غنی سازی مشترک؛ دو بستر و یک رویا

آفتاب‌‌نیوز : از نگاه ناظران پوشیده نیست که ایده غنی سازی مشترک از پتانسیل رفع و حل اصلی ترین دغدغه طرف های درگیر در ماجرای پرونده هسته ای ایران برخوردار است، یعنی هم ایران در چنین ساز و کاری اعمال حق خویش در غنی سازی توام با اعتماد آفرینی را محقق می بیند و هم سایر کشورها از این طریق می توانند به نظارت مستقیم و کسب تضمین عینی برای عدم انحراف چرخه سوخت ایران به سمت مقاصد تسلیحاتی اطمینان پیدا کنند، از همین روست که هم در کلام و سخن مقامات و رئیس جمهوری ایران و هم در کلام سخن رقبای ایران در مناقشه هسته ای دعوت به فرآیند غنی سازی مشترک وجود دارد. 

از سوی دیگر نفس مطرح شدن این پیشنهاد ولو به صورت تلویحی برای ایران یک توفیق در کنار سایر توفیقاتی است که علی رغم دشواری ها در طول دو سال گذشته از طریق گفت و گو و مذاکره ( و نه از راه قهر یا جنگ و دعوا) به دست آمده است، ایران تا چندی پیش از نظر غربی ها کشوری بود که حتی نمی باید نیروگاه هسته ای می داشت و با انواع تحریم ها از جمله تحریم های هسته ای مواجه بود، پس از پیشنهاد برخورداری ایران از نیروگاه و سوخت اتمی اعطایی از غرب به هر حال روند مذاکرات به آنجا رسیده که به این کشور پیشنهاد انجام غنی سازی اورانیوم به طور مشترک نیز می شود، آنچه باقی است بستر و محل انجام این عمل است. که البته موضوعی بسیار مهم است و باعث شده غنی سازی اشتراکی به مثابه یک رویا در دو بستر تجلی یابد. 

طبیعی است که با رد پیشنهاد مذکور اصل بحث از دست می رود، این در حالی است که پیشنهاد یاد شده، قابلیت روی میز مذاکره قرار گرفتن را هم ندارد، چرا که طرح علنی آن با این وضع، خطر از دست رفتن کل بحث را در پی خواهد داشت چون برخورداری از چرخه ناقص سوخت در ایران محصولی نیست که ایران به خاطر آن بیش از دو سال تن به تحمل دشواری های مذاکره با کشورهای اروپایی و همکاری فنی با آژانس اتمی داده باشد. لذا ایران ترجیح می دهد چکش کارهای طرح مذکور و چانه زنی ها بر سر آن قبل از قرار گرفتن طرح مدون روی میز مذاکره صورت پذیرد. 

از نظر ایران مهم ترین تبصره ای که باید تغییر پیدا کند همان محل انجام غنی سازی مشترک است به فرض حل این مساله و ایجاد امکان غنی سازی اشتراکی با روسیه در خاک ایران دیگر نیازی نیست پیشنهاد به نام روسیه شناخته شود، چرا که این همان طرح پیشتر پیشنهاد شده ایران است که حالا معروف به طرح رئیس جمهوری ایران است که در سازمان ملل متحد ارایه شد، لذا می توان گفت از پیشنهاد ایران تا پیشنهاد روسیه راهی به جز چند مایل( یا به واقع چند صد مایل) نیست که این همان فاصله ایران تا روسیه است، که اگر این فاصله برداشته شود، تفاهم کامل است، یعنی دست یابی به  تفاهم در مناقشه هسته ای به همین نزدیکی و به همان دوری است، افزودن بر این نزدیکی و کاستن از آن دوری البته کاری بس دشوار می نماید، حتی طرح و توضیح این موقعیت خیلی دور و خیلی نزدیک در مرحله کنونی شاید شباهت به طنز یا فانتزی و عدول از تحلیل جدی قضایا داشته باشد، اما واقع آن است که گروه فروبسته مناقشه هسته ای حالا به تعیین تکلیف یک فاصله جغرافیایی در دو کشور تقریبا همسایه بستگی پیدا کرده است، اگر این مساله برای همیشه غیر قابل حل باقی بماند احتمال همراهی بیشتر روسیه با جناح غرب در مقابل ایران افزایش پیدا می کند.

