خرم آباد، جهان شهر غار‌های منحصر‌به‌فرد
عطا حسن پور روز دوشنبه در گفت‌و‌گو با ایرنا افزود: دره خرم آباد به شکل یو انگلیسی (U) غار‌های هفت گانه را در خود جای داده و در ثبت جهانی این منطقه مورد توجه قرار گرفته است که در کاوش‌های کلدر و قمری آثاری از زندگی انسان‌های نئاندرتال تا ۸۰ هزار سال به دست آمده است.
وی اظهار داشت: غار‌های هفت گانه کلدر، قمری، گیلوران، یافته، کنجی و ۲ پناهگاه صخره‌ای گر ارجنه و پاسنگر در دره تاریخی خرم آباد قرار دارند و به عنوان بخشی از پرونده ثبت جهانی این دره، توسط اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان در دست مرمت، بهسازی و ایجاد راه دسترسی قرار گرفته‌اند.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان تاکید کرد: هفت غار درون یک شهر در هیچ کدام از کشور‌های جهان وجود ندارد، اما دره خرم آباد با قدمت حضور انسان‌های نئاندرتال، این مکان‌های طبیعی باستانی را در دل خود جای داده است.
غاز کلدر، خانه نئاندرتال‌ها
حسن پور با بیان اینکه غار "کلدر" خرم آباد در پنج کیلومتری شمال شهر خرم آباد به شماره ۱۸۷۹۶ در فهرست آثار غیر منقول کشور به ثبت رسیده است؛ یادآور شد: مطالعات باستان شناسی در این غار نتایج جدیدی از قدمت دره خرم آباد را نشان داد که قدمت این منطقه را از ۴۰ هزار سال به ۵۴ هزار سال پیش رسانده است.
وی اضافه کرد: پارینه سنگی میانه منتسب به دوره زیست انسان‌های نئاندرتال و غار کلدر در مبحث پارینه سنگی جدید (دوران زیست انسان‌های هوشمند (Home-Sapiens با قدمت ۵۴ هزار و ۴۰۰ سال، تا به امروز قدیمی‌ترین محوطه پارینه سنگی جدید ایران است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان ادامه داد: طی مطالعات سه سال اخیر بخشی از جمجمه انسان هوشمند در غار کلدر خرم آباد کشف شد که به این غار جایگاه جهانی بخشیده و تکمیل کننده نظریات کارشناسان پیرامون فرآیند موج دوم مهاجرت انسان‌های هوشمند یا هموساپین به اروپا است.
همسایگان نئاندرتال در غار قمری، سابقه سکونت ۸۰ هزار ساله
حسن پور همچنین گفت: اواخر سال گذشته نیز آثاری از وجود انسان‌های نئاندرتال مربوط به ۴۰ تا ۸۰ هزار سال پیش در غار قمری خرم‌آباد کشف شد.
حسن‌پور اظهار کرد: کاوش‌های باستان شناسی اخیر در غار قمری، به کشف شواهد ارزشمندی از سکونت انسان در بازه زمانی ۴۰ تا ۸۰ هزار سال پیش و همچنین دوره‌های اواخر پیش از تاریخ، تا تاریخی پس از آن منجر شده است.
وی افزود: این کاوش‌ها از ۲۴ بهمن ماه پارسال با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و زیر نظر فریدون بیگلری از موزه ملی ایران و سونیا شیدرنگ از دانشگاه شهید بهشتی آغاز شد که یافته‌های اولیه نشان‌دهنده توالی فرهنگی کم‌نظیر در این غار است که از دوره پارینه سنگی میانه تا دوره‌های تاریخی را دربر می‌گیرد.
حسن پور تصریح کرد: بر اساس اظهارات تیم کاوش این مجموعه، آثار به دست آمده از دوره پارینه سنگی میانه شامل ابزار‌های سنگی، استخوان‌های حیوانات شکارشده مانند بزکوهی و گوزن و بقایای اجاق آتش می‌باشد که بر اساس برخی آثار به دست آمده توسط متخصصین پارینه سنگی، به احتمال فراوان این آثار متعلق به انسان‌های نئاندرتال است.
وی ادامه داد: کشف سفال‌های نخودی منقوش و قرمزرنگ از دوره مس سنگی (بیش از ۵۵۰۰ سال پیش) نشان‌دهنده تداوم استفاده از غار توسط دامداران این دوره و توسعه فناوری سفال در این دوره است همچنین آثاری از دوره‌های دیگر مثل عصر آهن، دوره سلوکی و اشکانی نیز در این غار باستانی یافت شده است.
حسن پور افزود: یک پناهگاه صخره‌ای نیز در مجاورت غار شناسایی شده که آثاری از سکونت دوره پارینه سنگی میانه و دوره مس سنگی یافت شده است که احتمالا همزمان با سکونت در غار مورد استفاده ساکنان قمری می‌باشد.
وی با اشاره به اینکه پیش از این نیز این غار ۲ بار مورد کاوش قرار گرفته، اظهار داشت: نخستین بار در سال ۱۳۴۴ توسط فرانک هُل، باستان شناس آمریکایی و دومین بار در سال ۱۳۹۰ توسط بهروز بازگیر این کاوش‌ها انجام شده است.
