آفتابنیوز : روزنامه قانون در گزارشی نوشت:
پسماندهاي نفتي صد هزار برابر خطرناكتر از زبالههاي خانگي است.
وزارت نفت آدرس مكانهاي امحاي پسماند را در اختيار رسانهها قرار دهد.
تاكنون موردي از اعتراض سازمان محيط زيست به نحوه مديريت پسماند نفتي شنيده نشده است.
يك گروه غواص آزاد بررسي كنند لولههاي پسماند در زير دريا چه بلايي بر سر خيلجفارس آورده است.
براساس شواهد طي چند دهه اخير پسماندهاي ويژه و خطرناك بهراحتي در دريا، دشت، كوه و بيابان رها شده است.
4هزار ميليارد تومان توسط توليدكننده پسماندها فاكتور ميشود ولي متاسفانه اين شركتها وجود خارجي ندارند.
تا زماني كه سازمان محيط زيست دولتي باشد در جهت منويات دولت قدم برميدارد؛ وزارت نفت نيز جزودولت است.
حدود 15 الي 20 درصد از پسماندهاي ويژه مربوط به پسماندهاي نفتي است كه هيچ قدمي براي امحا ي آن برداشته نشده است.
4 ميليون تن پسماند ويژه كه صدها هزار برابر از پسماندهاي عادي خطرناكتر هستند، بدون هيچ گونه مديريتي روي آن در طبيعت رها ميشوند.
نفت طلای سیاه است. کمتر کسی است که در جهان امروز این جمله را به زبان های مختلف نشنیده باشد. جنگ بر سر نفت شاید از مهم ترین بخش های تاریخ خاورمیانه بوده است، جدالی که البته همچنان نیز ادامه دارد و گویا انتهایی برای آن قابل تصور نیست. در جهانی که انرژی از مهم ترین مسائل پیرامون صنعت و تکنولوژی و کشاورزی محسوب می شود با همه ادعاها و جایگزینی انرژی های دیگر همچون خورشیدی و هسته ای ، همچنان نفت در ردیف نخست قرار دارد. اما این طلای سیاه مشهور که گاه ارزش طلا را نیز می تواند تغییر دهد و تعیین کند غیر از حاشیه هایی چون جنگ و اکتشاف و جدال بر سر منابعش ، حواشی دیگری را نیز با خود دارد. یکی از این حاشیه ها پسماندهای نفتی هستند که از اهمیت آن نمی توان فارغ شد. اهمیتی دوسویه . از یک سو گردش مالی گسترده ای که دارد و از سوی دیگر جدالی که بر سر خلاص شدن از این پسماندها وجود دارد. یک دهه پیش از این بود که ماجرای پسماندهای نفتی دولت فرانسه را دچار چالشی جدی کرد آنگاه که افشا شد این دولت پسماندهای خود را راهی کشورهای آفریقایی می کند و البته کمی بعدتر مشخص شد آمریکایی ها هم دست به کار شده اند تا قبل از اینکه بار آبروریزی ریختن پسماندها در آب های آزاد بر دوش شان قرار بگیرد تصفیه خانه های جدیدی را احداث کنند.
حال به نظر می رسد بعد از طرح جدی این مساله که ایران دیگر قصد خام فروشی نفت خود را ندارد، فارغ از شعارهایی که داده می شود بحرانی جدی گریبانگیر کشور شده و بیش از این نیز خواهد شد:پسماندهای نفتی را چه خواهیم کرد؟
طلای سیاه و گردش مالی پسماند آن پسماندهای نفتی اکنون صاحب مافياي قدرتمندي با گردش مالي حداقل هزارميلياردتومان شده است.اما بخش دیگر ماجرا رها شدن پسماندهاي نفتی در طبیعت است و در اينميان مسئولان نيز چشمهاي خود را روي آسیب جدی بستهاند و از دیگر سو شاهداعتراضي هر چند اندک حتي از سوي سازمان های محيطزيستی هم نبودهايم. موضوعی كه براي مردم ايران دو سرباخت است؛يكطرف بيتالمال است كه حيف و ميل ميشود و طرف ديگر محيطزيستي است كه براي صدها سال آينده نيز توان بازسازي آن وجود ندارد.
چالش تازه
پسماندها چالش دنياي امروز هستند،بيشتر مردم از پسماند تنها زبالههاي خانگي را ميشناسندو آن را طلاي كثيف مينامنداما پسماندي كه طي چند دهه اخير در سايه زبالههاي خانگي پنهان مانده است و توجه افكار عمومي را بهخود جلب نكرده، پسماندهاي ويژه و خطرناك است که یکی از انواع آن پسماندهای نفتی است.
