پشت پرده سقوط تاورکرینها چیست؟
«وقتی پس از پایان جنگ، برج‌سازی با شتاب در مناطق خوش آب‌وهوای تهران پا گرفت، مدیران شهری از روی ضرورت‌های لازم یک‌سری قوانین را برای برج‌سازان وضع کردند؛ قوانینی که تا روزی که حادثه‌ای رخ ندهد و پای کسی گیر نباشد، رعایت شده و نشده کار را لنگ نمی‌گذارند. مجوزهای غیر قانونی ساخت‌وساز برج‌ها در معابر کم‌عرض، استفاده از کارگران بدون بیمه و قوانین دیگری که در کوچه و پس‌کوچه‌های تهران سر به آسمان بلند کردند. یک طرف این ماجرا اما دردسرهایی است که کارگران ساختمانی با آنها دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
ساختمان‌هایی که ارتفاع چند ١٠متری‌شان مدیون زحمت کارگرانی است که شاید خودشان در جنوبی‌ترین نقاط تهران زندگی می‌کنند و هیچ‌وقت نفع‌شان به اندازه زحمت‌شان نیست.
این موضوعات درست همان روزی که خبر سقوط تاورکرین در خیابان نیاوران منتشر شد، از ذهنم گذشت و دقیقا همان روزها به‌صورت اتفاقی مسافر تاکسی آنلاینی شدم که شغل اصلی راننده‌اش رانندگی با تاورکرین بود. از او درباره همه این چیزها پرسیدم. این که اصلا راننده‌های تاورکرین چه کاری برای برج‌سازی انجام می‌دهند؟ چقدر امنیت شغلی دارند؟ او که از کارکردن با تاکسی اینترنتی راضی‌تر از نشستن پشت فرمان تاورکرین بود، می‌گفت آنجا هم راننده‌ام اما راننده‌ای که نه بیمه دارد و نه امنیت.
همزمان بین صحبت‌هایمان «تاورکرین» را در اینترنت سرچ کردم و به‌جز اخباری از حوادث ریز و درشت هیچ خبری از صنف یا مسئولی برای حمایت از رانندگانش نبود! همین هم شد که مصاحبه با «مولام امان‌زاد» شکل گرفت و پای حرف‌هایش نشستم تا برای نخستین بار مشکلات یک راننده تاورکرین را بشنویم و بدانیم اصلا چرا تاورکرینها این قدر دچار حادثه می‌شوند؟
شما، هم راننده تاکسی اینترنتی هستید و هم تاورکرین. کدام‌شان سخت‌تر است؟
طبیعتا تاورکرین. در تاکسی هم درآمدم بیشتر است و هم امنیتم. راننده تاورکرین خیلی مسئولیت دارد. چند تا کارگر می‌بری و کوچکترین خطایی ممکن است به قیمت جان یک نفر تمام شود.
چرا دو تا شغل دارید؟
من هم راننده اسنپ هستم و هم تاورکرین و در کنار آن قطعات تاورکرین را هم مونتاژ می‌کنم. در شهرستان زمین هم داریم و کشاورزی هم می‌کنیم. خلاصه این که باید خرج زندگی را درآورد، من حتی بیشتر از دو شغل دارم. (می‌خندد)
خب این مصاحبه بیشتر درباره شغل اصلی شماست؛ یعنی رانندگی با تاورکرین. از رانندگی با این جرثقیل برجی بگویید. دقیقا چه کاری با آن انجام می‌دهید؟
جرثقیل‌هایی که داخل برج‌ها هستند و تاورکرین یک کابینی دارد که راننده یا همان اپراتور پشت فرمانش می‌نشیند و در ارتفاع کار می‌کند. ما به‌عنوان راننده فرمان را هدایت می‌کنیم و مصالح را از زمین برمی‌داریم و به طبقات بالا می‌رسانیم.
