دانش آموزان در دو راهی سمپاد یا شهاب!
از سالها قبل نظام آموزشی اینگونه برنامه ریزی شده بود که دانش آموزان برای ورود به پایه هفتم مدارس استعدادهای درخشان، نمونه دولتی و خاص و برخی مدارس ویژه غیردولتی باید از آزمون عبور می کردند، آزمونی که اکنون تصمیم به حذف آن گرفته شده است.
آفتاب‌‌نیوز :
خانواده ها که این روزها حساسیت بیشتری نسبت به تحصیل فرزندان خود دارند و سنگینی هزینه و زمان طولانی را برای آماده کردن بچه ها به منظور شرکت در آزمون های مختلف به جان می خرند، گویا با این تصمیم وزارت آموزش و پرورش خانه آمال و آرزوهای خود و فرزندانشان را خراب شده می بینند.
اینک با تصمیم شورای عالی آموزش و پرورش و نظر موافق وزیر آموزش و پرورش قرار است به تدریج مدارس استعدادهای درخشان از دوره متوسطه اول حذف شود، تصمیمی که گویا نه تنها نگرانی خانواده ها و دانش آموزان را کم نکرده بلکه فشار و استرس روحی از اینکه آنها دیگر نمی توانند در مدارس با کیفیت تحصیل کنند، را مضاعف کرده است.
هر چند که در ابتدای امر، هدف آموزش و پرورش از حذف آزمون ورودی برای پایه هفتم، برگرداندن نشاط و شادابی و فراغت از استرس آزمون در دوره ابتدایی است اما ابهامات و بسیاری از سوالات بدون پاسخ، بیش از پیش به دغدغه والدین و دانش آموزان دامن زده است.
اغلب دانش آموزانی که خود را از سال ها قبل برای این آزمون آماده کرده اند، اکنون در شوک به سر می برند که چه باید کرد و نگران هستند مبادا با اعمال این تصمیم استعدادهای آنها به هدر رود و دیگر فضای مناسب آموزشی برای پرورش خلاقیت و توانایی شان وجود نداشته باشد.
البته وزارت آموزش و پرورش به برخی شبهات پاسخ داده و اعلام کرده طرح شهاب (شناسایی و هدایت استعدادهای برتر) جایگزین آزمون ورودی مدارس استعدادهای درخشان می شود، طرحی که قابلیت های دانش آموزان را در دوره متوسطه اول شناسایی می کند تا افراد مستعد و دارای استعدادهای ویژه بتوانند در دوره متوسطه دوم در این مدارس ادامه تحصیل دهند، مساله ای که چندان خانواده ها را قانع نکرده است.
** مروری بر فعالیت مدارس تیزهوشان از سال 1347 تا امروز
سابقه فعالیت مدارس تیزهوشان به پیش از انقلاب و سال 1347 باز می گردد؛ زمانی که اداره کل امور کودکان و دانش‌آموزان استثنایی در وزارت آموزش و پرورش تشکیل شده بود، مسئولان به فکر تاسیس «مرکز آموزش کودکان تیزهوش» افتادند و اولین دبستان تیزهوشان ایران به نام «هشدار» با ۱۴ دانش‌آموز دختر و 6 پسر به وجود آمد.
اما سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان در سال 1355 شکل گرفت و در آن زمان سه مرکز در تهران و دو مرکز در مشهد و کرمان داشت.
با پیروزی انقلاب اسلامی، این مدارس که همچنان زیر پوشش دفتر کودکان استثنایی کار می‌کردند، به کار خود ادامه دادند و تا سال 66 در مجموع 802 دانش آموز داشت و هر سال به تعداد مراکز خود اضافه کرد تا اینکه تا سال ۱۳۷۰، این سازمان که به صورت مخفف «سمپاد» (معاونت پرورش استعدادهای درخشان) خوانده می‌شد، در ۵۰ مرکز، ۹ هزار و ۶۸۲ دانش‌آموز داشت.
