۱۰ روزنامه کشور در اعتراضات اخیر چه کردند؟

این مطبوعات چگونه اعتراضات مردم را پوشش دادند و تا چه حد توانستند کارکرد اصلی خود را اجرایی کنند و پل ارتباطی بین مردم و حاکمیت باشند و خواسته‌های معترضان را منعکس‌کنند؟

روزنامه همشهری در گزارشی با نگاهی به صفحه اول ۱۰ روزنامه کشور (شنبه ۲۵ آبان تا پنجشنبه ۳۰ آبان) از طیف‌های مختلف اصلاح‌طلب، اصولگرا و دولتی به بررسی این موضوع پرداخته است. تحلیل محتوای صفحه اول تعدادی از مهم‌ترین روزنامه‌های کشور نشان می‌دهد هیچ کدام از این روزنامه‌ها در طول این هفته عکسی اختصاصی از اعتراضات مردمی نداشته‌اند و حتی یک روزنامه هم نبوده است که عکس یک خود را به موضوع اعتراضات (تجمع معترضان) اختصاص دهد و اگر روزنامه‌ها تصویری هم از حوادث اخیر منتشر کرده‌اند تنها مربوط به آتش زدن اتوبوس، بانک و... با محوریت «اغتشاش و آشوب» بوده است. همچنین هیچ خبرنگاری با حضور در مناطق تجمع معترضین در حاشیه تهران و یا شهرهای دیگر گزارش میدانی منتشر نکرده است.

علاوه‌بر اینها بررسی عملکرد ۱۰ روزنامه کشور در طول یک هفته اخیر نشان می‌دهد تعداد انگشت‌شماری از روزنامه‌ها گزارش‌های تحلیلی، کارشناسی و به‌خصوص مردمی از اعتراضات در شهرهای مختلف منتشر کرده‌اند و صدای معترضان جای بسیار کمی را در روزنامه‌ها داشته و در عوض آن مسئولان دولتی و حاکمیتی نقشی پر رنگ از صفحه‌های اول و تیترهای اصلی مطبوعات را به‌خود اختصاص داده‌اند و در بهترین حالت روزنامه‌ها یا نقش روابط عمومی دولت و نهادهای دیگر را برعهده گرفته‌اند و یا اینکه خنثی عمل کرده‌اند.

بررسی فضای روزنامه‌ها در طول یک هفته گذشته بیانگر این نکته تلخ است که روزنامه‌ها با ممیزی روبه‌رو هستند و یا چنان درگیر خودسانسوری شده‌اند که چشم‌هایشان را روی مهم‌ترین تحولات بسته‌اند، اتفاقی که خیلی از اهالی مطبوعات و رسانه‌ها هم دل خوشی از آن ندارند و در گفت‌و‌گوهای داخلی (فضای رسانه) از آن شکایت دارند.

مطبوعات که با ریزش گسترده مخاطبان در سال‌های گذشته به‌دلیل گسترش فعالیت شبکه‌های اجتماعی و کانال‌های تلویزیونی ماهواره‌ای و ممیزی‌های شدید روبه‌رو بوده‌اند در یکی از مهم‌ترین تحولات اجتماعی و سیاسی کشور در سال‌های گذشته نتوانستند حتی در زمان قطع بودن اینترنت هم نقش پررنگی در بیان صدای اعتراض مردم بازی کنند؛ نکته مهمی که نشان می‌دهد چرا مردم با مطبوعات و رسانه‌های رسمی قهر کرده‌اند و به آنها آنچنان که باید و شاید اعتماد ندارند. گزارش تحلیلی روزنامه همشهری از صفحه اول روزنامه‌ها را در ادامه می‌خوانید؛ البته باتوجه به نگاه حرفه‌ای همشهری به بررسی صفحات اول خود نپرداخته است ولی از نقد و بررسی صفحه ابتدایی خود از سوی رسانه‌های دیگر استقبال می‌کند.