رانندگی با تاورکرین شغل خیلی روتینی نیست. چطور وارد این کار شدید؟
بچه گنبد هستم و تا قبل از سال ٨٣ من و برادرهایم روی زمین‌های کشاورزی‌مان کار می‌کردیم. اما آن سال سیلی که در استان گلستان آمد، زمین و محصولات‌مان را از بین برد. بیکار شده بودم. برای همین با دایی‌ام به تهران آمدم تا کار پیدا کنم. یک مدت هم در مخابرات کار کردم اما حقوق ندادند و از آنجا آمدم بیرون. بعد رفتم سر ساختمان‌ها کارگری می‌کردم که با یک مهندسی آشنا شدم و به من پیشنهاد داد رانندگی با تاورکرین را یاد بگیرم. یک مدت شاگردی کردم و گواهینامه‌اش را گرفتم و تقریبا از سال ٨٧ نشستم پشت فرمان تاورکرین.
در سال‌های اخیر یکی از حوادثی که ممکن است در کار ساخت‌وساز برج‌ها رخ بدهد، سقوط یا شکستن تاورکرینها است. چرا این اتفاق‌ها می‌افتد؟ ماهیتش خطر است یا استانداردهایی دارد که رعایت نمی‌شود؟
اگر احتیاط نکنیم که صد درصد مرگ است. اما واقعیتش این است که قبل از سال ٨٤ تاورکرینها را به‌عنوان جرثقیل وارد نمی‌کردند، بلکه به‌عنوان آهن ضایعات وارد می‌شدند. پس از آن نهاد‌هایی شروع به واردات تاورکرین نو کردند، اما هنوز هم خیلی از تاورکرین‌هایی که کار می‌کنند، فرسوده هستند. بالاخره آهن هم یک عمری دارد و وقتی دچار فرسودگی شود، طبیعتا زودتر می‌شکند. الان خیلی از جرثقیل‌ها با آهن‌های فرسوده مونتاژ می‌شوند و روی آهن‌ها رنگ پاشیده‌اند و مشخص نیست که عمر این آهن سر آمده است؛ به‌خصوص این که دلیل خیلی از حوادثی که برای تاورکرینها رخ می‌دهد و سقوط می‌کنند این است که بیشتر از ظرفیت‌شان مصالح برمی‌دارند و این باعث می‌شود سقوط کنند یا بشکنند.
خب شما گفتید که رانندگان تاورکرین باید گواهینامه و مجوز داشته باشند. چرا راننده‌ای که قانون را می‌داند و آموزش دیده، چنین خطایی می‌کند؟
راستش مشکلی که الان وجود دارد این است که رانندگان تاورکرینها اکثرا افغانستانی هستند. خیلی‌هایشان هم چون مجوز اقامت ندارند، نمی‌توانند بروند و گواهینامه بگیرند. برای همین قوانین درست کار کردن با تاورکرین را نمی‌دانند و این حوادث رخ می‌دهد.
چرا افغان‌ها الان بیشتر راننده تاورکرین شدند؟
چون دستمزدشان کمتر است. خیلی از کارفرماها ترجیح می‌دهند از آنها استفاده کنند چون با یک و نیم‌میلیون حقوق و بدون بیمه برای‌شان کار می‌کنند.
حقوق شما چقدر است؟
حقوق راننده ایرانی تقریبا ٢ تا ٣ برابر یک افغانستانی است ولی خیلی از کارفرماها این حقوق را نمی‌دهند و می‌گویند اگر این قدر می‌خواهی نصف حقوق تو کارگر افغان می‌آوریم.
ارتفاع تاورکرینها معمولا از زمین چقدر است؟
خب بستگی به ارتفاع برج‌ها دارد.
مثلا بلند‌ترین ارتفاعی که روی تاورکرین کار کردید، چقدر بوده؟
١٦٠ متر.
نمی‌ترسیدید؟
ترس که همیشه وجود دارد. خیلی وقت‌ها یک‌سری می‌روند گواهینامه تاورکرین می‌گیرند اما وقتی کار را شروع می‌کنند، به خاطر همین ترس و خطراتی که دارد فردایش از ترس ارتفاع سر کار نمی‌آیند. (می‌خندد)
چند ساعت آن بالا هستید؟
تقریبا از ٨ صبح که می‌رویم تا ٥ و ٦ عصر پایین نمی‌آییم.
