مروری بر نمایندگان شاخص مجلس اول/ ۴ زن در میان بزرگان
«این روزها نام مجلس اول زیاد به گوش می‌رسد؛ حسن روحانی که ریاست دولت را بر عهده دارد و خود نیز از نمایندگان مجلس اول بوده، چندی‌پیش در جلسه هیئت دولت به این مجلس اشاره کرد و آن را بهترین مجلس در طول تاریخ انقلاب اسلامی دانست چراکه گروه‌هایی مانند نهضت آزادی و جبهه ملی نیز در آن ثبت نام کردند و بهترین انتخابات و بهترین مجلس ثمره آن بود. سخنان رئیس‌جمهوری و بستری‌شدن اعظم طالقانی، فرزند مرحوم آیت‌الله طالقانی که یکی از چهار نماینده زن در این مجلس بود، در بیمارستان به دلیل عارضه مغزی بهانه‌ای شد تا به مرور افراد شاخص مجلس اول که در هفتم خرداد ماه ۱۳۵۹ تشکیل شد، بپردازیم. مجلسی که تاکنون پنج رئیس‌جمهور، سه نخست‌وزیر، یک معاون اول رئیس‌جمهور و یک رئیس قوه قضائیه از دل آن برخاسته‌اند.
زنانِ مجلس اول
اعظم علایی طالقانی: نماینده دوره اول مجلس و دبیرکل جامعه زنان انقلاب اسلامی است. او در سال‌های ۷۶، ۸۰، ۹۲ و ۹۶ نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری نیز شد که هر بار رد صلاحیت شد.
مریم بهروزی: دبیرکل سابق و فقید جامعه زینب که در انتخابات میان‌دوره‌ای که به دلیل فاجعه هفتم تیر برگزار شد، راهی مجلس اول شد و از سال ۱۳۶۰ به‌عنوان نماینده تهران در مجلس حضور پیدا کرد. او در دوره‌های دوم، سوم و چهارم نیز نماینده بود.
گوهرالشریعه دستغیب: از ابتدای مجلس اول و تا پایان آن به عنوان نماینده تهران حضور داشت و در دوره‌های دوم و سوم هم نماینده تهران در مجلس بود.
عاتقه صدیقی (رجایی): همسر رئیس‌جمهور شهید محمدعلی رجایی که ایشان هم در انتخابات میان‌دوره‌ای به‌عنوان نماینده تهران وارد پارلمان شده بود.
از میان این چهار زن، مریم بهروزی در بهمن سال ۹۰ به علت بیماری سرطان دار فانی را وداع گفت. گوهرالشریعه دستغیب در سال‌های اخیر فعالیت سیاسی و اجتماعی ندارد و از خانواده ایشان، داماد او دکتر مصطفی معین بعد از چند دوره نمایندگی، وزیر کابینه‌های دولت آیت‌الله هاشمی و سیدمحمد خاتمی بود. او در سال ۸۴ کاندیدای ریاست‌جمهوری اصلاح‌طلبان پیشرو بود و اکنون بیشتر به کارهای اجتماعی و فرهنگی می‌پردازد. عاتقه صدیقی (رجایی) نیز بعد از مجلس سوم از فعالیت‌های سیاسی کناره‌گیری کرد و در انزوا به سر می‌برد و از میان این چهار زن تنها اعظم طالقانی بود که در عرصه سیاسی و اجتماعی فعال و اکنون به علت عارضه مغزی در بیمارستان پارس بستری است.
شاخص‌ترین مجلس بعد از انقلاب
مجلس اول در میان ۱۰ مجلس تشکیل‌شده در جمهوری اسلامی منحصربه‌فرد است، زیرا غیر از این چهار زن که در آن نماینده بودند و بعدها نیز در عرصه سیاسی و اجتماعی کشور فعالیت داشتند، دیگر نمایندگان مجلس اول توانستند در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی و در رده‌های بالای اجرائی مسئولیت داشته باشند که به آنها اشاره می‌کنیم:
آیت‌الله سید‌علی خامنه‌ای، مقام معظم رهبری از نمایندگان مجلس اول بودند که به عنوان نماینده تهران در این مجلس حضور داشتند. ایشان قبل از نمایندگی نیز سمت‌هایی مانند عضویت در شورای انقلاب، معاونت وزارت دفاع و امام جمعه تهران را دارا بودند و ریاست دولت‌های سوم و چهارم را نیز برعهده داشتند.
