جنجال حکم "بریدن دست و پا، زجرکش کردن و تبعید" معترضان به گرانی بنزین

حجت‌الاسلام والمسلمین کاظم قاضی‌زاده، مدرس دروس خارج فقه حوزه علمیه قم در واکنش به اظهارات ابوالفضل بهرام‌پور، کارشناس مسائل قرآنی در شبکه یک صداوسیما می‌گوید: در قرآن کریم و سوره مبارکه مائده درباره افرادی که اصطلاحاً به آنان محارب گفته می‌شود، توضیح داده‌شده و دو عنوان حکم یعنی محاربه و تلاش در فسادگستری در زمین ذکر شده است. فقهای ما معمولاً جمع این دو حکم را موضوع این آیه می‌دانند و آن‌طور که بسیاری از فقها ازجمله مرحوم امام(ره) مطرح می‌کنند، این افراد کسانی هستند که برای ترساندن مردم، گرفتن اموال آنان و احیاناً کشتن و مجروح کردن آنان، سلاح در دست می‌گیرند و طبعا به‌عنوان محارب شناخته می‌شوند. مصداق این افراد در کلام فقها نیز راهزنان جاده‌ها هستند.

آیت‌الله شاهرودی: کسانی که علیه دولت و حکومت تلاش می‌کنند، محارب نیستند

قاضی‌زاده اضافه می‌کند: لذا موضوع آیه ۳۳ سوره شریفه مائده موضوع خاص و دقیقی است. بنابراین ما نمی‌توانیم هر موضوعی را که در قرآن کریم مطرح‌شده توسعه بدهیم و ازنظر خودمان به افراد دیگر هم سرایت بدهیم. حتی من به یاد دارم که مرحوم آیت‌الله مومن مقاله‌ای نوشتند و به دنبال آن بودند که برخلاف بیشتر فقها که محاربه و فساد را یک موضوع می‌دانند، بگویند محاربه و فساد هرکدام به‌تنهایی موضوع این آیه شریفه است. درحالی‌که مرحوم آیت‌الله شاهرودی در یک مقاله نقدی مفصل، همان نظریه مشروح فقها را نوشتند. همچنین گفتند که محاربه و فساد بحث خاصی است و به کسانی اختصاص دارد که برای ترساندن مردم، بردن مال و غارت کردن آنها تلاش می‌کند و حتی طبق دیدگاه مرحوم آیت‌الله شاهرودی، کسانی که علیه حکومت و دولت تلاش می‌کنند، مصداق محارب شناخته نمی‌شوند.

این مدرس خارج حوزه علمیه قم در تفسیر و تحلیل وقایع اخیر مطابق آیه ۳۳ سوره مائده بیان می‌کند: با توجه به اتفاقاتی که این روزها رخ‌داده، شاید بتوان افراد حاضر در خیابان را به چند قسمت تبدیل کرد: گروه اول کسانی بودند که در روزهای اول برای یک امر اجتماعی، در خیابان‌ها حاضر شدند و اعتراض داشتند. بالاخره در شرایط حاضر به خاطر فقر شدیدی که مشکلات اقتصادی بر اقشار متوسط و پایین جامعه تحمیل کرده، به همراه شنیدن یک‌باره خبر افزایش قیمت بنزین، افرادی آمدند و اعتراض کردند. همان‌طور که می‌دانید اعتراض امر پسندیده‌ای است و در کلمات مسئولان ما نیز ذکر شده است. این گروه غالب، جزو معترضان بودند و کسانی نبودند که سلاحی در برابر حکومت در دست بگیرند. گروه دوم کسانی بودند که حالا در عین اعتراض، عصبانی بودند و سنگی هم در دست گرفتند و از روی غفلت شیشه مرکز دولتی‌ای را شکاندند، این‌ها هم به دنبال ترساندن مردم نبوده‌اند و در حقیقت می‌خواستند اعتراض خودشان را با صدای بلندتری برسانند. قاعدتاً این‌ها هم مصداق محاربه و فساد نبودند، گروه سوم که کارشان زشت بوده و هیچ‌کس تأیید نمی‌کند، کسانی بودند که اموال عمومی را عمدتا با سازمان‌دهی آتش زدند و به مراکز دولتی حمله کردند.

او ادامه می‌دهد: گرچه در برخی از موارد عنوان بغی و تجاوز به حاکمیت اسلامی بر این گروه صدق می‌کند، اما مصداق این آیه شریفه مذکور نیستند. لذا می‌شود گفت که استفاده سیاسی از آیه سوره مائده، خطای فاحش است و هیچ‌یک از این سه گروه، مصداق این آیه شریفه نیستند.

ترجمه «زجرکش کردن» از آیه، بی‌پایه است

قاضی‌زاده همچنین درباره تفسیر این کارشناس مسائل قرآنی تصریح می‌کند: ایشان در تشخیص موضوع اشتباه کردند و روشن است که حداکثر، تعدادی خاص از این مجموعه عنوان بغی دارند و تشخیص آن باید از سوی قاضی مشخص شود. نکته بعدی این است که ایشان تعبیر «یُقَتَّلوا» را به معنی «زجرکش کردن» مطرح کردند که این حرف، بی‌پایه است و شاید بتوان گفت موجب مشوه جلوه دادن احکام نورانی اسلام است. در این آیه شریفه عبارت یُقَتَّلوا به این معنی است که با سرعت و شمول این افراد به قتل برسند. اما اینکه ما در فارسی این عبارت را زجرکش کردن ترجمه کنیم و به کار ببریم، اشتباه است؛ زیرا چنین چیزی در این آیه شریفه نیست و هیچ‌کدام از فقهای ما چنین برداشتی از آن نداشته‌اند. حداکثر این است که گفته‌اند کسانی که خصوصیات محاربه را دارند، باید سریعاً محاکمه شوند، بر حکم آنان پافشاری شود و یا اگر تعداد زیادی در محاربه هستند، همه آنها به قتل برسند.

این مدرس خارج فقه حوزه علمیه قم اضافه می‌کند: نکته دیگر این است که در این آیه آمده که این افراد، باید تبعید شود؛ ایشان این‌طور تعبیر کردند که این افراد باید از زمین بیرون برده و به وسط دریا منتقل شوند تا بمیرد. این صحبتی است که به فکاهی نزدیک است و در آن زمان نمی‌توانیم تلقی کنیم فردی را از زمین به وسط دریا منتقل کنند؛ زیرا نه مصداقی بوده و نه مسبوق به سابقه است. تبعید هم به این معنا نیست که فرد از جای خوش و آب و هوایی برود به جای بدآب و هوا؛ بلکه به این معنی است که از جایی که توطئه کرده و جایی که راهزنی کرده، دور شود.

قاضی‌زاده همچنین می‌گوید: جالب است بدانید در روایات ذیل این آیه شریفه، چهار شخص در نظر گرفته‌شده؛ کسی که راهزن است و با مردم برخورد می‌کند و می‌کشد که مال مردم را می‌برد و حکم آن را قتل تعیین می‌کنند، حکم کسی که می‌کشد و اموالی نمی‌برد را اعدام بر می‌شمرند، کسی که راهزن است و اموال را می‌برد، اما کسی را نمی‌کشد مانند سارق مجازات می‌کنند و آخر هم کسی است که نه موفق به کشتن می‌شود و نه موفق به گرفتن مال مردم که حکم او تبعید است.

این مدرس حوزه علمیه قم همچنین در واکنش به اظهارات این کارشناس مسائل قرآنی بیان می‌کند: به نظر می‌رسد ایشان با اینکه دستی بر تفسیر دارند و مطالبی را از مفسران شنیده‌اند، باید به آیه و دیدگاه فقها دقت بیشتری می‌کردند. زیرا هم در تشخیص موضوع آیه ۳۳ سوره مائده، تطبیق آن بر معارضان و حتی تطبیق بر کسانی که اموال دولتی را مورد هجمه قراردادند، اشتباه کردند. البته تصریح می‌کنم کسانی که اموال را آتش زدند و سلاح داشتند، باید مجازات شوند، اما مجازات آنان تحت عنوان محاربه قرار نمی‌گیرد و نوع فقهای ما آیه را به چنین افرادی متعلق نمی‌دانند.

در صدور حکم از جاده اعتدال خارج نشویم

او در ادامه اضافه می‌کند: دستور قرآن کریم به ما توصیه کرده که:«دشمنی با یک گروه، شما را از جاده عدالت خارج نکند و عدالت بورزید که به تقوا نزدیکتر است.» همه ما از خسارات مالی و جانی به بیت‌المال و مردم ناراحتیم، اما در مقام قضاوت و حکم دادن به کسانی که حتی با عمد و سازمان‌دهی این کارها را انجام دادند، نباید جاده اعتدال را فراموش کنیم و حکم‌مان باید عادلانه باشد. خصوصاً به ایشان باید عرض کنیم که ما در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب، نسبت به بعضی از مجازات مسلمی که در بیانات فقها بوده، به خاطر مصلحت‌هایی، سعی کردیم به‌نوعی با مسامحه رفتار و مجازات را تبدیل کنیم. زیرا مسئولان کشور هم بر این اعتقادند که اسلام را باید به‌گونه‌ای معرفی کنیم که موجب بازدارندگی جهانیان به احکام نورانی اسلام نشویم. بنابراین طرح این گونه برخی نکاتی که آن زمان در قرآن آمده، مناسب نیست.

قضات با رأفت اسلامی برخورد کنند

قاضی‌زاده معتقد است: در باب قضا، یکی از مهم‌ترین احکام اسلامی این است که به خاطر شبهه و مواردی که تردیدآمیز است، حدود باید برداشته شود؛ ما باید هم‌اکنون به قضات شریف توصیه کنیم نسبت به کسانی که چنین کارهایی انجام دادند، با رأفت اسلامی برخورد کنند، نسبت به تک‌تک آنها دقت کنند که از کدام گروه بودند و باوجود شبهه اینکه برخی مصداق باغی هستند، برخورد مناسبی با آنان داشته باشند و خدای‌نکرده نسبت به خانواده آنان که مشکلات اقتصادی به‌اندازه زیادی آنان را دردمند کرده، باعث نشویم که بر درد آنان افزوده شود.

روز گذشته ۵ آذرماه، ابوالفضل بهرام پور در یک گفت‌وگوی تلویزیونی در شبکه یک سیما درباره صدور حکم بریدن دست‌وپا و زجرکش کردن معترضان صحبت و اظهار می‌کند نفی بلد به این معنی است که افرادی که تبعید می‌شوند، روی یک کشتی قراضه به وسط دریا منتقل شوند تا بمیرند؛ نه جای خوش آب‌وهوا مانند شیراز. او در ادامه با اشاره به رویدادهای اخیر می‌گوید اینکه بگوییم اینها جوان بودند و احساساتی، قابل پذیرش نیست و باید حکم خدا را جاری کرد.

وی البته امروز در توضیح سخنانش به فارس گفته معترض و مخالف با محارب فرق می‌کند و در ادامه کلیپی که منتشر شده گفته‌ام منظور آیه محارب است.