مراکز سمپاد به سرعت رشد کرد تا سال ۱۳۸۴ که آخرین مراکز سمپاد تاسیس شد، ۹۹ مرکز راهنمایی و ۹۸ دبیرستان در ۴۴ شهر ایران، زیر پوشش این سازمان بود و تعداد دانش‌آموزان سمپادی بالای ۳۵ هزار نفر و تعداد داوطلبان سالانه ورود به مراکز آن، بالای ۲۰۰ هزار نفر بود.
تا اینکه سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان و باشگاه دانش‌پژوهان جوان وابسته به آموزش و پرورش در ادامه فعالیت های خود در دی ماه 1389 با تصمیم شورای عالی اداری در هم ادغام شدند و «مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش‌پژوهان جوان» تشکیل شد.
موضوع افزایش تعداد مدارس استعدادهای درخشان از دولت نهم کلید خورد و تقویت ابعاد پرورشی با هدف تعمیق باورهای اعتقادی دانش آموزان از طریق اجرای طرح های متنوع پرورشی، مهمترین هدفی بود که در دولت نهم و دهم برای این مدارس ترسیم شد.
براین اساس در مهرماه 88 تعداد 338 مدرسه استعدادهای درخشان در کشور فعال بود که این تعداد در مهرماه 89 به 358، در مهرماه 90 به 439 و در مهرماه 91 به 538 مدرسه افزایش یافت.
این روند رو به رشد تا آنجا پیش رفت که مهری سویزی معاون وقت وزیر آموزش و پرورش اعلام کرد آمار مدارس استعدادهای درخشان به تعداد 660 مدرسه در مهرماه 92 می رسد.
وی اظهار کرد: آمار دانش آموزان مدارس استعدادهای درخشان در مهرماه 88، 60 هزار و 200 نفر بوده که با توسعه صورت گرفته تا مهرماه 91، به 106 هزار و 345 نفر رسید و با مجوزهای جدید صادره به 150 هزار نفر در مهرماه 92 خواهد رسید.
** طرح شهاب بر اساس سند چشم انداز 1404
اکنون مسئولان آموزش و پرورش با تصویب حذف آزمون مدارس استعدادهای درخشان، نمونه دولتی و غیردولتی برای سال تحصیلی 98-97 مساله جایگزینی طرح شهاب را برای شناسایی استعدادهای برتر مطرح می کنند؛ طرح مصوب بهمن سال 86 که پس از دو سال بررسی قرار شد به صورت آزمایشی و محدود در بنیاد نخبگان دو استان به مرحله اجرا در آید.
این طرح زیر نظر «شورای راهبردی طرح شهاب در بنیاد ملی نخبگان» به ریاست معاون برنامه‌ریزی و نظارت بنیاد ملی نخبگان و «ستاد مرکزی اجرایی طرح شهاب در وزارت آموزش و پرورش» به ریاست رئیس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش‌پژوهان جوان، توسط ستادها و کارگروه‌های استانی، شهرستانی و آموزشگاهی در سال تحصیلی 92 - 91 به صورت محدود در هفت استان و به صورت آزمایشی اجرایی شد و برای سال تحصیلی 93-92 قصد بود با گستره وسیع تر اجرا شود اما مشکلات اعتباری آموزش و پرورش این امکان را فراهم نکرد.
در سال تحصیلی 94-93 طرح شهاب برای اولین بار در 32 منطقه به مرحله اجرا درآمد.
در «سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران 1404» آمده است که کشور در افق 1404 باید «برخوردار از دانش پیشرفته، توانا در تولید علم و فناوری، متکی بر سهم برتر منابع انسانی و سرمایه اجتماعی در تولید ملی» باشد.
در فصل نخست «نقشه جامعه علمی کشور»، ضمن تبیین مبانی و ارزش‌های بنیادین، بر «عدالت‌محوری، پرورش استعدادها و دست‌یابی همگان به خصوص مستضعفان در حوزه علم و فناوری و تقویت خلاقیت، نوآوری و خطرپذیری در علم» تاکید شده است.
همچنین در «چشم‌انداز مدرسه در افق 1404» در فصل سوم «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش»، دارا بودن «ظرفیت پذیرش تفاوت‌های فردی، کشف و هدایت استعدادهای متنوع فطری و پاسخگویی به نیازها، علایق و رغبت دانش‌آموزان در راستای مصالح و چارچوب نظام معیار اسلامی» مورد تصریح قرار گرفته است.