مهدی بازرگان نماینده مردم تهران در مجلس اول بود. او نایب‌رئیس سنی مجلس اول را تا تعیین هیئت رئیسه دائم بر عهده داشت و قبل از نمایندگی عضو شورای انقلاب بود و مدتی ریاست این شورا را برعهده داشت. بازرگان، نخست‌وزیر دولت موقت بعد از پیروزی انقلاب بود که استعفا داد. او در دی ۱۳۷۳ در زوریخ درگذشت.
آیت‌الله هاشمی رفسنجانی نیز از نمایندگان تهران در مجلس اول بود که ریاست آن را نیز برعهده داشت. او قبل از نمایندگی سمت‌هایی مانند عضویت در شورای انقلاب، معاونت وزارت کشور و سرپرستی وزارت کشور را دارا بود و بعد از نمایندگی سمت‌هایی چون ریاست دولت‌های پنجم و ششم، نایب‌رئیسی و ریاست مجلس خبرگان رهبری و ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را داشت. آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در دی ۹۵ درگذشت.
شهید محمدعلی رجایی نیز جزء نمایندگان مجلس اول از تهران بود که قبل از نمایندگی سمت‌هایی نظیر کفالت وزارت آموزش و پرورش در دولت موقت و وزیر آموزش و پرورش در دولت شورای انقلاب را برعهده داشت. او بعد از نمایندگی نیز اولین نخست‌وزیر رسمی دولت جمهوری اسلامی و دومین رئیس‌جمهور بعد از عزل ابوالحسن بنی‌صدر از ریاست‌جمهوری بود. او بعد از ۲۸ روز ریاست‌جمهوری در شهریور سال ۶۰ در انفجار دفتر نخست‌وزیری شهید شد.
شهید محمدجواد باهنر نیز از نمایندگان مجلس اول از حوزه انتخابیه کرمان بود که قبل از نمایندگی سمت‌هایی مانند عضویت در شورای انقلاب و عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسی را عهده‌دار بود و بعد از نمایندگی نیز دومین نخست‌وزیر رسمی دولت جمهوری اسلامی شد. او نیز در انفجار دفتر نخست‌وزیری به همراه محمدعلی رجایی به شهادت رسید.
حسن حبیبی نیز از نمایندگان تهران در مجلس اول بود که قبل از نمایندگی سمت‌هایی مانند عضویت در شورای انقلاب و وزارت در دولت شورای انقلاب و وزارت علوم دولت شورای انقلاب را برعهده داشت. او همچنین از نویسندگان قانون اساسی اول بود و به تأیید امام خمینی نیز رسیده بود. او بعد از نمایندگی، سمت‌هایی مانند وزارت دادگستری در دولت مهندس موسوی و معاونت‌اول دولت‌های آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی و در دولت اول خاتمی نیز همین سمت را حفظ کرد. حبیبی در مقطعی عضو حقوق‌دان شورای نگهبان و عضو مجمع تشخیص مصلحت نیز بود. او در بهمن ۱۳۹۱ درگذشت.
یدالله سحابی، ریاست سنی مجلس اول را تا تشکیل هیات‌رئیسه دائم برعهده داشت. او که عضویت در شورای انقلاب را در کارنامه دارد، در دولت موقت وزیر مشاور بود. او فروردین ۸۱ درگذشت.
عزت‌الله سحابی، فعال ملی - مذهبی نیز در مجلس اول حضور داشت. او عضویت در شورای انقلاب، نمایندگی مردم تهران در اولین مجلس خبرگان قانون اساسی و ریاست بر سازمان برنامه‌وبودجه دولت موقت را در کارنامه دارد. سحابی در خرداد سال ۹۰ درگذشت.
حجت‌الاسلام سیدمحمد خاتمی از نمایندگان مجلس اول بود که در نیمه نمایندگی با دعوت میرحسین موسوی، نخست‌وزیر از نمایندگی استعفا داد و وزیر ارشاد بعد شد. او در مقطعی ریاست کتابخانه ملی را برعهده داشت و به‌عنوان پنجمین رئیس‌جمهوری، ریاست دولت‌های هفتم و هشتم را برعهده داشت.
