در گفت و گو با دکتر ابراهیم متقی؛ متخصص مسائل استراتژیک مطرح شد:
پرونده هسته ای ایران در مرحله« چانه زنی» قبل از« لبه پرتگاه»
آفتاب‌‌نیوز : 
دکتر ابراهیم متقی؛ استاد روابط بین الملل دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ضمن تحلیل جلسه اضطراری اخیر شورای حکام در خصوص پرونده هسته ای ایران می افزاید:« فضای فعلی و روندی که از قبل آغاز شده و ادامه پیدا کرده در آن فضای « تصاعد بحران» قرار دارد که در هر مرحله فشارها بیشتر می شود.»
این کارشناس« امور مربوط به حوزه امریکا» و « استراتژیک » که در پایان سال 2005 از قرار گرفتن پرونده هسته ای ایران بر« لبه پرتگاه» در سال 2006 خبر داده بود، تصریح می کند که:« در حال حاضر ما در مرحله « چانه زنی» قبل از لبه پرتگاه قرار گرفته ایم.»
همچنین دکتر متقی در این گفت و گو به الگوی تداوم دیپلماسی، سیاست تفکیک موضوعات و مصالحه گرایی برای خروج از بحران تا ماه مارس آینده اشاره کرد.
* * *
تحلیل شما از قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی مبنی بر گزارش پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد در ماه مارس چیست؟
من فکر می کنم قطعنامه چهارم فوریه هیچگونه تفاوتی با قطعنامه های قبلی شورای حکام ندارد
به چه دلیل؟
به این دلیل که این قطعنامه، ادامه قطعنامه های گذشته شورای حکام است و الزاماتی که برای ایران ایجاد می کند، درست مشابه الزامات تصمیم های دوره های گذشته است.
قطعنامه های گذشته بر:
1- راست آزمایی
2- شفاف سازی
3- اعتمادی سازی تاکید می کنند. بنابراین قطعنامه چهارم فوریه به هیچ وجه پایان کار شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی محسوب نمی شود. بلکه این را باید ادامه قطعنامه های دوران گذشته تلقی کرد.
پس چرا شورای حکام خواستار یک « جلسه اضطراری» قبل از جلسه مارس شد؟
به این دلیل که اجلاسیه ماه مارس اهمیت بسیار ویژه ای برای شورای حکام، آژانس بین المللی انرژی اتمی و همچنین ایران دارد.
در عین حال اعضای شورای حکام می خواستند اتمام حجت کنند. یعنی اینکه نظرنهایی خودشان را در ارتباط با مسائل پرونده هسته ای ایران مورد تاکید قرار بدهند.
بنابراین اگر شما قطعنامه را به صورت بند بند ملاحظه کنید؛ به هیچ وجه جلوه کاملا متفاوتی از روندهای گذشته ملاحظه نمی کنید.
به نظر شما آیا پرونده هسته ای ایران در ماه مارس به شورای امنیت ارجاع داده خواهد شد یا خیر؟
موضوع پرونده هسته ای ایران بسیار دشوار است به این دلیل که این فرآیند دیپلماسی است که مشخص می کند ایران چه مواضعی را اتخاذ می کند و بر اساس آن چه سیاست هایی را آژانس بین المللی انرژی اتمی به کار می گیرد. شواهد نشان می دهد که کمیته های اجرایی شورای امنیت در ارتباط با پرونده هسته ای ایران؛ زودتر از ژوئن 2006 فعال نمی شود.
البرادعی؛ رئیس آژانس بین المللی انرژی اتمی قبل از جلسه اضطراری اخیر شورای حکام اعلام کرد که ایران باید حداقل تا 8 الی 9 سال آینده، فرآیند غنی سازی اورانیوم را به حالت تعلیق کامل درآورد و امریکا نیز راکتور هسته ای را در اختیار ایران قرار دهد.
از سوی دیگری جک استراو؛ وزیر امور خارجه انگلیس نیز اعلام کرده که ایران باید یک دوره طولانی اعتماد سازی را ایجاد کند.
تحلیل شما از این موضوع بعد از جلسه اضطراری شورای حکام چیست؟
همان طور که گفتم، بحث های اعتماد سازی، موضوع جدیدی نیست. از اولین قطعنامه های شورای حکام تا به امروز، همواره موضوع اعتماد سازی مطرح شده و همواره مقامات اروپایی، امریکایی و اعضای عالی رتبه آژانس بین المللی انرژی اتمی؛ روی فعالیت های مبتنی بر اعتمادسازی ایران، تاکید داشته اند.
اما نکته ای که وجود دارد این است که در سیاست بین الملل اعتمادسازی به صورت یک جانبه انجام نمی شود. بلکه اعتماد سازی ماهیت دو جانبه و چند جانبه دارد.
