نشست وین؛ بیم‌ها و امیدها

آفتاب‌‌نیوز : در حال حاضر و پس از فراز و نشیب‌های بسیار، با برداشته شدن مهر و موم تاسیسات هسته‌ای از سوی ایران با این استدلال که تعلیق‌ها داوطلبانه بوده، تنش درباره مسئله هسته‌ای ایران در سطح جهانی افزایش یافته است. در نشست روز دوشنبه لندن وزرای امور خارجه پنج کشور عضو دایمی شورای امنیت که دارای حق وتو هستند، به همراه آلمان در منزل شخصی جک‌استراو به اجماع رسیدند که در نشست روز پنجشنبه شورای حکام در وین رای به ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت بدهند. روسیه و چین نیز که انتظار می‌رفت به دلایل اقتصادی و تجاری، با این کار مخالفت کنند، به این جمع پیوستند. در حال حاضر در رای‌گیری نشست وین درباره ارجاع یا عدم ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت تصمیم‌گیری خواهد شد.

خبرگزاری بی.بی.سی در گزارشی به تحلیل اجمالی وضعیت و شرایط این کشورها و دیگر کشورها و پیش‌بینی رای آنها پرداخته است که در زیر می‌خوانیم:

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار بوده روز شنبه در وین یک نشست اضطراری درباره برنامه هسته‌ای ایران برگزار کند.

در نشست 30 ژانویه در لندن، پنج کشور عضو دایمی شورای امنیت – آمریکا، روسیه، چین، انگلیس و فرانسه – توافق کردند تصمیم خود راجع به گام‌هایی که بر اساس معاهده منع تکثیر هسته‌ای‌، درباره موضوع هسته‌ای ایران باید برداشته شود، به آژانس گزارش دهند.

آنها توافق کردند شورای امنیت باید پیش از هر اقدام دیگری تا ماه مارس منتظر گزارش مفصل آژانس دراین باره بماند. آژانس در ماه سپتامبر به طور کلی با بررسی موضوع از سوی شورای امنیت موافقت کرد.

ایران استدلال کرده که کاری خلاف معاهده انجام نداده و باید اجازه تولید سوخت مورد نیاز خود را بر اساس ان.پی.تی و تحت نظارت آژانس داشته باشد. ضمن اینکه قصد تولید سلاح هسته‌ای ندارد.

مواضع چند کشور از 35 کشور عضو شورای حکام درباره موضوع هسته‌ای ایران را می‌خوانیم:

ایالات متحده
در نوامبر سال 2003 هنگامی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مطلع شد که ایران مدت 18 سال است برنامه غنی‌سازی اورانیوم را به طور مخفیانه انجام می‌دهد، ایالات متحده خواهان ارجاع سریع این موضوع به شورای امنیت و اعمال تحریم علیه این کشور شد.

آمریکا از تلاش ایران برای دستیابی به فناوری مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای بیم دارد و گفته که ساخت سلاح هسته‌ای توسط ایران قابل قبول نیست ولی در این باره تدابیر دیگری از جمله اعمال خشونت را اتخاذ نکرده است.

ایالات متحده برای اعمال تحریم فشاری نیاورده در همین حال سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان سعی کردند از طریق مذاکره ایران را به توقف داوطلبانه و دایمی فعالیت‌های غنی‌سازی وادارند گفتند در صورت موافقت ایران برخی از تحریم‌ها علیه این کشور برداشته شده و به این کشور کمک خواهد شد که در سازمان تجارت جهانی عضو شود.

به هر حال این گفت‌وگوها در حال حاضر به دلیل از سرگیری کار غنی‌سازی از سوی ایران، به تعویق افتاد و آمریکا اکنون مطمئن است که زمان ارجاع مسئله به شورای امنیت فرارسیده است.

انگلیس
انگلیس در تلاش برای مذاکره با ایران به منظور منصرف کردن ایران از تولید چرخه غنی‌سازی سوخت برای نشان دادن حسن نیت و اطمینان دادن به جامعه جهانی مبنی بر اینکه قصد ساخت بمب اتمی را ندارد، با فرانسه و آلمان همراه شد.

سه کشور اروپایی در این زمینه مشوق‌های اقتصادی را مطرح کردند و قول دادند که سوخت مورد نیاز برای راکتور هسته‌ای که روسیه در حال ساختن آن برای ایران است را فراهم کنند. ایران موافقت کرد که تمام فعالیت‌های غنی‌سازی را تا زمانی که مذاکره ادامه دارد متوقف کند اما با از سرگیری غنی‌سازی از سوی ایران در ماه آگوست، گفت‌وگوها به تعویق افتاد.

با این تفاسیر، انگلیس نیز از ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت حمایت می‌کند که البته در وهله اول این مسئله احتمالا به منزله یک هشدار باشد اما در تحلیل نهایی می‌توان گفت انگلیس از تحریم‌های اقتصادی حمایت خواهد کرد و مخالف استفاده از زور بوده و معتقد است ایران عراق نیست.

فرانسه
فرانسه مواضعی مشابه انگلیس و آلمان اتخاذ کرده است. نخست، به نظر می‌رسد که سه کشور اروپایی یک راه حل اروپایی را ارایه کرده‌اند که با سیاست‌های آمریکا در تضاد است.

به هر حال، این تلاش‌ها به جایی نرسید و فرانسه نیز نتیجه گرفت که ایران باید به شورای امنیت ارجاع شود. این کشور نیز مانند انگلیس دارای حق وتو است و اگر مخالف اعمال تحریم باشد در نهایت می‌تواند از این حق استفاده کند.