نباید از یاد برد که اختلاف روسیه با اروپا و امریکا در مورد پرونده هسته ای ایران تنها در زمینه محل و نهاد ادامه کار رسیدگی به پرونده ایران است که روسیه آن را در چارچوب آژانس اتمی و نه در نهاد بالاتر و شورای امنیت می خواهد، وگرنه در سایر موارد مثل عدم برخورداری ایران از چرخه سوخت هسته ای، شریک هسته ای ایران( روسیه) نیز با اروپا و امریکا هم نظر است. 

اروپا و امریکا در طراحی مدل برخورد شورای امنیتی با ایران به هر حال به رای و نظر و همراهی روسیه نیاز دارند، چرا که روسیه خود یکی از حاضرین در شورای امنیت سازمان ملل است، قطعا اروپا و امریکا در موافقت با طرح غنی سازی مشترک ایران و روسیه البته در خاک روسیه، به ترتیب دو هدف را دنبال می کنند اول خارج ساختن غنی سازی از قلمرو ایران و اگر چنین مقصودی حاصل نشد، همراه ساختن بیشتر روسیه با خود در جهت مقابله با ایران.

 از این روست که توجه و مداقه هرچه بیشتر بر ایده غنی سازی اشتراکی با روسیه یا دیگران ضروری می نماید، دستگاه دیپلماسی و تیم مذاکرات هسته ای باید بتواند در مرحله کنونی انواع و اقسام پیشنهادها، ایده ها و روش ها برای فعلیت یافتن غنی سازی مشترک را با طرف روس یا دیگر کشورهای دارای وزن سیاسی در عرصه جهانی مطرح سازد، اعمال حق ایران در زمینه غنی سازی توام با اعتماد آفرینی در عرصه بین المللی حالا فقط به یک فاصله جغرافیایی رسیده است این فاصله البته بسیار دور است، اما آنچه با مرارت به دست آمده باید تکمیل شود نه اینکه از دست برود، این کار البته بسیار دشوار است و شاید هم نشدنی اما امتحان راه ها و روش ها حتما به زحمت آن خواهد ارزید یا حداقل بی ضرر است، در این مسیر علاوه بر بهره از انواع و اقسام استدلال ها. مراودات و رایزنی های سیاسی حتی می توان از فانتزی و تخیل نیز استفاده کرد، چه اشکال دارد حالا که موقعیت های بوجود آمده به غایت فشرده، حساس و دراماتیک هستند، به عنصر تخیل پرو بال بیشتری داد، غنی سازی مشترک به صورت دوره ای چطور است؟ شاید بتوان کار را به تناوب یک مدت در ایران و مدتی در کشور دیگر پی گرفت، اگر بیم از تکفیر و انگ و برچسب در میان نباشد دهها طرح وایده دیگر که شاید رگه هایی از فانتزی و تخیل را بدون خدشه بر اصول و محکمات بحث از جانب ایران در خود داشته باشد را می توان به میان گود فرستاد، بعد هر کدام که مقبول واقع شدن روی میز مذاکره با طرف های خارجی قرار داد. غنی سازی مشترک به تصریح مقامات ایران یک فرصت برای اعمال حقوق کشور در عین اعتماد سازی نزد جامعه بین الملل است نباید گذاشت که این فرصت از دست برود، هرچند که این کار آسان نیست، مخصوصا حالا که غنی سازی اشتراکی یک ایده در بسترهایی بسیار دور از هم است و بستر سازی هم هنری است که تا به منصفه ظهور نرسد، به اثبات نخواهد رسید. 

هر کس این هنر را در خود سراغ دارد از هر گروه و دسته ای که باشد باید به میدان بیاید، راه های گفت و گو در باب بحث هسته ای در داخل باید باز باشد، چرا که فرصت ها توقف ندارند و در عرصه سیاست بین الملل هم خیلی زود دیر می شود.