اعتماد؛ دور از اعتراضات مردمی

روزنامه اعتماد هفته پرداستان و غصه کشور را خیلی آرام شروع کرد و البته به‌صورت کلی هم آرام ادامه داد. جالب است که این روزنامه اصلاح‌طلب که الیاس حضرتی، مدیرمسئول آن نماینده اصلاح طلبان در مجلس شورای اسلامی هم هست، در روز شنبه ۲۵ آبان‌ماه و بعد از افزایش قیمت بنزین هیچ گزارش و خبری در خصوص افزایش قیمت بنزین در صفحه اول خود منتشر نکرد؛ آن هم در شرایطی که یادداشت اول روزنامه به قلم عباس عبدی درباره ممیزی در فضای فرهنگی بود. روزنامه اعتماد در طول هفته گذشته بیشتر تیترهای اول خود در خصوص اعتراضات مردمی را به پوشش واکنش‌های دولتی اختصاص داد و تنها چهار روز بعد از شروع حوادث (روز چهارشنبه) گزارشی تحلیلی در گفت‌وگو با کارشناسان با عنوان «جای اعتراض کجاست؟ نیاز مبرم به تحزب» منتشر کرد. این روزنامه همچنین در طول هفته در چند گفت‌وگو تلاش کرد تا از طرح افزایش بنزین و عملکرد دولت حسن روحانی حمایت کند که مهم‌ترین آنها گفت‌وگوهایی با سعید لیلاز و بهزاد نبوی با عنوان «همه مشکلات را به پای دولت روحانی نگذاریم» بودند. روزنامه اعتماد در طول هفته گذشته تنها یک عکس خود را به موضوع حوادث اخیر اختصاص داد آن هم با نگاه تخریب اموال عمومی (آتش زدن ماشین آتش‌نشانی، پمپ بنزین و...) و تیتر:«شهرسوزی راه و رسم کیست؟». علاوه بر این اعتماد دو گزارش در طول هفته درباره قطع اینترنت داشت که یکی از آنها را با تیتر اول: «فعلا در دسترس نیست...» منتشر کرد.

هفت صبح؛ تلاش برای پوشش مردم

روزنامه هفت صبح، اصلی‌ترین روزنامه‌ای است که اصولا نگاه ویژه‌ای به فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی دارد و از همین جهت قطع اینترنت برای این روزنامه در طول هفته گذشته از اهمیت بسیاری برخوردار بود و دو تیتر اول آنها به این موضوع اختصاص داشت: «سوراخ‌سنبه‌های اینترنت ملی» و «یک روز پاییزی بدون اینترنت». همچنین درخصوص موضوع بنزین هم این روزنامه اگرچه گزارش‌های تحلیلی نداشت ولی تلاش کرد از دیدگاه‌های مردم و اعتراضاتشان در موضوع افزایش قیمت بنزین حمایت کند و از واژه‌هایی مانند «اعتراضات مدنی» در صفحه اول خود استفاده کرد. روزنامه هفت صبح با نقد افزایش قیمت بنزین در سه روز تیترهای اثرگذاری را انتخاب کرد: «‌نه ممنون/ واکنش مردم به افزایش قیمت بنزین و یارانه‌های جدید» و «رابطه دستمزد و بنزین/ قدرت خرید مردم در چند کشور» این روزنامه همچنین بانگاهی تحلیلی به حوادث اخیر و مناطقی که شاهد بیشترین اعتراضات بود در گزارشی به بحث حاشیه نشینی و پیگیری ریشه‌های آن در حوادث اخیر پرداخت؛ تیتر این گزارش این بود: «مصایب مشترک این هفت شهر/ نکته‌هایی درباره نسیم شهر، بهارستان، فردیس، ملارد، قرچک، شهریار و رباط کریم». البته روزنامه هفت صبح هم در طول هفته هیچ عکس اختصاصی یا موضوعی درباره اعتراضات مردمی نداشت.

