نقاط عطف رابطه ایران و امریکا در طول تاریخ
سرویس بین الملل- ایران و امریکا در طول تاریخ رابطه‌ای پیچیده با یکدیگر داشته‌اند؛ از مداخله امریکا در کودتای ۱۹۵۳ میلادی که به سرنگونی دولت مصدق انجامید تا بحران تسخیر سفارت امریکا در تهران در سال ۱۹۷۹ میلادی، تنها بخشی از این رابطه پر فراز و نشیب بوده است.
به گزارش آفتابنیوز؛ شبکه رادیویی "پی بی اس" امریکا نگاهی انداخته به نقاط عطف تاریخی در رابطه ایران و امریکا در طول تاریخ.
۱۹۵۳ میلادی ساقط کردن دولت مصدق
جنگ قدرت میان محمد مصدق نخست وزیر وقت و محمدرضا پهلوی شاه وقت ایران بالا گرفت. در آن زمان بود که سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (سیا) به کمک شاه آمد و او را به قدرت بازگرداند و در جریان کودتایی دولت مصدق سرنگون شد. رهبری این کودتا برعهده ژنرال زاهدی و با حمایت امریکا بود.
۱۹۵۷ میلادی، تاسیس سازمان امنیت ایران
افسران اطلاعاتی امریکایی و اسرائیلی با دولت وقت ایران برای تاسیس ساواک همکاری کردند. طبق گزارش عفو بین الملل این سازمان بعدا متهم به اعمال شکنجه علیه هزاران زندانی سیاسی و سرکوب خشونت‌آمیز اعتراضات شد.
۱۶ ژانویه ۱۹۷۹ میلادی، فرار شاه از ایران
اعتراضات ادامه یافت. شاه که از دید معترضان ایرانی عروسک خیمه‌شب بازی امریکا و بریتانیا بود، مجبور به فرار از ایران شد. با بالا گرفتن اعتراضات خیابانی در ایران او به چندین کشور سفر کرد تا در نهایت امریکا اجازه ورود او به خاک آن کشور را برای درمان بیماری سرطان صادر کرد.
۴ نوامبر ۱۹۷۹ میلادی، حمله به سفارت امریکا در تهران
دانشجویان پیرو خط امام به سفارت امریکا در تهران هجوم بردند و وارد آن شده و کارکنان امریکایی سفارت را به دستگیر کردند. خواسته آنان استرداد شاه به ایران توسط دولت امریکا بود. در آن زمان شاه برای درمان بیماری‌اش وارد امریکا شده بود. این بحران ریشه اختلافاتی میان ایران و امریکا بود که تا به امروز ادامه دارد.
آوریل ۱۹۸۰ میلادی، پیامد بحران تسخیر سفارت آمریکا
روابط دیپلماتیک ایران و آمریکا به دنبال بحران تسخیر سفارت آمریکا قطع شد.
جولای ۱۹۸۰ میلادی، مرگ شاه
پس از سفر از امریکا به پاناما و سپس سفر به مصر، شاه فوت می‌کند.
۱۹۸۱ میلادی، آزادی دیپلمات‌های امریکایی
به دنبال مذاکرات صورت‌گرفته با میانجی‌گری الجزایر، افراد امریکایی پس از ۴۴۴ روز آزاد می‌شوند. این اتفاق تنها چند دقیقه پس از ادای سوگند ریاست جمهوری رونالد ریگان رییس جمهوری تازه امریکا در مراسم تحلیف‌اش رخ داد.
۱۹۸۵ میلادی، تاسیس حزب الله لبنان
این حزب سیاسی و نظامی شیعه با محوریت مبارزه علیه اسرائیل و مداخله کشور‌های غربی در خاورمیانه تاسیس شد و حمایت مالی قابل توجهی از سوی ایران کسب کرد. اکنون از حزب الله لبنان به عنوان اصلی‌ترین گروه مورد حمایت ایران در منطقه یاد می‌شود.
۱۹۸۵ تا ۱۹۸۷ میلادی، ایران کنترا یا ایران گیت
امریکا به صورت پنهانی به دنبال فروش تسلیحات به ایران بود. قرار بود هزینه حاصل از فروش تسلیحات در ازای مبادله هفت گروگان امریکایی به گروگان گرفته شده توسط شبه نظامیان لبنانی جبران و پرداخت شود. با این حال، بخشی از این پول برای کمک به شورشیان مسلح شناخته شده به عنوان کنترا اختصاص داده شد که درصدد ساقط کردن دولت سوسیالیستی در نیکاراگوئه بودند. افشای این برنامه دولت امریکا نشان داد که دولت برخلاف قانون مصوب کنگره عمل کرده، قانونی که این‌گونه کمک را ممنوع شناخته بود. این بزرگترین رسوایی برای دولت ریگان بود. این رسوایی با عنوان ایران‌کنترا شناخته شد.
جولای ۱۹۸۸ میلادی، امریکا هواپیمای مسافربری ایران را ساقط کرد
ناو امریکایی یو اس اس وینسنس یک هواپیمای مسافربری ایرانی را در خلیج فارس ساقط کرد و بر اثر آن تمام ۲۹۰ مسافر هواپیما و خدمه آن جان خود را از دست دادند. امریکا بعدا به دلیل ارتکاب این حادثه عذرخواهی کرد و با پرداخت غرامت مالی به بازماندگان قربانیان آن موافقت کرد. دولت امریکا اعلام کرد ناو دریایی آن کشور به اشتباه گمان کرده بود که هواپیمای مسافربری یک جنگنده است.
۱۹۹۵ میلادی، امربکا تحریم‌هایی را علیه ایران وضع کرد
دولت کلینتون تحریم‌هایی که در فاصله جنگ ایران و عراق از سوی امریکا علیه تهران وضع شده بودند را حفظ کرد و آن را گسترش داد. تحریم‌ها حوزه‌های مختلف تجاری و نفتی ایران را شامل می‌شدند. دولت امریکا دولت ایران را متهم به حمایت تروریسم و نقض حقوق بشر و در تلاش برای کارشکنی در روند مذاکرات صلح اعراب و اسرائیل کرده بود.
۲۰۰۲ میلادی، محور شرارت
جورج دابلیو بوش رییس‌جمهوری وقت امریکا در سخنرانی‌ای در ماه ژانویه از ایران به عنوان عضوی از محور شرارت یاد کرد و ایران را متهم به تلاش برای دستیابی به سلاح کشتار جمعی کرد.
محمود احمدی نژاد به بوش نامه‌ای نوشت و او را به کاهش تنش ایجاد شده بر سر برنامه هسته‌ای ایران فراخواند. احمدی نژاد تاکید کرد که برنامه هسته‌ای ایران برای مقاصد صلح‌آمیز است.
۲۰۰۷ میلادی، سفر احمدی‌نژاد به امریکا
او به مقر سازمان ملل متحد در نیویورک رفت و اشغالگری اسرائیل و نژادپرستی را در جریان سخنزانی‌اش در مجمع عمومی سازمان ملل متحد محکوم کرد.
سازمان ملل تحریم‌های اقتصادی تازه‌ای را علیه ایران وضع کرد که نهاد‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای و نظامی ایران را شامل می‌شد.
۲۰۰۹ میلادی، موافقت اوباما برای گفتگو با ایران
باراک اوباما رییس جمهوری وقت امریکا با دوری از سیاست دولت بوش با مذاکره با ایران موافقت کرد که در نهایت به توافق هسته‌ای یا برجام انجامید.
ژوئن و جولای ۲۰۱۰ میلادی، امریکا و متحدان اش تحریم‌های تازه‌ای را وضع کردند
سازمان ملل، امریکا و اتحادیه اروپا تحریم‌هایی را علیه فعالیت غنی‌سازی اورانیوم ایران وضع کردند.
۲۷ سپتامبر ۲۰۱۳ میلادی، تماس تلفنی اوباما با روحانی
این نخستین تماس میان مقام‌های عالی‌رتبه دو کشور از سال ۱۹۷۹ میلادی به این سو بود. دو طرف در آن تماس درباره برنامه هسته‌ای ایران با یکدیگر مکالمه داشتند.
ژانویه ۲۰۱۴ میلادی، آغاز توافق هسته‌ای
ایران و پنج عضو دائم شورای امنیت به توافق اولیه درباره برنامه هسته‌ای ایران دست یافتند. در ماه‌های بعد با مذاکرات بیشتر توافق نهایی حاصل شد.
مارس ۲۰۱۵ میلادی، جنگ داخلی در یمن
جنگ داخلی در یمن توسط ائتلاف تحت رهبری عربستان با حمایت امریکا علیه انصارالله یا حوثی‌های مورد حمایت ایران صورت گرفت. امریکا برای ادامه جنگ به عربستان تسلیحات فروخت.
۱۴ جولای ۲۰۱۵ میلادی، امریکا، ایران و سایر قدرت‌های جهانی توافق هسته‌ای را اعلام کردند
طرفین پس از مذاکرات طولانی به توافق هسته‌ای یا برنامه اقدام مشترک دست یافتند. ایران موافقت کرد در ازای محدودیت غنی‌سازی اورانیوم و پذیرش بازرسی بازرسان بین‌المللی از تاسیسات هسته‌ای‌اش از مزایای لغو تحریم‌ها برخوردار شود.
۱۶ جولای ۲۰۱۶ میلادی، لغو تحریم‌ها
امریکا و اروپا تحریم‌های وضع شده علیه ایران را طبق تعهدشان نسبت به برجام لغو کردند. چند روز بعد، اما اوباما تحریم‌هایی را علیه ۱۱ فرد و نهاد مرتبط با برنامه موشکی ایران وضع کرد.
۲۰۱۷ میلادی، ترامپ معافیت تحریمی را در قبال ایران تمدید کرد
دولت ترامپ معافیت تحریمی ذکر شده در برجام را تمدید کرد.
۸ مه ۲۰۱۸ میلادی، امریکا از برجام خارج شد
ترامپ رییس جمهوری فعلی امریکا اعلام کرد که امریکا از برجام خارج می‌شود. او کارزار فشار حداکثری را علیه ایران با هدف کشاندن ایران پای میز مذاکره آغاز کرد. ۸ آوریل ۲۰۱۹ میلادی، ترامپ نام سپاه را در فهرست گروه‌های تروریستی وزارت خارجه امریکا قرار داد. این نخستین باری در تاریخ بود که دولت امریکا نهادی که بخشی از یک دولت دیگر است را جزو سازمان‌های تروریستی معرفی کرد.
مه و اکتبر ۲۰۱۹ میلادی، بالا گرفتن تنش میان ایران و امریکا به دنبال حمله به نفتکش‌ها
به دنبال مجموعه حملاتی علیه نفتکش‌ها در تنگه هرمز، تنش میان دو کشور بالا گرفت. امریکا ایران را عامل حملات علیه نفتکش‌های ژاپنی و سعودی و نفتکش‌های با پرچم پاناما و بریتانیا دانست. در واکنش به این رویداد امریکا درصدد توقیف یک نفتکش ایرانی برآمد.
نوامبر ۲۰۱۹ میلادی، آغاز اعتراضات اقتصادی در ایران
ظرف مدت چهار روز اعتراضات خیابانی در ایران در واکنش به افزایش ناگهانی قیمت بنزین در گرفت. دولت ترامپ به طور علنی از نحوه برخورد دولت ایران با معترضان انتقاد کرد.
۳۱ دسامبر ۲۰۱۹ میلادی، حمله شبه نظامیان عراقی به سفارت امریکا در بغداد
گروه‌های شبه نظامی شیعه عراقی به سفارت امریکا در بغداد حمله کردند و آنجا را در واکنش به حمله امریکا علیه مقر‌های کتائب حزب الله به آتش کشیدند.
۳ ژانویه ۲۰۲۰ میلادی، حمله امریکا علیه سردار شهید سلیمانی
امریکا با حمله از طریق پهپاد در فرودگاه بین المللی بغداد، سردار شهید سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه و ابو مهدی المهندس از رهبران ارشد گروه‌های شبه نظامی عراق را ترور کرد.
۸ ژانویه ۲۰۲۰ میلادی، حمله ایران به پایگاه‌های امریکایی در عراق
ایران به تلافی اقدام امریکا در حمله علیه سردار سلیمانی به دو پایگاه در عراق که محل استقرار سربازان و تجهیزات امریکایی بودند، حمله موشکی کرد. صبح همان روز هواپیمای مسافربری اوکراینی پس از برخاستن از فرودگاه بین المللی امام خمینی تهران به دلیل شلیک موشک سرنگون شد و تمام سرنشینان آن جان خود را از دست دادند.
وضع تحریم‌های تازه علیه ایران
ترامپ اعلام کرد که تحریم‌های تازه‌ای را در واکنش به حمله موشکی ایران علیه آن کشور وضع می‌کند. تحریم‌ها بخش صنعت و معدن و ساختمان‌سازی ایران را هدف قرار داده‌اند. امریکا هشت مقام ایرانی را نیز تحریم کرد.
