مروری بر چالش های عمده پرونده هسته ای ایران: با تأکید بر ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد

آفتاب‌‌نیوز : 1- مذاکرات طولانی و تعلل اتحادیه اروپا
در اکتبر 2003، وزرای خارجه تروئیکای اروپا (انگلیس، فرانسه و آلمان) در ملاقاتی تاریخی با تهران، راه طولانی اتحادیه اروپا برای یافتن راه حلی دیپلماتیک در مسأله هسته ای ایران را آغاز کردند.
با قانع سازی اتحادیه اروپا،‌ ایران انجام برخی اقدامات اعتمادساز را پذیرفت. از جمله این اقدامات باید به تعلیق داوطلبانه غنی سازی اورانیوم و امضاء پروتکل الحاقی (NPT) که به آژانس بین المللی انرژی هسته ای امکان می داد بازرسانش را در تأسیسات هسته ای ایران مستقر کند، اشاره کرد.
ایران در 24 نوامبر اقدام قابل توجهی انجام داد. تمام فعالیت های مرتبط با غنی سازی اورانیوم که دروازه مذاکره با اتحادیه اروپا در مورد مشوق های تکنولوژیک و اقتصادی را باز می کرد، متوقف کرد.
با این وجود مذاکرات آن طور که پیش بینی می شد، پیش می رفت. به علاوه هر دو طرف در مسأله تولید چرخه سوخت هسته ای توسط ایران موضعی انعطاف ناپذیر داشتند. در نتیجه،‌ اتحادیه اروپا زمانی که از سوی تهران برای ارائه مشوق ها تحت فشار قرار گرفت به سرعت وارد عمل نشد.
ایران تأکید داشت که به عنوان یک عضو ان.پی.تی، به طور قانونی حق دارد که چرخه سوخت هسته ای را تولید کند. از سوی دیگر اتحادیه اروپا، با تأکید بر اینکه غنی سازی اورانیوم با درجه بالا می تواند در ساخت بمب اتم مورد استفاده قرار بگیرد، بر موضع خود مبنی بر اینکه ایران باید به شکل دایم غنی سازی اورانیوم را متوقف کند، پافشاری می کرد. در اوایل سال 2005 اختلافاتی بین ایران و اروپا در مورد غنی سازی به گوش می رسید. در همین زمان تهدید ایالات متحده و اسرائیل در مورد انجام حملات پیشگیرانه بر روی تاسیسات هسته ای ایران مطرح شد.
25 می دو طرف در ژنو ملاقات کردند و قرار شد اروپا ظرف دو ماه مشوق های خود را اعلام کند. البته در واقع اروپا در این دو ماه منتظر نتایج انتخابات ریاست جمهوری در ایران بود.

انتخابات ریاست جمهوری در ایران
در انتخابات ریاست جمهوری، محمود احمدی نژاد از جناح تندرو به ریاست جمهوری رسید. به قدرت رسیدن احمدی نژاد را می توان نوعی عقب گرد در توسعه مسأله هسته ای ایران دانست.
در 12 اگوست، احمدی نژاد قدرت را به دست گرفت و پنج روز بعد، ایران فرآوری اورانیوم را از سر گرفت و پیشنهادات اتحادیه اروپا که در روزهای بعد اعلام شد،‌ را نپذیرفت. به علاوه رئیس جمهور، فردی از جناح تندرو را به ریاست مذاکرات هسته ای انتخاب کرد. لاریجانی پیش از آن با انتقاد از تعلیق در نوامبر 2004، آن را «آب نبات در مقابل مروارید» خوانده بود.
بعد از شکل گیری تیم مذاکره کننده، ایران مواضع خود در دیپلماسی هسته ای را اعلام کرد. در دیپلماسی جدید حمایت کشورهایی مثل روسیه، چین، هند، پاکستان و کشورهای غیرمتعهد پیش بینی شده بود.
در اجلاس سپتامبر آژانس بین المللی انرژی هسته ای، اتحادیه اروپا به همراه آمریکا طرح اجرای ایران به شورای امنیت را در دستور کار شورای حکام آژانس بین المللی انرژی هسته ای در 24 نوامبر قرارداد.
در طول این دو ماه (تا اجلاس 24 نوامبر) ایران همچنان مواضع تهاجمی خود را حفظ کرد، تعلیق مجدد را نپذیرفت و تهدید کرد اگر به شورای امنیت فرستاده شود تمام اقدامات داوطلبانه و اعتماد ساز را متوقف می کند.
دولت مکرر اعلام کرد که راه مذاکره بسته نیست و در واقع برای شکستن بن بست موجود سعی داشت از روش های ماجراجویانه استفاده کند.
اقدامات ایران بر این عقیده استوار بود که در نهایت راهی پیدا کند که هم بتواند ماهیت صلح آمیز تحقیقات هسته ای کشور را تضمین کند و هم حق قانونی ایران برای استفاده از انرژی هسته ای را به دست آورد.
احمدی نژاد در اواسط سپتامبر،‌ طرح مشارکت کشورهای خارجی در برنامه غنی سازی ایران را پیشنهاد داد. این پیشنهاد که از نظر مقامات ایرانی بهترین راه حل بود از سوی اتحادیه اروپا و آمریکا پذیرفته نشد.
در اوایل نوامبر،‌ لاریجانی در نامه ای به تروئیکای اروپا از آنها خواست مذاکرات هسته ای با ایران را از سر بگیرند، اما اروپایی ها همچنان بر پیش شرط تعلیق کامل تأکید کردند.
در آستانه اجلاس نوامبر آژانس بین المللی انرژی هسته ای که بحران شدت گرفته بود، طرح روسیه نقطه امیدی را ایجاد کرد.
دو هفته پیش از شروع اجلاس، این طرح توسط رسانه ها از جمله رسانه های رسمی ایران اعلام شد. براساس طرح روسیه ایران اجازه دارد فرآوری اورانیوم را در خاک خود انجام دهد اما غنی سازی را به روسیه منتقل کند.
این طرح مورد حمایت آمریکا و اتحادیه اروپا قرار گرفت و تهران در 11 نوامبر اعلام کرد این طرح قابل ملاحظه می باشد.
در دیدار لاریجانی و ایوانف در 12 نوامبر که انتظار می رفت در مورد طرح مورد نظر گفتگو شود،‌ لاریجانی گفت: آنها تنها در مورد از سرگیری مذاکرات با اروپا صحبت کرده اند و پس از آن آقازاده، رئیس سازمان انرژی هسته ای ایران اعلام کرد که برنامه غنی سازی ایران باید در خاک خودش صورت بگیرد.
در مقابل اقدامات ایران، اتحادیه اروپا خط قرمز خود را بار دیگر تکرار کرد و در اجلاس نوامبر آژانس بین المللی انرژی هسته ای،‌ ارجاع ایران به شورای امنیت را به تاخیر انداخت.
بسیاری از تحلیل گران موضوع مذاکره ایران با اروپا از یک طرف و زیر بار بازرسی های فراپروتکلی رفتن ایران را از جمله دلایل این تاخیر می دانند. به هر حال در روزهای اخیر بحث مشارکت آمریکا در مناقصه هسته ای ایران توسط آقای آصفی مطرح و با پاسخ تند مقامات آمریکایی مواجه گردید. روند بازگشت مذاکرات و ابعاد جدید تلاش آمریکا برای ایجاد اجماع بین المللی علیه ایران از جمله نکاتی است که آینده پرونده هسته ای ایران را با ابهامات و سوالات فروانی روبرو ساخته است.