راننده تاورکرین چطور این ارتفاع را بالا می‌رود؟
معمولا با پله گاهی هم آسانسور‌هایی وجود دارد که با آنها بالا می‌رویم.
تا به حال برای شما حادثه‌ای اتفاق نیفتاده؟
چند سال پیش در ورزشگاه نقش جهان اصفهان بود که حادثه‌ای برای من و ٢ تا از کارگران دیگر رخ داد. آن روز کار تاورکرین تمام شده بود و چون من در کار مونتاژ قطعاتش هم هستم، رفته بودم که این کار را انجام دهم. یکی از ما داخل موتورخانه بود یک نفر روی کله قندی و یک نفر هم داشت از پله‌ها پایین می‌رفت. تاورکرین روی ریل بود و زیرش هم خالی بود. تا یکی از ما به پایین برسد یکی از چرخ‌ها درآمد و تاورکرین سقوط کرد.
این حادثه صدمات جانی هم داشت؟
بله. یکی از همکارانم فوت کرد، یک نفر دیگر پایش شکست و من هم انگشت شست دستم قطع شد.
بیمه داشتید؟
بیمه حوادث داشتیم ولی باز هم چند سال دوندگی کردم تا توانستم دیه‌ام را بگیرم. البته آخرش هم ٦٠درصد دیه‌ام را دادند.
ظاهرا رانندگان تاورکرین هیچ صنف یا اتحادیه‌ای هم ندارند که از آنها حمایت کند. درست است؟
بله. متاسفانه راننده‌های تاورکرین با این که شغل سخت و خطرناکی دارند از طرف هیچ جایی حمایت نمی‌شوند؛ به غیر از این به خاطر این که پروژه‌ای کار می‌کنیم و پیمانی هستیم هیچ‌وقت بیمه تأمین اجتماعی نمی‌شویم. در صورتی که واقعا سلامت جسم ما یک موضوع ضروری است. اصلا یکی از فاکتورهایی که یک راننده تاورکرین باید داشته باشد، سلامت جسم و روان است و من هر سال برای چکاپ آزمایش‌های پزشکی را می‌دهم اما بدون بیمه.
این شرکت‌هایی که به شما آموزش می‌دهند و گواهینامه صادر می‌کنند هم وظیفه حمایت از شما را ندارند؟
نه؛ آنها فقط گواهینامه صادر می‌کنند و هیچ کار به این ندارند که بعدش کجا کار می‌کنیم.
تاورکرین برای خیلی از ساخت‌وسازها کاربرد دارد. کارکردن با آنها در چه جاهایی سخت‌تر یا حادثه‌خیز‌تر است؟ برج‌سازی؟ سدسازی؟ یا راهسازی؟
برج‌سازی سخت‌تر است، چون ارتفاع بیشتر و خطر هم طبیعتا بیشتر است. ضمن این که معمولا در سدسازی و راهسازی شرکت‌های معتبری کار می‌کنند و هم نکات قانونی و ایمنی رعایت می‌شود و هم وسایل و تجهیزات‌شان نو و به‌روز‌تر است.
برج میلاد کار نکردید؟
نه سنم قد نمی‌دهد. (می‌خندد)
چه پروژه‌های معروفی را اصطلاحا شما بالا بردید؟
پل طبیعت، اطلس‌مال که البته در این پروژه‌ها در کار مونتاژ تاورکرین بودم.
خانم‌ها هم می‌توانند راننده تاورکرین باشند؟ منظورم این است که در فرم‌های استخدام‌تان مشخصاتی برای خانم‌ها پیش‌نویس شده است؟
نه. در ایران خانم‌ها نمی‌توانند گواهینامه تاورکرین بگیرند ولی در چین، کره و فنلاند دیده‌ام که راننده‌های تاورکرینها اکثرا خانم‌ها هستند.