در «سند راهبردی کشور در امور نخبگان» نیز موارد متعددی از اقدامات ملی مورد نیاز از قبیل «بازنگری و بازتعریف ضوابط و مقررات مربوط به فرایندهای شناسایی، جذب و پشتیبانی از اجتماع نخبگانی در دستگاه‌های مسئول»، «استقرار نظام شناسایی و هدایت استعدادهای برتر با روش‌های مربی محور، مرحله‌ای و نامحسوس، با تاکید همزمان بر سه وجه آموزشی، تربیتی و پژوهشی»، «برنامه‌ریزی برای ارتقای سطح کیفی آموزش‌های مدرسه‌ای (در همه دوره‌های تحصیلی) به منظور پرورش خلاقیت مهارت حل مساله و آداب و مهارت‌های زندگی در دانش‌آموزان» برای تحقق راهبرد کلان «استقرار نظام شناسایی و هدایت اجتماعات نخبگانی» مورد تاکید قرار گرفته است.
لذا «طرح شناسایی و هدایت استعدادهای برتر (شهاب)» در چارچوب مجموعه سیاست‌ها و برنامه‌های اجرایی براساس شیوه‌نامه ای به صورت آزمایشی اکنون به مرحله اجرا در آمده است.
هدف از اجرای این طرح شناسایی، هدایت و حمایت آموزشی، تربیتی و معنوی صاحبان، استعدادهای برتر از دوره ابتدایی تا پایان دوره آموزش متوسطه و زمینه‌سازی برای استمرار حمایت‌ها در مراحل مختلف آموزش عالی، پرورش استعدادهای برتر و سرآمد و ایجاد سازوکارهای مناسب برای رشد و بالندگی آنان به عنوان سرمایه‌های ملی و خدادادی، تقویت و درونی کردن هویت دینی و ملی واجدان استعدادهای برتر در دوره‌های تحصیلی مختلف آموزش عمومی به منظور احساس مسئولیت برای ایفای نقش سازنده در اعتلای کشور و حمایت تربیتی و معنوی از دانش‌آموزان دارای استعداد برتر به منظور بهره‌مندی از توانمندی‌ها و قابلیت‌های آنها در تعالی و پیشرفت کشور تعیین شده است.
تکمیل چک‌لیست‌های شناسایی، بررسی چک‌لیست‌ها در کارگروه مدرسه، ورود اطلاعات به سامانه، مستندسازی و بایگانی اسناد، تقویت روحیه تلاشگری و سخت‌کوشی دانش‌آموز مستعد برای هدایت استعداد خاص او، جدیت دانش‌آموز مستعد در راه و خط مشی هدایت استعداد، تقویت روحیه پایداری و استقامت در راه هدایت استعداد در دانش‌آموز مستعد، رشد یکپارچگی شخصیتی و شناختی در دانش‌آموز مستعد، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی نظام هدایت استعداد، توسعه خدمات مشاوره‌ای و بهداشت روانی و هدایت در بستر طبیعی تربیتی دانش‌آموز و پرهیز از جداسازی/ الگوی تلفیق/ فراگیر از جمله فرایندهایی است که برای شناسایی استعدادهای برتر و هدایت آنها در طرح شهاب در نظر گرفته شده بود.
** اعتراض به گسترش بی رویه مدارس استعدادهای درخشان در دولتهای یازدهم و دوازدهم
با این وجود، رویه افزایش مدارس استعدادهای درخشان در دولتهای نهم و دهم همچنان تداوم یافت اما در دولت یازدهم مسئولان وزارت آموزش و پرورش ادامه این روند را برای محیط علمی آموزشی چندان مفید ندانسته و از تصمیم این وزارتخانه برای تعدیل در تنوع مدارس کشور خبر دادند.
علی اصغر فانی وزیر وقت آموزش و پرورش با انتقاد از رشد بی رویه مدارس نمونه دولتی و تیزهوشان اظهار داشت: تنوع در ایجاد مدارس با دو هدف متنوع بودن مخاطب و کسب درآمد برای ارائه خدمات آموزشی بهتر انجام می شود ولی با توجه به مطالعات علمی باید به سمت متعادل سازی مدارس حرکت کنیم تا دانش آموزان بیشتری بتوانند از خدمات آموزش مناسب و یکسان بهره ببرند.