حسن‌پور بیان کرد: یافته‌های جدید ازجمله شواهد غنی از سکونت نئاندرتال‌ها در منطقه، غار را به نقطه کانونی برای مطالعه تحولات فرهنگی و زیستی در لرستان و غرب ایران تبدیل کرده است.
وی گفت: ادامه کاوش‌ها در غار قمری ممکن است به کشف بقایای استخوانی انسان‌های نئاندرتال و دیگر شواهد باستان‌شناسی از این دوره کم شناخته بینجامد که افق‌های تازه‌ای در پژوهش‌های پارینه سنگی ایران و خاورمیانه خواهد گشود.
به گفته حسن پور غار" قَمَری" یا اشکفت قمری مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران باستان بالای سفیدکوه مشرف به گرداب سنگی خرم‌آباد سال ۱۳۸۰ با شماره ۴۱۴۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده که کاوش رسمی آن سال‌های ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۸ توسط پروفسور فرانک هول و باستان‌شناسان دانشگاه رایس انجام شده است.
رویداد‌های پارینه سنگی در دل غار‌های یافته و گیلوران
وی اضافه کرد: "یافته" نیز یک غار پیش از تاریخ در مرکز لرستان و ناحیه‌ای بین شهر خرم‌آباد و چگنی بوده که دارای بقایایی از زندگی عصر پارینه‌سنگی جدید است و از همین روی اهمیت زیادی در مطالعات باستان شناسی خاور نزدیک و اروپا دارد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان افزود: یکی از قدیمی‌ترین مدارک استفاده از زیورآلات ساخته شده از صدف و دندان در این غار یافت شده است که حدود ۳۵ هزار سال قدمت دارد و سال ۱۳۸۴ دوره جدیدی از کاوش‌های علمی توسط هیات مشترک ایران و بلژیک به سرپرستی مارسل اوت، فریدون بیگلری و سونیا شیدرنگ در آن انجام شد.
حسن پور ادامه داد: همچنین بنابر تاریخ گذاری‌هایی از طریق آزمایش رادیو کربن در غار "کنجی" دره خرم آباد قدمت آثار یافت شده در این مکان، متجاوز از ۵۰ هزار سال پیش است و سال ۱۳۸۰ با شماره ۴۱۴۳ در فهرست آثار ملی ثبت شد.
وی در خصوص غار "گیلوران" گفت: این اثر با ۱۶ متر عمق و ۱۷ متر عرض در جنوب غربی دره خرم آباد می‌باشد که سال ۱۳۸۱ با شماره ۵۹۷۱ به ثبت آثار تاریخی رسیده است.
به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان کاوش‌های انجام گرفته در این غار از جمله تراشه‌های بسیار، قطعات رتوش ساخته شده از تراشه ها، سنگ مادر، ابزار‌های دندانه دار و خراشنده‌های جانبی نشان می‌دهد مصنوعات دوره پارینه سنگی جدید را معرفی می‌نماید.
حسن پور با اشاره به وجود ۲ پناهگاه صخره‌ای در خرم آباد نیز افزود: پناهگاه سنگی "گرارجنه" به طول بیش از ۱۴ متر مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران باستان و دارای شماره ثبت ملی ۱۳۱۱۷ در سال ۱۳۸۴ می‌باشد که همچون غار قمری توسط فرانک هول و فلنری کاوش شده است.
وی ادامه داد: غار یا پناهگاه سنگی "پاسنگر" به ۲ دوره فرهنگی برادوستین و زارزین تعلق دارد و و صدف کفه‌ای با اندازه‌های مختلف در این غار کشف شده است که یکی از آنها در موزه ملی ایران نگهداری می‌شود.
استقبال از سرمایه گذاران گردشگری
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان با اشاره به بازدید ارزیاب یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد) از این غار‌ها و قلعه تاریخی فلک الافلاک برای ثبت جهانی دره خرم آباد اظهار داشت: یکی از پیوست‌های این پرونده جهانی، غار‌های هفت گانه است.
حسن پور افزود: این غار‌ها در گذشته به عنوان یک فضای مرده شهری رها شده بودند که اکنون علاوه بر ایجاد مسیر دسترسی و درب ورودی، ساماندهی و نورپردازی شده و تمام زیرساخت‌های سرمایه گذاری با همکاری همه دستگاه‌ها مثل محیط زیست آماده است.
وی بسته سرمایه گذاری گردشگری برای این غار‌ها را در نوع خود بی نظیر دانست و گفت: این آمادگی وجود دارد مدیریت و بهره برداری غار‌ها با پیوست مجموعه تفریحی گردشگری بام خرم آباد به یک سرمایه گذار ارائه شود.
حسن پور اضافه کرد: پرونده نهایی ثبت جهانی دره خرم آباد تیرماه ۱۴۰۴ در بلغارستان بررسی و اعلام نتیجه می‌شود.