سوالی که مقامات ایرانی دارند این است که در ازای حسن نیست مقامات ایرانی طی دوران گذشته، آژانس بین المللی انرژی اتمی و کشورهای اروپایی چه اقدام موثری را به انجام رسانده اند؟ چه امتیازی را برای ایران قائل شده اند؟
فعالیت های غنی سازی اروانیوم بر اساس پادمان هسته ای جز و حقوق ایران محسوب می شود.
آنان چه اقدامی برای تامین حقوق ایران انجام داده اند؟
بنابراین موضوعاتی وجود دارد که باید به آنها توجه کرد.
ولی نکته دیگری وجود دارد و اینکه قبل از این برای تعلیق غنی سازی اورانیوم توسط ایران و . . . . زمانی مشخص نشده بود.
اما این دفعه برای آن زمان مشخص شده است؟
صد در صد.« تصاعد بحران» به این معنی است که در هر مرحله، فشارها بیشتر خواهد شد. به نظر من فضای فعلی و روندی که از قبل آغاز شده و ادامه پیدا کرده در فضای« تصاعد بحران» قرار دارد.
شما در مصاحبه قبل عنوان کردید که در سال 2006 پرونده هسته ای ایران« بر لبه پرتگاه» قرار می گیرد. آیا به عقیده شما پرونده ایران به آن مرحله رسیده است؟
هنوز ما در وضعیت « لبه پرتگاه» قرار نداریم.
در چه مرحله ای قرار داریم؟
در مرحله چانه زنی قبل از « لبه پرتگاه» قرار گرفته ایم.
موضعی که روسیه اتخاذ کرده به چه صورت دارد پیش می رود؟
همان طور که قبلا گفتم؛ روسیه بازی غیر سودمندی برای ایران دارد. روسیه نمی تواد و در شرایطی قرار ندارند که از ایران حمایت امنیتی به عمل آورد. روسیه قبلا در رابطه با عراق، چه کاری انجام داد؟ در ارتباط با دولت میلو سووچ چه اقدامی کرد؟ آنهم درست در زمانی که امریکایی ها، قطعنامه های شورای امنیت را با تحلیل و رویکرد خاص خودشان به تصویب رساندند. روسیه فاقد قدرت لازم برای مقاومت در برابر سیاست های امنیتی امریکا محسوب می شود.
در حال حاضر ایران چه موضعی را باید اتخاذ کند تا حداقل بتواند تا ماه مارس از این وضعیت« تصاعد بحرانی» یک مقدار خارج شود؟
الگویی که ما باید در پیش بگیریم، مبتنی بر تداوم دیپلماسی است.
سپس در قالب تداوم دیپلماسی باید به سیاست تفکیک توجه کنیم.
تفکیک چی؟
تفکیک موضوعات به عبارت دیگر بازی ای که الان ما با آژانس بین المللی انرژی اتمی داریم انجام می دهیم، باید در قالب تفکیک باشد.
یعنی ما برخی از نیازهایمان را تامین کنیم و برای تامین برخی دیگر از نیازهایمان چانه زنی کنیم.
در شرایط فعلی، فشار امنیتی علیه ما بسیار شدید است و در این شرایط تبعا ما قادر نخواهیم بود اقدام خاصی را به انجام برسانیم.
فضای موجود؛ فضای بسیار پیچیده ای است در واقع فضایی وجود دارد که احتمال دگرگونی ناشی از اقدامات متقابل وجود خواهد داشت. یعنی جلوه هایی از مصالحه گرایی باید در روند سیاست خارجی ایران ایجاد شود و به موازات مصالحه گرایی، تفکیک موضوعات شکل بگیرد. یعنی مسائل مورد اختلاف ایران و شورای حکام به گونه موردی حل بشود.
مواضعی که بیان کننده پذیرش همه جانبه یا نفی همه جانبه موضع شورای حکام باشد؛ کار بسیار خطر آفرینی است. در واقع پذیرش همه جانبه مواضع شورای حکام ما را در وضعیت عقب نشینی و نفی همه جانبه شورای حکام ما را در شرایط و وضعیت جنگی قرار می دهد.
پیش بینی شما از فرآیند یک ماه آینده تا اجلاس بعدی شورای حکام چیست؟ در واقع آنان چه تصمیماتی را اتخاذ خواهند کرد؟
من فکر می کنم که دیپلماسی دوباره آغاز خواهد شد و مذاکرات . . . . .
یعنی ایران به مرحله تحریم اقتصادی نخواهد رسید؟
مطمئنا نه.
چرا؟
به این خاطر که تصمیم گیری نهادهای بین المللی در یک پروسه طولانی مدت انجام می گیرد. اگر قرار باشد اقدامی معطوف به تحریم ایران انجام بگیرد؛ زودتر از ژوئن 2006 نخواهد بود.