وی همچنین گفت: اقدامی که در سال های گذشته صورت گرفته، مغایر با اساسنامه مصوب دبیرستان ها و مدارس غیردولتی است و باید آن را تغییر داد.
فانی یادآور شد: اکنون در کنار هر مدرسه دولتی، مدرسه نمونه دولتی و دیگر مدارس نیز وجود دارد و خانواده ها بر اساس علایق خود می توانند فرزندانشان را در مدارس گوناگون ثبت نام کنند.
به اعتقاد وزیر اسبق آموزش و پرورش روش فعلی، روش مناسبی برای جذب دانش آموزان در مدارس غیردولتی نیست و نمی توان با این روش، مدارس سمپاد و نمونه دولتی را توسعه داد.
فانی افزود: «تنوع مدارس در ایران به مدارس سمپاد و غیردولتی و نمونه ختم نمی شود بلکه بیش از ۱۰نوع در مدرسه در ایران همچون مدارس دولتی، هیات امنایی، شاهد و ایثارگر، معارف اسلامی و استثنایی وجود دارد که هر کدام برای خود نام و آوازه ای دارند و خانواده ها را دچار سردرگمی و بلاتکلیفی کرده اند.»
دبیر کل شورای عالی آموزش و پرورش نیز در ارتباط با مدارس سمپاد نیز همان زمان (اواخر سال 93) در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: براساس مصوبه اخیر شورای عالی آموزش و پرورش رویکرد اصلی فقدان تفکیک و جداسازی دانش آموزان تیزهوش از سایر دانش آموزان است.
مهدی نوید ادهم اظهار داشت: به منظور کاهش آسیب های فرهنگی، تربیتی و اجتماعی دانش آموزان تیزهوش و با استعداد باید در مدارس عادی حضور داشته و از خدمات آموزشی بهتری برخوردار شوند.
دبیر کل شورای عالی آموزش و پرورش یادآور شد: از این رو شورا بر جداسازی این تعداد محدود از دانش آموزان تاکید داشته و مدارس تیزهوشان را برای این گروه از دانش آموزان به مفهوم دقیق کلمه و بر اساس شاخص های علمی تیزهوشی به رسمیت می شناسد در نتیجه فعالیت مدارس تیزهوشان ادامه می یابد اما ممکن است از نظر اجرایی تعداد آنها محدود شود.
نوید ادهم اظهار کرد: براساس مصوبه شورای عالی، وزارت آموزش و پرورش موظف شده تا برنامه های درسی ویژه برای این دانش آموزان تدارک ببینند.
** موضع قاطع وزارت آموزش و پرورش نسبت به حذف آزمون مدارس تیزهوشان
انتقادها درباره فعالیت مدارس استعدادهای درخشان و جداسازی دانش آموزان در محافل مختلف همچنان ادامه داشت و مسئولان وزارت آموزش و پرورش همواره از این مساله ابراز نارضایتی کرده و عملکرد این مدارس را مغایر با اهداف نظام آموزشی و سند تحول بنیادین می دانستند.
سرانجام پس از کش و قوس های فراوان وزیر آموزش و پرورش بهمن ماه امسال در آستانه سی و نهمین سالگرد جشن پیروزی انقلاب اسلامی اعلام کرد که آزمون مدارس خاص، استعدادهای درخشان و نمونه دولتی از دوره ابتدایی حذف می شود و از این پس رویه فعالیت این مدارس به گونه ای دیگر خواهد بود.
سید محمد بطحایی در صفحه شخصی خود در توئیتر از «نهادینه کردن اضطراب در روح دانش‌آموزان و حذف آزمون‌های بی‌ثمر در دوره ابتدایی» خبر داد و سپس با حضور در یک برنامه تلویزیونی از حذف آزمون و کتاب‌های کمک آموزشی در دوره ابتدایی سخن گفت و اعلام کرد با مصوبه جدید شورای عالی آموزش و پرورش آزمون ورودی مدارس سمپاد و نمونه دولتی در پایه هفتم حذف و تا سه سال آینده نیز این مدارس در دوره متوسطه اول حذف خواهند شد.