جوان؛ پوشش رسمی اتفاقات

روزنامه اصولگرای جوان معمولا نقدهای تندی را علیه دولت منتشر می‌کند اما این روزنامه هفته گذشته باتوجه به حمایت رهبر انقلاب ازتصمیم سران قوا در افزایش قیمت بنزین شمشیر را برای دولت از رو نبست و هیچ گزارش انتقادی درباره افزایش قیمت بنزین و تصمیم گرفته شده، منتشر نکرد. این روزنامه درخصوص اعتراضات مردمی در طول هفته اصلا گزارش تحلیلی و مردمی خاصی نداشت و تنها به پوشش جملات رسمی و واکنش‌های مسئولان (رئیس‌جمهور، رئیس قوه قضاییه و...) درخصوص تحولات کشور سیاسی و اجتماعی پرداخت. همچنین درخصوص تصویر اول ۶شماره هفته گذشته این روزنامه نکته مهم این بود که ۳روز عکس یک روزنامه (پشت سر هم) به راهپیمایی‌های مردمی ضد‌اعتراضات درشهرهای مختلف اختصاص داشت.

شرق؛ افزایش قیمت بنزین در ستون

روزنامه شرق، قدیمی‌ترین روزنامه‌ای که با نگاه اصلاح‌طلبی هم‌اکنون روی کیوست مطبوعاتی می‌رود درهفته گذشته نشان داد که منشی به‌شدت محافظه کارانه و حتی ضد‌دولت پیدا کرده و اوج تیتر هفته قبل این روزنامه «فصل پاییزی دولت روحانی» بود. این روزنامه سه عکس خود را به دولت (۲ تصویر روحانی و یک عکس ربیعی با تیترهایی درباره بنزین) اختصاص داد و در تصاویر اولش هیچ خبری از اعتراضات مردمی نبود. همچنین این روزنامه به جز دو روز (یکشنبه و دوشنبه) که بسته‌های کارشناسی را منتشر کرده است به حوادث روزهای اخیر بیشتر نگاه دولتی داشته است. روزنامه شرق حتی در روزهای ابتدایی هفته، اخبار مربوط به افزایش قیمت بنزین و اعتراضات را در ستون کناری صفحه اول منتشر کرده است. علاوه براین روزنامه شرق در صفحه نخست خود قطع اینترنت را مورد نقد و بررسی قرار نداده است و از مشکلات مردم در این خصوص چیزی ننوشته است.

ایران؛ ایستاده در کنار دولت

روزنامه ایران به‌عنوان روزنامه رسمی دولت اگر‌چه در طول یک هفته گذشته تلاش کرده است تا درباره حوادث اخیر نگاه تحلیلی داشته باشد و چند گزارش کارشناسی منتشر کند و با متخصصان اجتماعی و سیاسی درباره اعتراضات مردمی گفت‌وگو کند ولی بخش مهمی از تمامی صفحات اول خود را در طول یک هفته به مسئولان دولتی ازجمله رئیس‌جمهور اختصاص داد. در طول ۶شماره هفته گذشته ۳تیتر اول و اصلی روزنامه به رئیس‌جمهور و یک تیتر اول به معاون اول رئیس‌جمهور اختصاص داده شده است. همچنین در صفحه اول این روزنامه در طول هفته و در موضوع تحولات رخ داده دو تیتر از علی ربیعی، سخنگوی دولت، یک تیتر از نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه و یک تیتر هم از معاون حقوقی رئیس‌جمهور لعیا جنیدی چاپ شده است. روزنامه ایران در طول هفته گذشته تنها یک عکس خود را به تحولات سیاسی و اجتماعی اخیر اختصاص داد (البته این روزنامه سه روز در عمل عکس یک نداشته است) و آن هم در راستای اعتراضات مردمی نبود بلکه به پوشش راهپیمایی‌های ضد‌اعتراضات اختصاص داشت که با تیتر«محکومیت آشوب ها» منتشر شده است. روزنامه ایران در روزهای یکشنبه، دوشنبه، پنجشنبه گزارش‌های کارشناسی درارتباط با موضوع بنزین و تحولات سیاسی منتشر کرده است. همچنین این روزنامه در روز سه‌شنبه با تعدادی از مردم درباره حوادث اخیر صحبت کرده است.