پسماندهايي كه ديگر طلاي كثيف خوانده نميشوندبلكه بهدليل خطرناك بودن؛ويژه نامگذاري وكدگذاري شدهاند.پسماندهاي وزارت نفت جزو پسماندهاي ويژه محسوب ميشوند كه براساس شواهد طي چند دهه اخير بهراحتي در دريا،دشت،كوه و بيابان رها شده اند. دراين ميان نكته اما اين است كه از سازمان محيطزيست كه از صدها شهرداري و نهادهاي ديگر براي نبود مديريت صحيح پسماند شكايت كرده تاكنون موردي از اعتراض به مديريت پسماند نفتي شنيده نشده است. حتي مسئولان اين سازمان از كوچكترين مسائل اين حوزه مانند ميزان آمار پسماندسالانه اين وزارتخانه ابراز بياطلاعي ميكنند.اين درحالي است كه پسماندهاي نفتي صدهزاربرابر خطرناكتر از زبالههاي خانگي است.
سازمان بيخبر محيطزيست
موضوع پسماندها که مطرح شد ،براي قضاوت صحیح با بيش از 20 مسئول و كارشناس در وزارت نفت تماس گرفته شد، و در نهایت هیچ کدام حاضر به پاسخگویی نبودند. سیاوش درفشی یکی از همین مدیران بود که با وی تماس گرفتیم و وی به عنوان مدیر ایمنی، بهداشت و محیط زیست شرکت ملی نفت ایران بعد از هفتهها تماس مكرر به تنها پرسش «قانون» درباره ميزان پسماندهاي سالانه وزارت نفت حاضر به پاسخ نشد.
سکوت مسئولان یا سکوت مسئولانه ؟
اوضاع درسازمان حفاظت محيطزيست بدترهم شد؛كارشناساني كه درباره تمامي مسائل زيستمحيطي بهراحتي گفتوگو ميكنند اينبار سكوت كرده و حتي مسئولان اين سازمان از دادن كوچكترين آمار دراينباره نيز طفره رفتند.
در نهایت نیز مهرباني سرپرست گروه پسماند نفتي درپاسخ به سوال«قانون»درباره ميزان پسماند وزارت نفت گفت:«اين آمار را از خود وزارتخانه بگيریدو سازمان حفاظت محيطزيست اين آمار را ندارد.»
4 ميليون تن پسماند ويژه و خطرناك در طبيعت رها ميشوند
براساس شواهد سالانه بيش از 4 ميليون تن پسماندويژه، صنعتي و خطرناك در ايران توليدميشود كه حدود 15 الي 20 درصدآن مربوط به پسماندهاي نفتي است كه هيچ قدمي براي امحاي آن برداشته نشده است.
احمد نبوي مدیرکل پيشين دفتر ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات سازمان حفاظت محيطزيست تنها فردي بود كه درباره پسماندهاي نفتي حاضر به گفتوگو با «قانون»شد؛او دراين باره گفت:طبق قانون مديريت پسماند،وزارت نفت بايدپسماندهاي خود را كدگذاري وطبقهبندي كرده وسپس ميزان آن را اعلام كند و بگويد اين پسماندها چگونه و توسط چه شركتهايي امحا ميشود.هنگاميكه بحث پسماندهاي نفتي مطرح ميشود؛ داریم از مسمومترين و خطرناكترين پسماندهاي دنيا صحبت ميكنيم. وی ادامه داد: بهعنوان مثال پاسخ روشني بدهند كه 4 شركت اصلي وزارت نفت از حدود 800 هزار تن پسماند ويژه توليد شده چه مقدار سهم دارند؛چه اتفاقي براي آنها در پروسه جمعآوري، انتقال و امحا رخ ميهد.من از آمار پسماندهاي وزارت نفت بهصورت سالانه و نحوه پنهانسازي آنها نيز مطلع هستم.
او افزود:پسماندها به دو نوع پسماند عادي و ويژه(شيميايي، پزشكي، صنعتي، نفتي، پالايشگاهي و گازي) تقسيم ميشوند.سالانه 11 ميليون تن پسماند عادي و 4 ميليون تن پسماند ويژه دركشور توليد ميشود. 11 ميليون تن مربوط به توليد زبالههاي هشهري و خانگي است كه از اين ميزان 7 ميليون تن دفن و 4 ميليون تن بازيافت ميشود اما سوي ديگر ماجرا؛ 4 ميليون تن پسماند ويژه كه صدها هزار برابر از پسماندهاي عادي خطرناكتر هستند، بدون هيچ گونه مديريتي روي آن در طبيعت رها ميشوند.
پسماندهاي ويژه كدگذاري ميشوند
نبوي با اشاره بهوجود قوانين خاص و كامل در پروسه امحاي پسماندهاي ويژه عنوان كرد:در قانون مديريت پسماند گفته ميشود كه تمامي پسماندهاي صنعتي و خطرناك غير از پسماندهاي عادي بايد كدگذاري شوند. در آن كدگذاري براي هر كد توسط قانون مديريت پسماند يك مجموعه حمل و نقل خاص مشخص شده است. همچنين در فرمي ويژه تمامي اطلاعات مانند مشخصات توليدكننده و امحاكننده در آن بايد ثبت شود.
وی در رابطه با تفاوت پسماندها نیز به« قانون» گفت: در بحث پسماندهاي ويژه شركت توليدكننده پسماند براي امحا به شركت مربوط پولي را پرداخت ميكند اما در پسماند خانگي اينگونه نيست؛ پسماند خانگي طلاي كثيف خوانده ميشود و بازيافت آن بسيار سودآور است و شركتهاي بازيافت پسماند به متولي پسماند پول پرداخت ميكنند.
مافياي قدرتمند پسماند وزارت نفت
رهاسازي پسماندهاي وزارت نفت در خليجفارس، دشتهاي عسلويه و صدها منطقه ديگر و بيتفاوتي مسئولان مربوط از وزارت نفت تا سازمان محيطزيست باعث شده بسياري باور داشته باشند كه مافيايي در بحث پسماندهاي نفتي وجود دارد. نبوي درباره اين مافيا گفت: براساس شواهد و مدارك امحا ي پسماندهاي ويژه،گردش مالي حداقل 4هزارميليارد توماني درسال براي شركتهاي امحاكننده دارد.يعني براي هر كيلو پسماند ميانگين از يك هزار تا چهار هزار تومان دريافت ميشود؛ حتي اگر حداقل آن را در نظر بگيريم بيش از 4هزار ميليارد تومان توسط توليدكنندهها فاكتور ميشود ولي متاسفانه اين شركتها وجود خارجي ندارند.سهم پسماندهاي وزارت نفت در اين بخش بيش از هزار ميليارد تومان است.
ما يك كشور توليدكننده نفت هستيم كه بعد از انقلاب تمايل به عدم خامفروشي و توليد فرآوردهها داشتيم؛در خامفروشي تنها با پسماندهاي غيرپيچيده و شيميايي مواجه ميشديم.ولي امروز از خامفروشي دست برداشته و سالهاست در حوزه فرآوردههاي نفتي كار ميكنيم. امروز نسبت به قبل از انقلاب بسيار در پتروشيمي رشد كردهايم؛ هنگاميكه فرآوردهها افزايش يابد پسماند نيز افزايش مييابد.
نبوی درباره نحوه امحاي پسماندهاي نفتي اما به «قانون» گفت: شواهدي در دست است كه پسماندهاي نفتي بهراحتي در دشت، بيابان و كوه رها ميشوند.حال پرسش اين است كه زمينهاي اطراف پتروشيمي جم و عسلويه تا چه اندازه ظرفيت قبول اين پسماندها را دارند. مافيايي كه اين كار را انجام ميدهد يا مسئولاني كه مديريتي روي پسماندهاي نفتي ندارند؛ تا چند هزار سال ديگر اين خاك را فراموش كردهاند. براساس نظر كارشناسان بيش از يك هزار سال اين خاكها ديگر قابليت بازيافت ندارد و امكان كشت روي آن از بين ميرود؛ اين همه نابودي به چه بهايي انجام ميشود.