سخنرانی اخیر ژاک شیراک رییس جمهور فرانسه در دفاع از حق داشتن سلاح هسته‌ای توسط فرانسه و اعلام اینکه در صورت مقابله با تهدیدات تروریستی از آنها استفاده خواهد کرد، نشانگر آن است که فرانسه به شدت از اوضاع هسته‌ای خود دفاع کرده و خواهان آن است که ایران به فناوری هسته‌ای دست نیابد.

آلمان
آلمان سومین کشور اروپایی مذاکره‌کننده با ایران و یکی از قدرت‌های بزرگ صنعتی است. همچنین بزرگ‌ترین صادرکننده کالا به ایران بوده و با مواضعی مثبت، پیشنهاد مشوق‌های اقتصادی داده و تهدید به تحریم این کشور کرده است. در سال 2004 شرکت‌های آلمانی کالاهایی به ارزش 6/3 میلیارد یورو و حدود 4 میلیارد دلار در سال 2005 به ایران صادر کردند.

آلمان نیز مانند انگلیس و فرانسه (که به همراه فرانسه با جنگ عراق مخالفت کردند) ترجیح می‌داد این مسئله از طریق مذاکره به نتیجه برسد اما این کشور هم مانند دیگران از نتیجه گفت‌وگوها درباره غنی‌سازی با ایران ناامید شده است.

بنابراین از ارجاع پرونده به شورای امنیت حمایت خواهد کرد. این کشور در ماه سپتامبر به همراه فرانسه و انگلیس رای به صلاحیت شورا برای حل موضوع داد.

روسیه
روسیه در این میان یک بازیگر اساسی است. این کشور در رای‌گیری ماه سپتامبر از دادن رای علیه ایران مبنی بر نقض تعهدات ان.پی.تی و انجام مخفیانه فعالیت‌های غنی‌سازی از سوی تهران خودداری کرد.

همچنین طرحی ارایه کرد که بر اساس آن سوخت مورد نیاز برای برنامه هسته‌ای ایران در خاک روسیه با مشارکت این کشور تهیه می‌شود. روسیه همچنین تضمین کرده که سوخت مورد نیاز در نیروگاه بوشهر که در دست ساخت است را فراهم کند.

ایران از پذیرش طرح روسی خودداری کرده و اعلام کرده که نیاز به مذاکره بیشتر در این باره است در نتیجه گفت‌وگوها احتمالا ادامه خواهد یافت و در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات روسیه ممکن است خواستار مقابله با ایران نشود. همچنین روسیه یکی از کشورهای دارای حق وتو در شورای امنیت است که این مسئله موقعیتش را در این شورا تقویت می‌کند.

چین
چین در ماه سپتامبر از دادن رای علیه ایران خودداری کرد. هیچ کشوری در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ندارد اما چند کشور در شورای امنیت این حق را دارند که چین از جمله آنهاست و تاکنون در این باره اظهار نگرانی کرده اما با تحریم مخالفت کرده است.

چین از اتخاذ هر موضعی که موجب دست نیافتن این کشور به نفت و گاز ایران شود، امتناع می‌کند. پکن در سال 2004 یک توافق چندین ساله برای خرید نفت و گاز ایران امضا کرده است. همچنین توافق کرده که در تکمیل یک منطقه نفتی در ایران مشارکت کند. برای هرگونه تلاش آمریکا برای اعمال تحریم علیه تهران، این کشور یک مانع بزرگ به شمار می‌رود.

هند
دولت هند در میان تعجب همگان و با وجود خشم احزاب جناح چپ این کشور، در نشست ماه سپتامبر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران رای داد. این کشور در حال حاضر با فشار آمریکا برای حمایت از رای به ارجاع شورای امنیت و استفاده از وزنه سیاسی این کشور مواجه است.

آمریکا اعلام کرده که قرارداد همکاری هسته‌ای هند – آمریکا که سال گذشته توسط جورج بوش رییس جمهور آمریکا و مان موهان سینگ نخست‌وزیر هند امضا شد، در صورت حمایت نکردن از آمریکا در نشست آژانس، ممکن است از سوی کنگره به تصویب نرسد. واشنگتن سال گذشته توافق کرد که فناوری پیشرفته هسته‌ای خود را در اختیار دهلی‌نو قرارداده و تحریم‌هایی را که در نتیجه انجام آزمایش‌های هسته‌ای توسط هند در 1998 بر این کشور اعمال شده بود، بردارد.

به عبارت دیگر، هند همچنین از منافع مربوط به انرژی در ایران آگاه است و مایل نیست آن را به مخاطره اندازد. دو کشور هند و ایران درباره ساخت خط لوله گاز طبیعی از ایران به هند در حال مذاکره هستند.

دیگر کشورها
چگونگی رای دادن کشورها در نشست سپتامبر 2005 آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، هنگامی که آژانس قبول کرد ایران معاهده ان.پی.تی را نقض کرده و پیگیری موضوع در صلاحیت شورای امنیت است، به شرح زیر است:

موافق: آرژانتین، استرالیا، بلژیک، کانادا، اکوآدور، فرانسه، آلمان، غنا، مجارستان، هند، ایتالیا، ژاپن، جمهوری کره، هلند، پرو، لهستان، پرتغال، سنگاپور، اسلوونی، سوئد، انگلیس و آمریکا.

مخالف: ونزوئلا.

ممتنع: الجزیره، برزیل، چین، مکزیک، نیجریه، پاکستان، روسیه، آفریقای جنوبی، سریلانکا، تونس، ویتنام.