وی درباره این تصمیم جدید وزارت آموزش و پرورش گفت: «بدون اینکه بخواهیم دزدی را وارد نظام آموزشی کرده‌‌ایم که کودکی آنها را دزدیده است و آنها دیگر فرصت نمی‌کنند با دوستان و خانواده به طبیعت بروند، کتاب داستان مورد علاقه خود را مطالعه کنند، در محافل خانوادگی شرکت کرده و لذت ببرند. در آموزش و پرورش به شدت نتیجه‌گرا شده‌ایم و به فرآیند آموزش و یادگیری توجه نداریم، اینکه این کودک از چه مسیری به این نتیجه رسیده مهم نیست و فقط نتیجه برای ما مهم است. آموزش و پرورش در این باره گام اول را برداشت و حاکمیت آزمون در دوره ابتدایی را پایان دادیم، اجازه بدهیم بچه‌ها در مدرسه و خانواده زندگی کنند از زیبایی اطراف لذت ببرند و شادی کنند و بتوانند تجربه خوبی را از دوران کودکی و نوجوانی داشته باشند.»
سرپرست مرکز ملی استعدادهای درخشان و دانش‌پژوهان جوان نیز 19 دی ماه در نشست خبری اظهار داشت: اکنون 124 هزار و 912 دانش‌آموز شامل حدود 60 هزار دختر و 64 هزار پسر در این مدارس مشغول به تحصیل هستند.
فاطمه مهاجرانی درباره طرح شهاب به عنوان یکی از فعالیت‌های این مرکز توضیح داد: این طرح به منظور برقراری عدالت آموزشی، شناسایی استعدادهای برتر و نخبه پروری با کمک بنیاد ملی نخبگان از سال 91 فعالیت خود را آغاز کرده و اکنون یک میلیون و 700 هزار دانش آموز را زیر پوشش دارد.
تنها حدود یک ماه قبل از تصمیم وزارت آموزش و پرورش برای حذف آزمون مدارس استعدادهای درخشان، مهاجرانی در این نشست خبری اعلام کرد که تمامی دانش آموزان در نقاط مختلف کشور بدون هیچ محدودیتی می توانند در آزمون ورود به مدارس سمپاد شرکت کنند.
وی در عین حال نسبت به دو برابر شدن جمعیت دانش آموزی مدارس استعدادهای درخشان در مدت چهار سال انتقاد کرد و گفت: در راستای کاهش تعداد دانش آموزان در این مدارس جمعیت دانش آموزان را از 22 هزار نفر در سال به 15 هزار نفر کاهش داده‌ایم و البته تعداد محدودی از دانش آموزان نیز در این مدارس هستند که توان رقابت با همکلاسی های خود را ندارند اما به منظور جلوگیری از هرگونه آسیب روحی به این گروه از دانش آموزان، ترجیح بر این بود که به مدارس عادی باز گردانده نشوند.
سرپرست مرکز ملی استعدادهای درخشان و دانش‌پژوهان جوان همچنین بیان داشت: برگزاری آزمون در پایه ششم مطابق با قوانین شورای عالی آموزش و پرورش انجام می شود و در این رابطه هیچ کس نمی تواند فراتر از قانون حرکت کند چرا که شورای عالی مسیر را مشخص می کند.
مهاجرانی یادآور شد: همچنین پیشنهادهایی برای حذف آزمون ورود به دوره اول مدارس استعدادهای درخشان مطرح است که صرفا در حد کارشناسی است و نمی‌توان به آنها استناد کرد و برای هر گونه اقدام در این رابطه باید ابتدا اسناد و مدارک علمی آن ارائه شود تا در نهایت شورای عالی آموزش و پرورش بتواند بر اساس آن تصمیم‌گیری کند.
از مضمون سخنان مهاجرانی اینگونه می توان برداشت کرد که تا 19 دی و زمان برگزاری نشست خبری، هنوز آمار و اطلاعات دقیقی برای نتایج منفی و مثبت حذف آزمون مدارس تیزهوشان تهیه نشده و تحقیقات در این زمینه کامل نیست و این در شرایطی است که نیمه بهمن ماه با اعلام وزیر آموزش و پرورش، آزمون های این مدارس حذف می شود و همین مساله اندکی خانواده ها را نگران کرده است.