سكوت سازمان محيط زيست درقبال مافياي پسماند نفتي
اما موضوع تنها بخش مالی یا وظایف وزارت نفت نیست. مسئلهاي كه كمتر به آن توجه شده اين است که چراسازمان حفاظت محيط زيست كه ناظر بر مديريت پسماندهاي كشور است تاكنون به وزارت نفت تذكري نداده؟ یا اگر تذکری داده نتیجه آن چه بوده است.نبوي درباره جريمه وزارت نفت توسط سازمان محيطزيست گفت:«طبق قانون، وزارت نفت بايد پسماندها را كدگذاري و از پروسهاي كه سازمان محيطزيست تعيين كرده امحا كند، هنگامي كه اين روال طي نميشود بايد سازمان محيطزيست بهعنوان متولي ورود پيدا كرده و اقدامات قانوني كه جريمه جزو آن است را انجام دهد. بنده تاكنون نشنيدهام كه سازمان وزارت نفت را جريمه كرده باشد.آمار توليد لجن پالايشگاهي به شدت زياد است .اگر 800 هزار تن را باور كنيم وزارت نفت بايد پاسخ دهد كه اين پسماند كجاست؟ براساس شواهد اينها در دريا، كوه، دشت و بيابان رهاسازي ميشود .اگر وزارت نفت خلاف اين ادعاي من را دارد آدرس مكانهاي امحاي پسماندها را دراختيار رسانهها قرار دهد.همچنين سكوت سازمان محيطزيست درخصوص پسماندهاي ويژه به اين دليل است كه سازمان حفاظت محيط زيست نبايد زير نظر دولت باشد. تا زماني كه اين سازمان دولتي باشد در جهت منويات آن دولت قدم برميدارد زيرا وزارت نفت جزو دولت است. »
او با اشاره به فجايع زيست محيطي پسماندهاي وزارت نفت تصريح كرد:«مرجانهاي دريايي در تمام مرزهاي آبي ما نابود شده؛ آبهاي ساحلي درحال تبديل شدن به مرداب است. زماني كه به وسيله لوله پسماندها به دريا پمپاژ مي شود اين فجايع رخ ميدهد؛ يك گروه غواص آزاد ميتوانند بروند بررسي كنند لولههاي پسماند در زير دريا چه بلايي بر سر خيلجفارس آورده است. شاهد تغييرات بسيار در اكوسيستم دريا بودهايم، تغيير ژنتيكي آبزيان را داشتهايم. بهعنوان مثال يك كارشناس غذايي به ما بگويد كه ميگوها در 20 سال گذشته چه تغيير ژنتيكي اي كردند. »
به شركتهايي كه وجود ندارند پول پرداخت شده است
نبوي خاطر نشان كرد:«اگر به اسناد مالي مراجعه كنيد درمييابيد كه براي امحاي پسماندها مبالغ هنگفتي پرداخت شده است. آن اسناد مالي از نظر من باطل است چون مركز امحا وجود ندارد و پسماند در آب رها شده و اسناد مالي هم برايش صادر كردهاند. اين چرخه مالي به اين معناست كه از يك سو به بيتالمال بابت پولي كه براي امحا دريافت كردهاند خسارت زدهاند وازسوي ديگر بهدليل رها سازي پسماند در طبيعت،فجايع زيستمحيطي را بهبار آوردهاند.اين مافياي پسماند بايد پاسخگوي اين آسيبها باشد.بهتازگي پتروشیمیها با توجیه کودکانهای دهها هزار تن از پسماندهای صنعتی خود را بهعنوان پسماند عادی دفن ميكنند؛حال پرسش اينجاست كه نقش سازمان بازرسی کل کشور و دادستان كشور بهعنوان مدعيالعموم چيست؟»
سونامي سرطان 10 سال ديگرشروع ميشود
نبوی درباره شيوه امحاي پسماندهاي وزارت نفت عنوان كرد:«براي امحاي پسماندهاي وزارت نفت چندين روش وجوددارد؛سوزاندن، خنثيسازي و دپو كردن؛براي اينكه اثرات خود را در طول زمان از دست بدهد.يك روش خنثي سازي است،يك روش لندفيل، دراين روش درياچههاي بزرگي درست وكف آن را عايق بندي محكم ميكنند كه نفوذنكند.همچنين تكنولوژي وماشين آلاتي هستندكه پسماندها راميسوزانندوكمترين آسيب را به هوا ميزنند. بياثرسازي در بعضي نقاط با خنثيسازي متفاوت است.مسئله اين است كه مجموعههايي دراطراف توليد كنندههاي نفت براي اينكه پسماند را مديريت كنند، وجود ندارد. يك مافيا اين كار را انجام ميدهد كه ميتواند داخل يا خارج شركت نفت باشدامادرهرصورت هرچه كه هست،بيتالمال،محيطزيست و در نهايت سلامت مردم ايران را نشانه رفته است. بسياري از كارشناسان بهداشت ميگويند سونامي سرطان در كشور شروع شده اما به اعتقاد من شروع نشده بلكه 10سال ديگر شروع ميشود؛ زماني كه پيامدهاي رهاسازي و نبود مديريت روي پسماندهاي ويژه را بهنظاره بنشينيم.