دکتر ابراهیم متقی؛ استاد روابط بین الملل دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ضمن تحلیل جلسه اضطراری اخیر شورای حکام در خصوص پرونده هسته ای ایران می افزاید:« فضای فعلی و روندی که از قبل آغاز شده و ادامه پیدا کرده در آن فضای « تصاعد بحران» قرار دارد که در هر مرحله فشارها بیشتر می شود.» این کارشناس« امور مربوط به حوزه امریکا» و « استراتژیک » که در پایان سال 2005 از قرار گرفتن پرونده هسته ای ایران بر« لبه پرتگاه» در سال 2006 خبر داده بود، تصریح می کند که:« در حال حاضر ما در مرحله « چانه زنی» قبل از لبه پرتگاه قرار گرفته ایم.»
همچنین دکتر متقی در این گفت و گو به الگوی تداوم دیپلماسی، سیاست تفکیک موضوعات و مصالحه گرایی برای خروج از بحران تا ماه مارس آینده اشاره کرد.
* * *
تحلیل شما از قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی مبنی بر گزارش پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد در ماه مارس چیست؟
من فکر می کنم قطعنامه چهارم فوریه هیچگونه تفاوتی با قطعنامه های قبلی شورای حکام ندارد
به چه دلیل؟
به این دلیل که این قطعنامه، ادامه قطعنامه های گذشته شورای حکام است و الزاماتی که برای ایران ایجاد می کند، درست مشابه الزامات تصمیم های دوره های گذشته است.
قطعنامه های گذشته بر:
1- راست آزمایی
2- شفاف سازی
3- اعتمادی سازی تاکید می کنند. بنابراین قطعنامه چهارم فوریه به هیچ وجه پایان کار شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی محسوب نمی شود. بلکه این را باید ادامه قطعنامه های دوران گذشته تلقی کرد.
پس چرا شورای حکام خواستار یک « جلسه اضطراری» قبل از جلسه مارس شد؟
به این دلیل که اجلاسیه ماه مارس اهمیت بسیار ویژه ای برای شورای حکام، آژانس بین المللی انرژی اتمی و همچنین ایران دارد.
در عین حال اعضای شورای حکام می خواستند اتمام حجت کنند. یعنی اینکه نظرنهایی خودشان را در ارتباط با مسائل پرونده هسته ای ایران مورد تاکید قرار بدهند.
بنابراین اگر شما قطعنامه را به صورت بند بند ملاحظه کنید؛ به هیچ وجه جلوه کاملا متفاوتی از روندهای گذشته ملاحظه نمی کنید.
به نظر شما آیا پرونده هسته ای ایران در ماه مارس به شورای امنیت ارجاع داده خواهد شد یا خیر؟
موضوع پرونده هسته ای ایران بسیار دشوار است به این دلیل که این فرآیند دیپلماسی است که مشخص می کند ایران چه مواضعی را اتخاذ می کند و بر اساس آن چه سیاست هایی را آژانس بین المللی انرژی اتمی به کار می گیرد. شواهد نشان می دهد که کمیته های اجرایی شورای امنیت در ارتباط با پرونده هسته ای ایران؛ زودتر از ژوئن 2006 فعال نمی شود.
البرادعی؛ رئیس آژانس بین المللی انرژی اتمی قبل از جلسه اضطراری اخیر شورای حکام اعلام کرد که ایران باید حداقل تا 8 الی 9 سال آینده، فرآیند غنی سازی اورانیوم را به حالت تعلیق کامل درآورد و امریکا نیز راکتور هسته ای را در اختیار ایران قرار دهد.
از سوی دیگری جک استراو؛ وزیر امور خارجه انگلیس نیز اعلام کرده که ایران باید یک دوره طولانی اعتماد سازی را ایجاد کند.
تحلیل شما از این موضوع بعد از جلسه اضطراری شورای حکام چیست؟
همان طور که گفتم، بحث های اعتماد سازی، موضوع جدیدی نیست. از اولین قطعنامه های شورای حکام تا به امروز، همواره موضوع اعتماد سازی مطرح شده و همواره مقامات اروپایی، امریکایی و اعضای عالی رتبه آژانس بین المللی انرژی اتمی؛ روی فعالیت های مبتنی بر اعتمادسازی ایران، تاکید داشته اند.
اما نکته ای که وجود دارد این است که در سیاست بین الملل اعتمادسازی به صورت یک جانبه انجام نمی شود. بلکه اعتماد سازی ماهیت دو جانبه و چند جانبه دارد.
سوالی که مقامات ایرانی دارند این است که در ازای حسن نیست مقامات ایرانی طی دوران گذشته، آژانس بین المللی انرژی اتمی و کشورهای اروپایی چه اقدام موثری را به انجام رسانده اند؟ چه امتیازی را برای ایران قائل شده اند؟
فعالیت های غنی سازی اروانیوم بر اساس پادمان هسته ای جز و حقوق ایران محسوب می شود.
آنان چه اقدامی برای تامین حقوق ایران انجام داده اند؟
بنابراین موضوعاتی وجود دارد که باید به آنها توجه کرد.
ولی نکته دیگری وجود دارد و اینکه قبل از این برای تعلیق غنی سازی اورانیوم توسط ایران و . . . . زمانی مشخص نشده بود.
اما این دفعه برای آن زمان مشخص شده است؟
صد در صد.« تصاعد بحران» به این معنی است که در هر مرحله، فشارها بیشتر خواهد شد. به نظر من فضای فعلی و روندی که از قبل آغاز شده و ادامه پیدا کرده در فضای« تصاعد بحران» قرار دارد.
شما در مصاحبه قبل عنوان کردید که در سال 2006 پرونده هسته ای ایران« بر لبه پرتگاه» قرار می گیرد. آیا به عقیده شما پرونده ایران به آن مرحله رسیده است؟
هنوز ما در وضعیت « لبه پرتگاه» قرار نداریم.
در چه مرحله ای قرار داریم؟
در مرحله چانه زنی قبل از « لبه پرتگاه» قرار گرفته ایم.
موضعی که روسیه اتخاذ کرده به چه صورت دارد پیش می رود؟
همان طور که قبلا گفتم؛ روسیه بازی غیر سودمندی برای ایران دارد. روسیه نمی تواد و در شرایطی قرار ندارند که از ایران حمایت امنیتی به عمل آورد. روسیه قبلا در رابطه با عراق، چه کاری انجام داد؟ در ارتباط با دولت میلو سووچ چه اقدامی کرد؟ آنهم درست در زمانی که امریکایی ها، قطعنامه های شورای امنیت را با تحلیل و رویکرد خاص خودشان به تصویب رساندند. روسیه فاقد قدرت لازم برای مقاومت در برابر سیاست های امنیتی امریکا محسوب می شود.
در حال حاضر ایران چه موضعی را باید اتخاذ کند تا حداقل بتواند تا ماه مارس از این وضعیت« تصاعد بحرانی» یک مقدار خارج شود؟
الگویی که ما باید در پیش بگیریم، مبتنی بر تداوم دیپلماسی است.
سپس در قالب تداوم دیپلماسی باید به سیاست تفکیک توجه کنیم.
تفکیک چی؟
تفکیک موضوعات به عبارت دیگر بازی ای که الان ما با آژانس بین المللی انرژی اتمی داریم انجام می دهیم، باید در قالب تفکیک باشد.
یعنی ما برخی از نیازهایمان را تامین کنیم و برای تامین برخی دیگر از نیازهایمان چانه زنی کنیم.
در شرایط فعلی، فشار امنیتی علیه ما بسیار شدید است و در این شرایط تبعا ما قادر نخواهیم بود اقدام خاصی را به انجام برسانیم.
فضای موجود؛ فضای بسیار پیچیده ای است در واقع فضایی وجود دارد که احتمال دگرگونی ناشی از اقدامات متقابل وجود خواهد داشت. یعنی جلوه هایی از مصالحه گرایی باید در روند سیاست خارجی ایران ایجاد شود و به موازات مصالحه گرایی، تفکیک موضوعات شکل بگیرد. یعنی مسائل مورد اختلاف ایران و شورای حکام به گونه موردی حل بشود.
مواضعی که بیان کننده پذیرش همه جانبه یا نفی همه جانبه موضع شورای حکام باشد؛ کار بسیار خطر آفرینی است. در واقع پذیرش همه جانبه مواضع شورای حکام ما را در وضعیت عقب نشینی و نفی همه جانبه شورای حکام ما را در شرایط و وضعیت جنگی قرار می دهد.
پیش بینی شما از فرآیند یک ماه آینده تا اجلاس بعدی شورای حکام چیست؟ در واقع آنان چه تصمیماتی را اتخاذ خواهند کرد؟
من فکر می کنم که دیپلماسی دوباره آغاز خواهد شد و مذاکرات . . . . .
یعنی ایران به مرحله تحریم اقتصادی نخواهد رسید؟
مطمئنا نه.
چرا؟
به این خاطر که تصمیم گیری نهادهای بین المللی در یک پروسه طولانی مدت انجام می گیرد. اگر قرار باشد اقدامی معطوف به تحریم ایران انجام بگیرد؛ زودتر از ژوئن 2006 نخواهد بود.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
لینک های مفید