کیهان؛ همچنان حمله به دولت و اصلاحات

عجیب نیست که روزنامه اصولگرای کیهان به نقد دولت و اصلاح طلبان بپردازد اما افزایش قیمت بنزین آتش شعله‌های این نقدهای مستقیم را تندتر کرد تاجایی که روزنامه کیهان روز یکشنبه و سه روز بعد از اعلام افزایش قیمت بنزین تیتر زد: «جای خالی وقت شناسی و تدبیر در طرح ضروری کنترل مصرف بنزین» همچنین این روزنامه روز پنجشنبه نوشت:«مدعیان اصلاحات خواستار مجازات مدافعان امنیت شدند/ وحشت حامیان داخلی اراذل آشوبگر از افشای هویت خود.» این روزنامه همچنین از روز دوشنبه برای معترضان وا‍ژه‌ای تحت عنوان «اراذل اجاره‌ای» را ساخت و در طول هفته بارها مطالبی را با این عنوان منتشر کرد: «‌اعدام با طناب‌دار در انتظار اراذل اجاره‌ای»، «‌خروش ملت علیه اراذل اجاره‌ای» و... روزنامه کیهان همچنین در عکس اول خود هم هیچ تصویری از تجمعات اعتراضی مردمی منتشر نکرد اما سه تصویر خود را به تخریب اموال عمومی و دو تصویر خود را به راهپیمایی‌ها در چند شهر علیه اعتراضات اختصاص داد.

سازندگی؛ ریشه‌های اجتماعی اعتراض

اصلاح طلب‌ترین روزنامه این روزهای کشور سازندگی است؛ روزنامه‌ای که هفته گذشته هم تلاش کرد با تیترهایی مانند «هزینه‌های جراحی» و یا «شبیخون برف و بنزین» این رویه را حفظ کند. البته این روزنامه به‌صورت کلی در طول ۵شماره (روز دو شنبه منتشر نشد) خود را روزنامه‌ای حامی دولت و اصلاح قیمت بنزین نشان داد و چندین تیتر خود را به رئیس‌جمهور و مسئولان دولتی اختصاص داد. روزنامه سازندگی در طول هفته گذشته هیچ گزارش تولیدی مردمی از اعتراضات در شهرهای مختلف نداشت ولی در دو گزارش با عنوان‌های «حاشیه علیه متن» و «زمینه‌های اجتماعی اعتراضات/ بیکاران معترض» مطالبی با نگاه تحلیلی سیاسی- اجتماعی از وقایع اخیر منتشر کرد. این روزنامه از نظر تصویرهم هیچ عکس خاصی نداشت و در طول هفته گذشته دو روز بدون عکس روزنامه را منتشر کرد و دو روز هم عکس یک خود را به آیت‌الله طالقانی و درگذشت پرفسور فضل‌الله رضا اختصاص داد. در صفحه اول روزنامه سازندگی در هفته گذشته گزارشی مهمی درخصوص قطع اینترنت و مشکلات مردمی در این خصوص منتشر نشده است.

شهروند؛ روزنامه خنثی

روزنامه شهروند که از سوی هلال احمر منتشر می‌شود معمولا گزارش‌های اجتماعی و اختصاصی خوبی را به‌صورت میدانی چاپ می‌کند اما هفته گذشته این روزنامه درباره اعتراضات مردمی، افزایش قیمت بنزین و حوادث اخیر اصلا گزارش اختصاصی نداشت و حتی به بررسی‌های کارشناسی و تحلیلی موضوع هم نپرداخت و رویکردی بسیار خنثی در پیش گرفت. این روزنامه درخصوص اعتراضات مردمی و بدون اشاره به حوادث شهرهای مختلف، هر روز در تیتر اول خود تنها جملات رسمی رئیس‌جمهور، رئیس قوه قضاییه و مسئولان دیگر را منتشر کرد. عکس یک این روزنامه هم به جز روز اول (۲۵آبان ماه) که تصویر یک پمپ بنزین (با تیتر:بنزین ۳هزار تومانی، یک روز بعد) بود در طول هفته فاصله بسیار زیادی با حال و هوای پر تنش کشور داشت، عکس یک‌هایی در ارتباط با بلوط‌های زاگرس، طرح جمع‌آوری موتورسیکلت و... همچنین درخصوص قطعی یک هفته گذشته اینترنت هم روزنامه شهروند تنها یک گزارش (روز پنجشنبه) با عنوان «اینترنت کی وصل می‌شود؟» منتشر کرد و در گزارشی درخصوص قیمت دلار هم به این موضوع پرداخت.

جام جم؛حامی قطع اینترنت

روزنامه جام جم هفته گذشته و در اوج اعتراضات مردمی بازهم با انتشار چند مطلب نشان داد که می‌تواند برخلاف جهت رودخانه شنا کند. درحالی‌که قطع اینترنت نارضایتی را به‌دنبال داشته است و زیان‌های اقتصادی کلانی را در پی داشت؛ این روزنامه در چند گزارش به حمایت از «اینترنت‌ملی» و قطع اینترنت پرداخت و در گزارشی که تیتر یک این روزنامه شد نوشت: «آزمایش نسبتا موفق اینترنت ملی» و برای گزارش دیگری هم تیتر«اینترنت نداری کتاب بخوان» را انتخاب کرد. علاوه بر موضوع اینترنت این روزنامه درخصوص افزایش قیمت بنزین و اعتراضات مردمی هم گزارش تحلیلی و کارشناسی خاصی در طول هفته نداشت و تنها گزارش وی‍ژه آنها گفت‌وگو با تعدادی از مردم درخصوص اعتراضات بود. این روزنامه در طول هفته گذشته هیچ عکس خاصی هم درباره اعتراضات مردمی نداشت و تنها عکس جالب آن انتشار تصاویر سران سه قوه (لاریجانی، روحانی و رئیسی) در کنار هم با تیتر «با مردم حرف بزنید آقایان!» بود.

دنیای اقتصاد؛ روزهای آرام

اگر روزنامه دنیای اقتصاد به‌عنوان پرتیراژترین روزنامه اقتصادی کشور را در هفته گذشته ورق بزنید اصلا متوجه نمی‌شوید که کشور دچار چه مسئله‌ای شده و از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب شهرها و به‌خصوص حاشیه‌ها درگیر اعتراضات بوده است. صفحه نخست روزنامه دنیای اقتصاد روزهایی کاملا آرام را برای شما به تصویر می‌کشد آن هم درحالی‌که موضوع افزایش قیمت بنزین و حوادث و اعتراضات در پی آن ذاتا اقتصادی است. نگاهی به تیترهای یک این روزنامه در اوج حوادث جالب است: «راهکار پایدار برای کنترل مصرف، مدیریت انتظارات و بازتوزیع عادلانه سوخت چیست؟/ فرمول دمکراتیک برای بنزین»، «مردم چگونه با سیاست‌های اقتصادی همراه می‌شوند؟/ دو بال مدیریت انتظارات»، «تجربه زیمنس، سامسونگ و خودروسازی اروگوئه بررسی شد/ مسیر صعود به قله تولید»، «وضعیت مخارج دهک‌های پایین بررسی شد/ چتر نجات کم درآمدها»، «دنیای اقتصاد از جزئیات برنامه حمایتی جدید گزارش می‌دهد/ مشمولان یارانه بنزین» و.... نکته مهم این است که روزنامه دنیای اقتصاد در طول هفته گذشته در صفحه اولش به «اعتراضات» در هیچ تیتری نپرداخته است و گزارش تحلیلی و کارشناسی وی‍ژه‌ای هم درباره حوادث اخیر منتشر نکرده است. همچنین عجیب است که این روزنامه که نگاهی اقتصادی و تحلیلی دارد و معمولا به موضوعات اقتصادی نگاهی عمیق می‌کند درباره قطعی اینترنت و اثر منفی اقتصادی آن چیزی چاپ نکرده است به جز نقل قول ربیعی، سخنگوی دولت که روز سه‌شنبه (۲۸آبان) وعده داده بود در «دو، سه روز آینده» اینترنت وصل می‌شود. دنیای اقتصاد در انتخاب تصاویر هم هفته گذشته خیلی عادی عمل کرده بود و حتی در اوج روزهای درگیری ۲ تصویر یک خود را به گزارش‌های خارجی اختصاص داده است.