** اعتراض به حذف آزمون مدارس تیزهوشان
با وجود دفاع تمام قد وزارت آموزش و پرورش از تصمیم به حذف آزمون مدارس تیزهوشان، نمونه دولتی و غیردولتی و حمایت شماری از فرهیختگان کشور از این اقدام، اما فضای آموزشی کشور شاهد نظرات مختلف کارشناسان درباره محاسن و معایب این تصمیم بود.
از جمله نگرانی‌های مطرح شده در بحث حذف مدارس سمپاد علاوه بر راهی شدن دانش‌آموزان تیزهوش به سمت مدارس غیردولتی، می‌توان به اعلام دیرهنگام این مصوبه اشاره کرد به این معنا که خانواده‌‌هایی که قرار بود فرزندانشان در آزمون پایه هفتم مدارس سمپاد شرکت کنند نسبت به تاخیر در اعلام این مصوبه معترض و معتقدند این مساله باعث به هم‌خوردن تمام برنامه‌ریزی‌ها آنها شده و تلاش فرزندانشان هدر رفته است.
بسیاری خانواده ها که فرزندان خود را برای ورود به این مدارس آماده کرده بودند و همچنین افرادی که در سال های قبل دانش آموز این مدارس بودند نسبت به تصمیم مذکور واکنش نشان داده و خواستار لغو آن شدند و حتی سعی کردند اعتراض خود را با تجمع جلوی ساختمان وزارت آموزش و پرورش و مجلس شورای اسلامی به گوش مسئولان برسانند.
در این میان عده ای نیز با راه اندازی کمپینی خواستار تجدیدنظر درباره مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش شده و از رئیس جمهوری تقاضا داشتند تا این مصوبه را تایید نکند.
این اعتراضات صرفا به خانواده ها محدود نشد و 160 نماینده مجلس شورای اسلامی نیز در نامه ای به رئیس جمهوری درباره انحلال مدارس استعدادهای درخشان و نمونه دولتی اعتراض کردند.
البته وزیر آموزش و پرورش در واکنش به اعتراض نمایندگان مجلس اعلام کرد که در جلسه ای توضیحات لازم درباره تصمیم شورای عالی این وزارتخانه را به اطلاع نمایندگان می رساند و چه بسا آنان با شنیدن جزئیات این تصمیم، قانع شوند.
** سخن آخر
به نظر می رسد اکنون که وزارت آموزش و پرورش پای در میدان کاهش تنوع مدارس گذاشته و اولین گام را با حذف آزمون مدارس تیزهوشان، نمونه دولتی و غیردولتی برداشته است باید ساز و کارهایی تعریف کند تا این اقدامات ضمن تحقق اهداف مدنظر سند تحول بنیادین، به نظام آموزشی لطمه وارد نکند چرا که تغییر رویه ای که سال ها خانواده ها و دانش آموزان با آن خو گرفته و خود را از مدت ها قبل برای ورود به این مدارس آماده می کردند، اندکی دشوار است.
برنامه ریزی دقیق، اعلام جزئیات بیشتر از تصمیم شورای عالی آموزش و پرورش درباره حذف آزمون های مدارس، تشریح نحوه اجرای طرح شهاب و اطلاع رسانی به خانواده ها می تواند این تب تند ناشی از مصوبه شورا را پایین آورد و واکنشها را تعدیل و منطقی کند.
از سوی دیگر، باید متولیان امر دقت داشته باشند به گونه ای در این راه قدم بردارند که این طرح به سرنوشت دیگر طرح های شتابزده دستگاه تعلیم و تربیت دچار نشود زیرا جبران آسیب های وارده به نظام آموزشی دکمه بازگشت ندارد.
اکنون حدود 13 میلیون و 500 هزار دانش آموز در 105 هزار مدرسه سراسر کشور مشغول به تحصیل هستند که از این تعداد هفت میلیون و 500 هزار نفر از آنان را دانش آموزان دوره ابتدایی تشکیل می دهند.
منبع: ایرنا
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید