کوفی عنان، و آخرین سال حضور در سازمان ملل

کوفی عنان در هفته های اخیر با تلاش برای یافتن راه حلی دیپلماتیک برای مساله هسته ای ایران پیشنهاد مذاکره مستقیم آمریکا و ایران را مطرح کرد. پیشنهادی که در آن زمان توسط آمریکا پذیرفته نشد. وی همچنین ایران را نیز به بازگشتن به میز مذاکره تشویق کرد.

عنان در سفرهای اخیر خود به کشورهای ژاپن و کره جنوبی در سخنرانی هایی که ارائه کرد به مسائل عمده پیش روی جامعه جهانی از جمله مساله هسته ای ایران و کره شمالی پرداخت و خواستار ادامه تلاشهای دیپلماتیک برای یافتن راه حل هایی مسالمت آمیز برای این مسائل شد. البته برخی از منتقدان عنان معتقدند که او به عنوان دبیرکل سازمان ملل متحد می تواند نقشی بسیار فعال تر و موثر تر در رویارویی با بحرانهای بین المللی ایفا کند.

زندگی
کوفی عنان در سال 1938 در شهر کوماسی غنا متولد شد. خانواده او از جمله نخبگان این کشور بودند و پدرش مدیریت صادرات یک شرکت کاکائو را بر عهده داشت.

عنان تحصیلات خود را در رشته اقتصاد در دانشگاهی در غنا آغاز کرد و در سال 1961 با دریافت بورس تحصیلی از موسسه فورد آمریکا موفق شد برای ادامه تحصیل وارد دانشگاه مک آلیستر مینه سوتا شود. او پس از آن یک سال در موسسه مطالعات بین المللی در جنووا تحصیل کرد و در سال 1971 نیز موفق به دریافت مدرک مدیریت MBA از دانشگاه MIT ماساچوست شد.

کوفی عنان در سال 1962 همکاری خود را با سازمان ملل متحد با پیوستن به سازمان بهداشت جهانی در جنووا آغاز کرد. او سپس فعالیت خود را در دفتر امور پناهندگان سازمان ملل در نیویورک ادامه داد.

عنان پس از آن در بسیاری از حوزه های سازمان ملل مسئولیت های مهمی را بر عهده داشت از جمله از 1987 تا 1990 در بخش مدیریت منابع انسانی فعالیت می کرد، از 1990 تا 1992 در بخش بودجه و امور اقتصادی این سازمان بود و از 1992 تا 1996 در بخش پاسداران صلح سازمان ملل، مسئولیت های مهمی را ایفا کرد.

در سال 1995 زمانی که او معاون دبیرکل امور پاسداران صلح سازمان ملل بود، نزدیک به 70 هزار نیروی نظامی و غیرنظامی سازمان ملل موسوم به «کلاه آبی ها» از 77 کشور جهان در ماموریت های سازمان ملل در نقاط مختلف جهان شرکت داشتند.

او در دوره ریاست بر پاسداران صلح سازمان ملل نیز با مسائل و بحرانهای بین المللی بسیاری مواجه بود که بحران بوسنی و رواندا از مهمترین این مسائل بود.

کوفی عنان سرانجام در سال 1997 موفق شد به ریاست سازمان ملل برسد و در اقدامی غیر معمول در این سازمان در سال 2002 نیز برای یک دوره پنج ساله دیگر در این سمت ابقا شد.
عنان در سال 2001 به طور مشترک با سازمان ملل جایزه صلح نوبل را برای تقدیر از فعالیت های وی در این سازمان برای ایجاد جهانی با صلح و امنیت بیشتر به دست آورد. کوفی عنان ازدواج کرده است و سه فرزند دارد.

هفتمین دبیر کل
کوفی عنان در اول ژانویه 1997 به عنوان هفتمین دبیرکل سازمان ملل متحد برگزیده شد. انتخاب او پس از مخالفت آمریکا با دومین دوره دبیرکلی پطروس غالی مصری صورت گرفت.

شورای امنیت تشخیص داد که هنوز نوبت قاره آفریقا است که سمت دبیرکل سازمان ملل را در اختیار داشته باشد و سرانجام با انتخاب کوفی عنان مردی آرام و ملایم از غنا که مورد حمایت آمریکا و فرانسه نیز بود، موافقت شد.

با وجود اینکه بسیاری پیش بینی می کردند او فردی تحت کنترل آمریکا باشد ولی عنان در این سمت بسیار بیش از آنچه که تصور می شد مستقل و مبتکرانه عمل کرد. اگر چه او به دلیل بحران مالی سازمان ملل و فشارهای بی امان آمریکا و دیگر قدرتهای بزرگ، با محدودیت های بسیاری مواجه بود ولی توانست با جلب حمایت گسترده جهانی، آزادی عمل خود را افزایش دهد.

او تلاش کرد تا نقش سازمان ملل را در مسائل و بحرانهای جهانی افزایش دهد. کارکنان سازمان ملل نیز از رئیس جدید خود راضی بوده و روحیه و دلگرمی بیشتری پیدا کردند.

آنها نه تنها به دلیل فراست و تیزهوشی سیاسی عنان بلکه به دلیل احترام او به کارکردن با همدلی در کنار همکاران خود، قدر وی را می دانستند.

عنان نخستین دبیرکل سازمان ملل از قاره آفریقای سیاه و نخستین دبیرکلی بود که از بین کارمندان این سازمان به این مقام می رسید.

چالش های سازمان ملل در دوران مدیریت عنان
سازمان ملل در دوران ریاست عنان با چالش ها و انتقاداتی نیز روبه رو شده است که از جمله آنها می توان به اتهامات سوء استفاده جنسی سربازان حافظ صلح سازمان ملل و برخی کارکنان کمیسیون پناهندگان این سازمان اشاره کرد که انتقادات فراوانی را برانگیخت و عنان به سرعت خواستار تحقیق و رسیدگی به این مساله شد.

همچنین منتشر شدن اخباری مبنی بر دست داشتن «کوجو» پسر عنان در برخی فسادهای مالی در برنامه نفت در برابر غذا که در عراق اجرا می شد، ضربه سختی برای عنان و سازمان ملل بود تا جایی که سناتور کلمن، یکی از اعضای جمهوری خواه سنای آمریکا خواستار استعفای وی از سمت خود شد. عنان در این مورد نیز یک کمیته مستقل برای رسیدگی به این مساله تشکیل داد.

یکی از مهم ترین چالش های سازمان ملل در سال 2003 و در جریان حمله آمریکا به عراق بود و باعث بروز اختلافات مهمی بین عنان و سازمان ملل با آمریکا شد. او صریحا با حمله یکجانبه آمریکا و انگلیس بدون حمایت سازمان ملل مخالفت کرد و این اقدام را غیرقانونی دانست.

اصلاحات عنان در سازمان ملل
کوفی عنان از زمانی که ریاست سازمان ملل را برعهده گرفت، برنامه های بسیاری را برای اصلاحات ساختاری و مدیریتی اجرا کرد تا نقش این سازمان را در فضای بین المللی و در حفظ و گسترش صلح و امنیت جهانی، دفاع از حقوق بشر و حاکمیت قانون و ارزشهای انسانی مانند برابری، تساهل و شأن انسانی تقویت کند.

در سال 1999 سازمان ملل گزارشهای مهمی را درباره فجایع رواندا و سربرنیتسا منتشر کرد که در آنها انتقادات وارد بر خود این سازمان هم مطرح شده بود. 

عنان در سال 2001 طرحی جامع را برای مبارزه جهانی با ایدز آغاز کرد و این مساله را از اولویتهای اصلی سازمان ملل و شخص خود دانست.

از جمله اصلاحات مدیریتی ایجاد دفتر جدیدی برای نظارت بر امور اقتصادی و جلوگیری از اتلاف منابع و یا فساد مالی در سازمان ملل بود. او همچنین برای مقابله با بحران مالی سازمان، همکاری با بخش خصوصی را گسترش داد.

در پی بحران ایجاد شده در مورد نقش و کارکرد سازمان ملل در آستانه جنگ عراق، کوفی عنان در سال 2003 کمیسیون 16 نفره ای را تعیین کرد تا گزارشی را در مورد عمده ترین عوامل تهدید کننده امنیت و صلح جهانی و چالش های پیش رو با توجه به مسائل اقتصادی و اجتماعی بین المللی تهیه کنند.

در این گزارش که "جهانی امن تر، مسئولیت مشترک ما " نام گرفت و در دسامبر 2003 به عنان ارائه شد، پیشنهاداتی برای مقابله با مهمترین تهدیدات جهانی از جمله فقر ، گرسنگی، قاچاق، تروریسم،سلاح های کشتار جمعی،جنگ های داخلی،جنایت سازمان یافته و ایدز ارائه شده بود.
در این گزارش همچنین پیشنهاد شده بود ساختار و کارکرد سازمان ملل به گونه ای اصلاح شود که هم تعداد کشور های عضو شورای امنیت افزایش یابد و هم این سازمان قادر به واکنش موثرتر در مقابل کشورهایی باشد که دارای نظام های حکومتی ناکارآمد و ناتوان در حفاظت از حقوق شهروندان خود هستند. 

بحث تغییر ساختار و اصلاحات در سازمان ملل متحد در اجلاس سران كشورهاى عضو این سازمان كه در سپتامبر سال ۲۰۰۵ در نيويورك برگزار شده بود نیز مطرح شد.

كوفى عنان در این اجلاس گزارشی را با عنوان «با آزادى بيشتر: به سوى توسعه، امنيت و حقوق بشر براى همه» ارائه کرد.

متن کامل گزارش عنان (کلیک کنید)

از زمان ریاست عنان بر سازمان ملل، استفاده از وسایل ارتباطی نوین در این سازمان افزایش یافت و شیوه مدیریت و سازماندهی باز تر و پاسخگوتری در پیش گرفته شد. 

همچنین ارتقای نقش زنان در سازمان ملل و امکان دستیابی آنها به مدارج بالای این سازمان در دوره ریاست عنان بر این سازمان از دیگر نقاط قابل توجه کارنامه اوست.
در ژانویه 2007، 10 سال مدیریت عنان بر سازمان ملل به پایان خواهد رسید. 

کوفی عنان با مدیریت موثر، دیپلماسی موفق و برخورد گرم و آرام در سخت ترین شرایط و بحرانها، خاطره خوبی از خود به جا خواهد گذاشت.