حجت‌الاسلام حسن روحانی از حوزه انتخابیه سمنان در مجلس اول حضور داشت. او تا پایان مجلس پنجم نماینده مجلس بود و بعدها دبیر شورای امنیت ملی شد. او اکنون ریاست دولت را برعهده دارد و هم‌زمان نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری است.
آیت‌الله محمد یزدی که اولین رئیس قوه قضائیه بعد از بازنگری قانون اساسی در سال ۶۸ بود، از نمایندگان مجلس اول و دوم است. او همچنین چندین‌سال عضو فقهای شورای نگهبان بود. آیت‌الله یزدی عضو خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری نیز بوده و اکنون عضو فقهای شورای نگهبان است.
حجت‌الاسلام مهدی کروبی که دو دوره ریاست مجلس را در دوره‌های مجلس سوم و ششم عهده‌دار بود، از نمایندگان مجلس اول از حوزه انتخابیه الیگودرز نیز بوده است. او عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام و ریاست بر بنیاد شهید را نیز در کارنامه دارد. کروبی در سال‌های ۸۴ و ۸۸ کاندیدای ریاست‌جمهوری نیز بود.
حجت‌الاسلام علی‌اکبر ناطق‌نوری نیز از نمایندگان مجلس اول بود که در دولت مهندس موسوی وزیر کشور شد اما بعد در کابینه دوم حضور پیدا نکرد و در مجالس دوم، سوم، چهارم و پنجم نماینده شد. او در مجالس چهارم و پنجم رئیس مجلس بود و بعد از آن در هیچ انتخاباتی شرکت نکرد.
علی‌اکبر ولایتی که ۱۶ سال وزیر خارجه بود نیز در مجلس اول نماینده بود. او بعد از وزارت خارجه، نماینده مقام معظم رهبری در شورای امنیت و همچنین عضو مجمع تشخیص مصلحت است. ولایتی در سال ۹۲ عزم ریاست‌جمهوری کرد، اما رأی قابل توجهی کسب نکرد.
ابراهیم یزدی قبل از نمایندگی، معاون نخست‌وزیر دولت موقت، وزیر خارجه دولت موقت، عضو شورای انقلاب و نماینده امام خمینی در روزنامه کیهان بود. او بعد از نمایندگی نیز فعالیت سیاسی خود را در نهضت آزادی ایران همراه با مهندس بازرگان ادامه داد و بعد از درگذشت او، دبیرکل نهضت آزادی ایران شد. ابراهیم یزدی شهریور ۹۶ درگذشت.
حبیب‌الله عسگراولادی نیز از نمایندگان مجلس اول بود که در دولت مهندس موسوی مدتی وزیر بازرگانی بود ولی به علت اختلاف از وزارت استعفا داد. او همچنین نمایندگی ولی‌فقیه در کمیته امداد امام خمینی و بنیاد پانزده خرداد را برعهده داشت و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز بود. عسگراولادی تا زمان درگذشتش در آبان ۹۲ دبیرکل حزب مؤتلفه اسلامی ماند.
سیدمحمد موسوی‌خوئینی‌ها از نمایندگان مجلس اول بود که قبل از نمایندگی، نماینده امام خمینی در بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری دوره اول بود و بعد از نمایندگی نیز دادستان کل کشور، صاحب‌امتیاز و مدیرمسئول روزنامه سلام بود که در تیرماه ۷۸ توقیف شد.
هاشم صباغیان نیز از نمایندگان مجلس اول بود که قبل از نمایندگی سمت‌هایی مانند معاونت نخست‌وزیر دولت موقت و وزیر کشور دولت موقت و بعد از نمایندگی نیز فعالیت سیاسی خود را در نهضت آزادی ایران ادامه داده است.
محمد صادقی‌گیوی، معروف به صادق خلخالی نیز از نمایندگان جنجالی مجلس اول بود. او پس از پیروزی انقلاب حاکم شرع دادگاه‌های انقلاب بود. خلخالی سه دوره نماینده قم در مجلس بود و در اولین دوره مجلس خبرگان رهبری نمایندگی مردم تهران را برعهده داشت. او در آذر ۸۲ درگذشت.
