روش های آشنایی با فلسفه غرب ازدیدگاه مسعود زنجانی

آفتاب‌‌نیوز : این رویکرد مبنای درستی را برای دانشجویان فراهم می آورد تا به مطالعات بیشتری در فلسفه بپردازند. با وجود این،‌ برخی دانشجویان که احتمال نمی دهند دوره درسی دیگری را در فلسفه بگذرانند یا مطالعات بیشتری در این زمینه داشته باشند، این رویکرد را رضایت بخش نمی یابند، زیرا اندیشمندان بسیار دیگری هستند که درباره آنها چیزی نمی آموزند.
از این رو، کاملا طبیعی است که روش دوم برای آشنا کردن دانشجویان با فلسفه، گذری است بر تمامی تاریخ آن، در این روش آنها می توانند در مورد بیشتر بزرگان فلسفه غرب چیزهایی را بیاموزند، این سیر از یونان باستان آغاز می شود، اما به سرعت بر قرون بعدی و اندیشمندان دیگر گذر می کند. اندیشمندانی نظیر آگوستین، آنسلم،‌ آکویناس، دکارت،‌ اسپینوزا، لایبنیتس، ‌پاسکال، لاک، بارکلی، هیوم، روسو، کانت،‌ هگل، مارکس، کیرکگور، نیچه، ویتگنشتاین، وایتهد، هوسرل، هایدگر و سارتر. این روش در فراگیری فلسفه فوق العاده است، زیرا فلسفه، به معنای واقعی کلمه، مکالمه 2600 ساله میان افراد و نسل ها است. برای اینکه بدانیم چگونه این مکالمه از نقطه آغاز خود، در حدود شش صد سال پیش از میلاد مسیح تا به امروز پیش رفته است، بهترین کار این است که خود وارد این مکالمه شویم. با این همه این رویکرد، برای برخی افراد رضایت بخش نیست زیرا به چیزی که آنها رغبت بیشتری به آن دارند، یعنی تفکر و بحث در باب مسائل فلسفی، نمی پردازد. در نتیجه، سومین و پرطرفدارترین روش در تدریس فلسفه، رویکرد «مسأله محور» است.
رویکرد مسأله محور، در صدد تشخیص، تبیین و تلاش برای حل مسایل فلسفی است؛ مسایلی که با موضوعاتی نظیر خدا، ‌حقیقت، اخلاق، آزادی، ذهن و مانند آن سر و کار دارند. البته هنگامی که استاد می خواهد در باب این مسایل بحث کند، بسیاری از فلاسفه بزرگ را نام می برد و آرا و نظرات آنها را شرح می دهد و با این کار به دانشجو کمک می کند که برخی مسایل فلسفی را بفهمد و برای حل آنها تلاش کند. به طور خلاصه، اهداف اصلی استاد در این روش عبارتند از: آشنا کردن دانشجویان با برخی از زیربنایی ترین مسایل در فلسفه،‌ نشان دادن راه حل های گوناگون برای آن مسایل، درگیر کردن فرد برای ارزیابی این راه حل ها و در نهایت اینکه در باب هر یک از این مسایل خود فرد تصمیم شخصی بگیرد و اتخاذ موضع نماید.
روشن است روش هایی که کریل بر می شمرد، حصری منطقی ندارند و به روش های دیگری نیز می توان اشاره کرد . برای نمونه می توان از روش «شاخه محور» یاد کرد که به اعتقاد برخی سودمندترین روش برای یادگیری یا فلسفه است. در روش شاخه محور فلسفه از طریق آشنایی با شاخه های مختلف آن نظیر متافیزیک، معرفت‌شناسی و فلسفه منطق، فلسفه اخلاق، فلسفه هنر، فلسفه ذهن، فلسفه علم، فلسفه دین، فلسفه حقوق، فلسفه سیاسی، فلسفه تاریخ و... فراگرفته می‌شود.
متأسفانه در زبان فارسی از میان تمامی این روش‌ها تنها برای روش تاریخی می‌توان منابع درخوری یافت و برای روش‌های دیگر منابع اندکی یافت می‌شود. لذا برای تدوین برنامه‌ای مدون برای آشنایی با فلسفه باید منابع تاریخی فیلسوف محور را مبنا قرار داد.

مرحله اول – منابع اصلی:
1ـ یوستین گردر، دنیای سوفی، ترجمه حسن کامشاد و نیز ترجمه‌ای دیگر از کورش صفوی
2ـ گریگوری برگمن، کتاب کوچک فلسفه، کیوان قبادیان

مرحله اول – منابع تکمیلی:
1ـ دیو رابینسون و جودی گراوز فلسفه: مجموعه «قدم اول» نشر شیرازه، ترجمه امیر نصری
2ـ پل استراتن، مجموعه «آشنایی با فیلسوفان در 90 دقیقه» نشر مرکز، تاکنون 13 جلد از 24 مجلد، مترجمان مختلف
3ـ هنری توماس و دانلی توماس ماجراهای جاودان در فلسفه، ترجمه احمد شها

مرحله دوم – منابع اصلی:
1ـ ویل دورانت، تاریخ فلسفه، ترجمه عباس زریاب خویی
2ـ دایانه کالینسون، 50 فیلسوف بزرگ، از طالس تا سارتر، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی
3ـ رجنیلد جان هالینگ ریل، مبانی و تاریخ فلسفه غرب، ترجمه عبدالحسین آذرنگ

مرحله دوم - منابع تکمیلی:
1ـ هنری توماس، بزرگان فلسفه، ترجمه فریدون بدره‌ای
2ـ آندره کرسون، فلاسفه بزرگ، ترجمه کاظم عمادی در 3 مجلد
3ـ آلبرت آدی، سیر فلسفه در اروپا، ترجمه علی‌اصغر حلبی
4ـ پیر دوکاسه، فلسفه‌های بزرگ، ترجمه احمد آرام
5ـ جان ادوارد بنتلی، طرحی کوتاه از تاریخ فلسفه، ترجمه فریبرز مجیدی
6ـ صمد موحد، تاریخ فلسفه از آغاز تا امروز
7ـ آصفه آصفی، مبانی فلسفه

مرحله سوم – منابع اصلی:
1ـ براین مگی، فلاسفه بزرگ، ترجمه عزت‌الله فولادوند
2ـ براتراند راسل، تاریخ فلسفه غرب، ترجمه نجف دریابندری
3ـ محمدعلی فروغی، سیر حکمت در اروپا، تصحیح و تحشیه امیرجلال‌الدین اعلم
4ـ دی.جی.اوکانر، سر ویراستار، تاریخ انتقادی فلسفه غرب، ترجمه خشایار دیهیمی، تاکنون 12 جلد پالتویی از 30 مجلد
5ـ مصطفی ملکیان، تاریخ فلسفه غرب، در گفتارها، 4 جلد
6ـ ریچارد پاپکین و آروم استرول، کلیات فلسفه، ترجمه سیدجلال‌‌الدین مجتبوی با خلاصه این کتاب تحت عنوان «متافیزیک و فلسفه معاصر» از همین مترجم

مرحله سوم – منابع تکمیلی:
1ـ لوین، سرویراستار، فلسفه یا پژوهش حقیقت، ترجمه سیدجلال‌الدین مجتبوی
2ـ هیأت نویسندگان آکسفورد، تاریخ فلسفه غرب، ترجمه محمد سعید حنایی کاشانی، تاکنون 3 جلد از 8 جلد
3ـ عبدالحسین نقیب‌زاده، درآمدی به فلسفه
4ـ فاطمه زیباکلام، سیر اندیشه فلسفی در غرب

مرحله چهارم – منابع اصلی:
1ـ فردریک کاپلستون، تاریخ فلسفه، مترجمان مختلف، تا کانون 6 جلد از 9 مجلد
2ـ امیل بریه، تاریخ فلسفه، ترجمه علیمراد داودی، 2 جلد به اضافه بخشی دیگر ترجمه و تلخیص یحیی مهدوی 1 جلد
3ـ رادا کریشنان، سرویراستار، تاریخ فلسفه شرق و غرب، ترجمه جواد یوسفیان، جلد دوم
4ـ اتین ژیلسون، نقد تفکر فلسفی غرب، از قرون وسطی تا اوایل قرن حاضر، ترجمه احمد احمدی

مرحله چهارم – منابع تکمیلی:
1ـ تاریخ فلسفه غرب، مترجمان مختلف، موسسه فرانکلین، 6 مجلد
2ـ امیرمهدی بدیع، پندار گسترش‌پذیری بی‌پایان حقیقت، ترجمه احمد آرام، 2 مجلد