مذهبی 9. عدم استقلال و اجبار در پیروی از مقررات سنتی10. بر ملا شدن اسرار و حقایق خصوصی زندگی فرد از علل شایع خودکشی در ایران هستند .
پدیده خودکشی به عواملی دیگر نظیر نوع تربیت خانوادگی و سبک های فرزند پروری ، اعتقادات مذهبی خانواده ،تفاوتهای فردی از حیث تاب آوری و......را نیز در برمی گیرد متاسفانه دنیای امروز که با شتاب به سمت ماشینی شدن می رود اضطراب و استرس زیادی به انسانها وارد می کند و سهم کشور ما به عنوان یک کشورجوان که با شتاب در حال گذار از جامعه سنتی به مدرن است در ابتلای به آسیبهای اجتماعی بیشتر است.
این که بدون فراهم نمودن ساز وکار مناسب اجتماعی وارتقا سطح دانش و آگاهی عمومی مردم ..... شهروندان ودر راس آنها جوانان به سمت بهره گیری از تکنولوژی روی آورده اند خارج از مزایا و منافع بسیارش باعث تعارض بیش از بیش آنها شده و رنگین و غیرواقعی بودن فضای مجازی در کنار رواج سبک هایی جدید زندگی که هیچ شباهتی با بافت و فرهنگ غالب ایرانی ندارد سطح توقعات افراد را از زندگی بالا برده زمینه ساز بروز اختلالات روانی از جمله افسردگی شده در نتیجه فاصله را بین من آرمانی و من واقعی افراد زیاد و زیادتر می کند این جاست که دیگر آسیب های اجتماعی چون طلاق ،مسایل و مشکلات اقتصادی، بیکاری و...... در تنیدگی آشکار با خودکشی نمایان و روز به روز در حال افزایش است.
برملاشدن اسرار و حقایق خصوصی افراد که اخیرا ًو با وجود شبکه های اجتماعی تانگو واتس آپ و.........شایع شده وعدم آموزش صحیح در بهره گیری از این فناوری در بسیاری از موارد نه تنها باعث بروزخودکشی و دیگر کشی به علت مسایل ناموسی است بلکه کیان خانواده ها و حیثیت عمومی جامعه را نیز خدشه دارمی نماید. از طرفی سبک های جدید فرزند پروری که در طبقات اجتماعی سطح بالا و متوسط رواج پیدا کرده و تمامی خواسته های فرزندان را بدون توجه به تناسب نیازآنان با سن و موقعیت شان تامین می کند باعث شده این فرزندان به هنگام ورود به جامعه و مواجهه شدن با واقعیات موجود که در بسیاری از موارد با پاسخ منفی همراه است و انعطاف پذیری فرد را می طلبد عنان اختیار از دست داده به خشونت و پرخاشگری روی آورند و یا این که در نتیجه ناسازگاری با جامعه دست به خودکشی بزنند.همچنین با توجه به تکانشی بودن این عمل ، دسترسی به ابزار خودکشی در بسیاری از موارد ریسک خودکشی را در افراد بالا می برد چنان که در کشورهایی که دسترسی به سلاح گرم آسان است این شیوه خودکشی رواج بیشتری دارد؛ در ایران نیز خودکشی با قرص برنج در استانهای شمالی بیشتر بوده و در برخی نقاط دیگر از کشور مانند تهران و اصفهان سقوط از بلندی گزارش شده است .
واقعیت این است که پدیده خودکشی چند بعدی بوده و عوامل مختلفی اعم از اقتصادی –اجتماعی و روانشناختی و....را شامل می شود متاسفانه برچسب خودکشی بسیاری از خانواده های قربانیان را در معرض قضاوت اجتماعی قرار می دهد و عوامل دیگری همچون قبح موضوع از دیدگاه دینی،حساسیت های دستگاهها، محرمانه بودن و عدم دسترسی کارشناسان به آمارو اطلاعات مربوطه به خودکشی باعث شده متخصصین این حوزه اعم از جامعه شناسان و روانشناسان و.........باوسواس و حساسیت بسیار عمل کرده و از رسالت واقعی شان که اطلاع رسانی به جامعه و پیشگیری از عوامل زمینه سازخودکشی است غفلت ورزند در خاتمه خاطر نشان می سازد پیشگیری از ظهور و بروز خودکشی مستلزم عزمی ملی است که در درجه اول اقناع و ورود دستگاههای دولتی به موضوع و در مرحله بعدی برنامه ریزی به منظور استفاده از دانش دست اندرکاران و متخصصین آسیب های اجتماعی را می طلبد که با حمایت بخش دولتی و اختصاص بودجه مناسب و از همه مهمتر دسترسی کارشناسان به آمارهای واقعی کشور زمینه آگاهی بخشی وآموزش همگانی به افراد جامعه فراهم گردد به نحوی که فرد خود را عضوی موثرو ارزشمند تلقی کرده که در مواقع بحرانی حمایت روانی و اجتماعی مطلوب را از جامعه دریافت می کند .
همچنین آموزش مهارتهای زندگی –روشهای کاهش اضطراب و استرس – تمرکز و آموزش تکنیک تاب آوری و.....همچنین تلاش برای ارتقا سطح زندگی و رفاه اجتماعی مردم ...... ارائه خدمات گسترده بهداشت روان به ویژه برای افرادکه مشاغل سخت دارند . برنامه ریزی جهت دسترسی عامه مردم به این خدمات از طریق پوشش بیمه ای لازم ،آموزش همگانی جهت ترغیب و استفاده افراد در مواقع لزوم از خدمات روانشناسان و روانپزشکان و.......همه و همه می توانند بدون این که ترس بیمار روانی بودن و برچسب خوردن را در افراد به وجود بیاورند به پیشگیری از خودکشی بیانجامد.
بی نظیر جلالی، کارشناس ارشد روانشانسی
منابع:
خلاصه روانپزشکی کاپلان و سادوک ترجمه دکترپورافکاری
آرشیو روزنامه اطلاعات
پایگاه خبری تحلیلی انتخاب
سایت های:فارس، تابناک، ایسنا،شرق، روان آنلاین
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید