صنعت جوجه‌کُشی؛ پشت پرده معدوم‌سازی میلیون‌ها جوجه چیست؟

روزنامه جام جم وابسته به صداوسیما در ادامه نوشته است: به گفته فعالان صنعت مرغ، ستاد تنظیم بازار دولت از زمستان گذشته به تولیدکنندگان دستور داده بود که برای تنظیم بازار شب عید اقدام به افزایش تولید کنند. به همین دلیل هم آنها سطح جوجه‌ریزی را بالا بردند اما بروز بیماری کرونا و تبعات آن موجب شد مصرف مرغ به نصف برسد که در این وضعیت، تولیدکنندگان با مازاد میلیون‌ها جوجه مواجه شدند و چاره‌ای جز معدوم کردن آن نداشتند. مرغداران که میزان جوجه‌ریزی خود را به امید فروش در روزهای قبل از نوروز و تعطیلات در بهمن‌ماه افزایش داده بودند، با برخورد به سد کرونا و بر هم خوردن عرضه و تقاضا، شاهد کاهش قیمت مرغ بودند. اگرچه این کاهش قیمت برای مصرف‌کنندگان گوشت مرغ شیرین بود اما کام مرغداران را تلخ و آنها را متضرر کرد. با وجود توضیحات تولیدکنندگان جوجه یک‌روزه ، برخی از مردم معتقد بودند این تولیدکنندگان باید جوجه‌ها را یا تحویل مراکز خیریه می‌دادند یا این که در بین روستائیان توزیع می‌کردند. مسؤولان وزارت جهاد کشاورزی هم می‌گویند تولیدکنندگان باید با توجه به مازاد مرغ در بازار، تخم‌مرغ‌های نطفه‌دار را معدوم می‌کردند تا کار به کشتن جوجه‌ها نرسد.

دفاعیه تولیدکنندگان

رئیس انجمن تولیدکنندگان جوجه یک‌روزه کشور با تاکید بر اینکه خسارت واردشده به تولیدکنندگان ماهانه بیش از 2/1 میلیارد تومان است، گفت: علت اصلی معدوم‌سازی جوجه یک‌روزه مربوط به کمبود نهاده‌های طیور سویا و ذرت است.

غلامعلی فارغی درباره انتشار تصاویری در شبکه‌های مجازی مبنی بر معدوم‌سازی میلیون‌ها قطعه جوجه یک‌روزه در برخی استان‌های کشور افزود: اکنون تولیدکنندگان جوجه یک‌روزه حدود دو ماه است که با شیوع ویروس کرونا و کاهش مصرف و تقاضا دچار ضرر و زیان هستند.

وی با اشاره به اینکه معدوم‌سازی جوجه یک‌روزه گاهی و به میزان اندک اتفاق می‌افتد و در صنعت و مسائل اقتصادی موضوعی دور از ذهن نیست، اضافه کرد: اما این با حجم معدوم‌سازی بالاست و این اقدام توسط واحدهای تولیدکننده جوجه یک‌روزه و به منظور کاهش خسارت‌های آتی صنعت مرغداری صورت گرفته است.

رئیس انجمن تولیدکنندگان جوجه یک‌روزه کشور با بیان اینکه هیچ تولیدکننده جوجه یک‌روزه و مرغداری اقدام به نابودی تولید و سرمایه خود نمی‌کند، اظهار کرد: علاوه بر کمبود نهاده‌های طیور با قیمت‌های مناسب، به دلیل وجود مرغ گوشتی در سالن‌های پرورش، امکان فروش جوجه یک‌روزه وجود ندارد.به گفته وی، درواقع تولیدکنندگان مرغ گوشتی هر کیلوگرم مرغ زنده را ۶ هزار تومان می‌فروشند در حالی که باید این محصول را حداقل کیلویی ۱۰ هزار تومان بفروشند تا بتوانند نهاده‌های مورد نیاز را تأمین کنند.

چرا صادر نکردیم؟

رئیس انجمن تولیدکنندگان جوجه یک‌روزه کشور درباره امکان صادرات جوجه به جای معدوم کردن آن گفت: به دلیل تصمیم‌های غیرکارشناسی در ممنوعیت، محدودیت و عوارض صادرات همواره تولید با مشکل روبه‌روست به طوری که تا اسفند ۹۸ با ممنوعیت صادرات جوجه یک‌روزه روبه‌رو بودیم. وی درباره اینکه چرا جوجه‌های یک‌روزه مازاد صادر نمی‌شود ،اظهار کرد: نمی‌توان به صورت موقت و یک‌روزه صادرات داشت، زیرا مشتری‌های بازارهای بین‌المللی از دست می‌رود؛ دولت یک روز صادرات را ممنوع می‌کند، یک‌مرتبه هم تصمیم می‌گیرد برای صادرات این محصول عوارض بگذارد و یک روز نیز مسائل سیاسی اجازه صادرات نمی‌دهد، به همین منظور برای صادرات این محصول نمی‌توان برنامه‌ریزی داشت. وی با بیان اینکه از اسفند 98 ممنوعیت صادرات جوجه یک‌روزه برداشته شده است، افزود: بازار صادراتی ما کشورهای عراق و افغانستان و چند کشور دیگر است که اکنون عراق ممنوعیت واردات ایجاد کرده و بازارهای صادراتی این محصول از دست رفته است.

با هماهنگی ستاد تنظیم بازار بود

مجتبی رسولی، بزرگ‌ترین تولیدکننده مرغ گوشتی و یکی از تولیدکنندگان جوجه یک‌روزه کشور در خصوص معدوم‌سازی جوجه‌های یک‌روزه در کشور گفت: طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در فروردین‌ماه امسال باید 130میلیون قطعه جوجه یک‌روزه در کشور تولید می‌شد اما با شیوع بیماری کرونا در کشور و کاهش شدید تقاضا و به تبع آن پایین آمدن قیمت مرغ به کمتر از هزینه تمام‌شده، تمامی شرایط برنامه‌ریزی شده تغییر یافت.

وی افزود: طبق مصوبه ستاد تنظیم بازار قرار بر این شد که میزان جوجه‌ریزی به 115 میلیون قطعه کاهش یابد، بنابراین اگر جوجه یک‌روزه بیشتری با توجه به شرایط موجود وارد بازار می‌شد اوضاع بسیار وخیم‌تر می‌شد.

این تولیدکننده مرغ گوشتی و جوجه یک‌روزه تصریح کرد: پیش‌بینی‌های تمامی مرغداران و تولیدکنندگان این است که مشکلات فعلی (از جمله بیماری کرونا و کاهش تقاضا) حداقل برای دو ماه آینده نیز ادامه داشته باشد بنابراین تولیدکنندگان جوجه یک‌روزه با هماهنگی مسؤولان امر تصمیم گرفتند مازاد تولید خود را معدوم کنند.

چرخه جوجه تا مرغ

فرآیند تولید صنعتی گوشت مرغ سه‌ماهه است. برای تولید جوجه یک‌روزه، تخم‌مرغ ۲۱روز در دستگاه جوجه‌کشی قرار داده‌می‌شود. روند 21 روزه تولید جوجه به این شکل است که تخم‌مرغ 18 روز در یک دستگاه قرار گرفته و سه روز باقیمانده برای تبدیل به جوجه به دستگاه دیگری منتقل می‌شود. پس از تولد جوجه، برای تولید مرغ ۴۵ روز زمان لازم است. این در حالی است که گله‌های مرغ مادر همه در یک روز تخم‌گذاری نمی‌کنند بلکه در هفته‌های مختلف تخم‌مرغ تولید و در دستگاه جوجه‌کشی خوابانده می‌شود.

گوشت مرغ با توجه به این‌که اصلی‌ترین پروتئین سبد مصرف خانوار در ایران است، تولید بالایی دارد طوری که طبق آمارها در برخی ماه‌ها بین ۲۰۰ تا ۲۴۰ هزار تن و سالانه بیش از دو میلیون و ۶۰۰ هزار تن گوشت مرغ در کشور تولید می‌شود. برای تولید این حجم، ماهانه باید ۱۲۰ تا ۱۳۰ میلیون قطعه جوجه یک‌روزه تولید شود که پس از پایان ۴۵ روز همان میزان، گوشت مرغی مصرفی مردم تولید می‌شود.

با توجه به شیوع بیماری کرونا و شرایط تعطیلی اماکن عمومی و لغو مراسم، مصرف مرغ در کشور به‌شدت کاهش پیدا کرد و همین امر باعث افت شدید قیمت مرغ شد، طوری که بنا بر اعلام وزارت جهادکشاورزی، مرغداران هر کیلوگرم مرغ تولیدی خود را به طور میانگین 3000 تومان کمتر از قیمت مصوب می‌فروشند که زیان سنگینی به این صنعت واردشده‌است. در این شرایط که برای صنعت مرغ، مسبوق به سابقه هم هست، یکی از راهکارهای آنی و فوری کاهش تولید جوجه یک‌روزه که منشأ تولید گوشت مرغ است، محسوب می‌شود. بر این اساس، طبق نظر ستاد تنظیم بازار دولت قرار شد به جای تولید ۱۲۵ میلیون قطعه جوجه یک‌روزه در ماه، این میزان به ۱۱۵ میلیون قطعه کاهش یابد و بر همین اساس مرغداران موظف شدند تولید جوجه را کاهش دهند که به ماجرای اخیر منجر شد. البته این وضعیت هرچند ماه یک‌بار در صنعت مرغداری ایران و دیگر کشورهای جهان رخ می‌دهد و معمولا تولیدکنندگان جوجه یک‌روزه مجبور به معدوم کردن جوجه‌ها می‌شوند؛ اما این بار حجم این معدوم‌سازی بسیار بیشتر از دفعات قبل بوده‌است. شاید هم تولیدکنندگان جوجه یک‌روزه عامدانه این فیلم‌ها را منتشر کرده‌اند تا صدای اعتراض خود را به گوش مسؤولان برسانند.

جوجه‌کُشی با توجیه اقتصادی حرام است

هرچند تولیدکنندگان جوجه یک‌روزه سیاستگذاری اشتباه ستاد تنظیم بازار را دلیل معدوم کردن میلیون‌ها جوجه عنوان می‌کنند و نقش ستاد تنظیم بازار قابل انکار نیست و این موضوع در صنعت مرغداری جهان، رایج است، اما از نگاه انسانی و اسلامی، قطعاً چنین کاری ایراد دارد و نمی‌توان با توجیه اقتصادی، آن را پذیرفت. کارشناسان دینی هم صراحت دارند که نداشتن صرفه اقتصادی، توجیه قابل قبولی برای کشتن جوجه‌های زنده نیست و این کشتار شرعاً حرام است.

در جهان غرب و نظام سرمایه‌داری که سودآوری در اولویت است، اقداماتی همچون کشتن جوجه‌ها یا به دریا ریختن گندم، با منافع اقتصادی، توجیه می‌شود اما قطعاً در نظام اسلامی نمی‌توان این توجیهات نظام سرمایه‌داری را پذیرفت. معدوم‌سازی جوجه‌های یک‌روزه توسط مرغداری‌ها از لحاظ دین اسلام کاملاً محکوم است؛ زیرا در مکتب اسلام، هر جانداری احترام دارد و جانش محترم است. امیرالمؤمنین (ع) به عُمال خود نسبت به احترام به درختان و حیوانات هنگام حضور در شهرها برای اخذ مالیات و خراج تذکر می‌دادند. ایشان به آنان می‌فرمودند زمانی که برای اخذ زکات می‌روید، مراقب باشید شاخه درختی نشکند و حیوانی که در حال آب نوشیدن است، نترسد تا فرار کند و اگر گوسفندی به عنوان زکات دریافت کردید، آرام به مقصد برگردید تا حیوان دچار ترس نشود.

راه‌حل این معضل هم مشخص است و باید وزارت جهادکشاورزی با تدوین الزاماتی، تولیدکنندگان جوجه یک‌روزه را ملزم کند که در صورت بروز وقایع مشابه، برای جلوگیری از ضرر و زیان اقتصادی، اقدام به معدوم‌سازی تخم‌مرغ‌ها کنند، نه اینکه بگذارند تخم‌مرغ تبدیل به جوجه شود و آنگاه تنها به این دلیل که مرغداری‌ها، مرغ را با قیمت کمتر از هزینه شده به فروش می‌رسانند و تعداد زیادی جوجه یک‌روزه روی دستشان مانده است و امکان تأمین خوراک آن‌ها را ندارند و با این روند قیمت مرغ باز هم پایین خواهد آمد و صرفه اقتصادی برای آن‌ها ندارد، جوجه‌ها را معدوم می‌کنند.

چرا تخم‌مرغ‌ها معدوم نشد؟

کارشناسان معتقدند که انجمن صنفی تولیدکنندگان جوجه یک‌روزه باید راه‌های بهتری را جهت این امر اتخاذ می‌کرد، اسدا... نژاد، سخنگوی کانون انجمن صنفی مرغداران می‌گوید بهتر بود به‌جای معدوم کردن جوجه‌ها، با پیش‌بینی شرایط بازار، به جای حذف جوجه تولیدشده، تخم‌مرغ‌های موجود در جوجه‌کشی‌ها را معدوم یا روانه بازار می‌کردند. تا ضمن کاهش ضرر واحدهای تولیدی، این‌گونه باعث فضاسازی و هجمه نشود.

وی تصریح کرد: تمام این مسائل ناشی از تصمیم غیرکارشناسی و غلط ستاد تنظیم بازار برای افزایش حجم تولید جوجه و عدم تخصیص به‌موقع ارز برای واردات نهاده‌های دامی است که موجب استمرار زیان مرغداران به‌واسطه عدم تعادل بین عرضه و تقاضا، بالارفتن قیمت نهاده‌ها و زیان‌های سنگین و ترس از جوجه‌ریزی مجدد شده است؛ درواقع عدم تخصیص ارز از سوی بانک مرکزی و برنامه‌ریزی غیرکارشناسی ستاد تنظیم بازار بدون توجه به نیاز بازار این بحران را رقم زده است. وی در واکنش به مباحث مطرح‌شده مبنی بر غیرانسانی بودن عمل معدوم‌سازی جوجه‌ها، گفت: با توجه به این‌که جوجه‌های تولیدی مازاد بر نیاز هستند تولیدکنندگان چاره‌ای جز این کار ندارند و مقصر آن نیز ستاد تنظیم بازار است که بدون نیازسنجی و به صورت دستوری، واحدهای تولیدی را مکلف به افزایش تولید جوجه یک‌روزه کرد درحالی‌که حجم جوجه‌ریزی باید در فروردین حداکثر روی ۱۰۵میلیون قطعه بسته می‌شد.

صنعت مرغداری ایران وابسته به انگلستان است

تولید صنعت مرغداری، چند مرحله است كه مرحله اول آن تولید مرغ‌لاین است كه ایران در این زمینه كاملا وابسته است. درواقع جوجه‌های كنونی یك‌روزه و گوشتی از نسل مرغ‌لاین به شمار می‌روند. نداشتن فناوری تولید مرغ‌لاین سبب وابستگی به كشورهایی می‌شود كه فناوری لاین را در اختیار دارند و در صورت عدم فروش این كشورها، مجبور به واردات گوشت مرغ خواهیم شد.

ریشه اصلی صنعت طیور، مرغی است به‌نام «لاین». مرغ‌لاین عبارت است از مرغی كه با اصلاح نژادی تمام ویژگی‌های مرغ را كه در این صنعت لازم است مثل پروار شدن با حداقل خوراك و در حداقل زمان، دارا است. از مرغ‌لاین، مرغ اجداد تولیدشده و از مرغ اجداد هم مرغ مادر تا دست آخر مرغ گوشتی یا تخم‌گذار به دست می‌آید. از هر مرغ‌لاین تقریبا 40 قطعه مرغ اجداد تولید می‌شود؛ از هر مرغ اجداد 80 قطعه مرغ مادر؛ از هر مرغ مادر 120 قطعه مرغ گوشتی. پس از هر یك مرغ‌لاین به‌طور متوسط حدود 300 هزار قطعه مرغ گوشتی تولید می‌شود. نگهداری از مرغ‌لاین فوق‌العاده پیچیده و علمی است و به متخصصین تغذیه و ژنتیك نیاز دارد و كشور دارای فناوری مرغ‌لاین، هیچ‌گاه اسرار آن را به دیگران نمی‌دهد.

در حال حاضر نژاد مرغ‌لاین راس انگلیس، «هوبارد» فرانسه و لاین «كاپ» آمریكا بخش عمده جوجه واحدهای تولیدی ایران را تشكیل می‌دهد كه البته براساس آمارهای موجود، بازار نژادهای وارداتی مرغ در انحصار انگلستان و نژاد راس است. ناگفته نماند كه نهایت لطفی كه این كشورها به ایران می‌كنند این است كه از انگلیس مرغ اجداد را به ایران می‌دهند و اصلا مرغ‌لاین را نمی‌دهند؛ مرغ اجداد را هم با قیمت گران می‌دهند.

در حال حاضر بیش از 95 درصد پرورش‌دهندگان مرغ گوشتی از نژاد راس استفاده می‌كنند كه مرغ اجداد آن از انگلستان وارد كشور می‌شود. در سالیان اخیر تلاش‌های زیادی برای تولید نژادهای بومی مرغ‌لاین در كشور انجام شد و نژاد مرغ آرین هم معرفی شد كه به دلیل عدم حمایت دولت‌ها به شكست انجامید. این در حالی است كه در دنیا كشورهای معدودی توانسته‌اند اقدام به تولید مرغ‌لاین كنند و اكنون فقط آمریكا، انگلیس، برزیل، هلند، هند، آلمان و فرانسه در این زمینه تولیدكننده محسوب می‌شوند و مابقی كشورها از این چند كشور وارد می‌كنند؛ اما شرایط ایران به سبب تحریم‌ها متفاوت است و در چنین شرایطی اگر كشور انگلستان از صادرات مرغ اجداد راس به كشورمان خودداری كند بازار مرغ كشور با یك بحران غیرقابل كنترل و هولناك مواجه می‌شود. از طرف دیگر اگرچه دانش بومی برای اصلاح ژنتیك مرغ آرین و دستیابی به بهترین نژاد آن در كشور وجود دارد اما به گفته كارشناسان رسیدن به آن حداقل نیازمند 15 سال آزمایش و تحقیق است.

نكته دیگری كه درباره واردات مرغ‌لاین وجود دارد این است كه این مرغ‌ها بر مبنای خوراك و داروهای كاملا انحصاری كشورهای مبدأ، پروار می‌شوند؛ یعنی وقتی ایران مرغ‌لاین راس را از انگلستان وارد می‌كند باید همان ذرت و دارویی كه انگلستان تولید كرده را به این مرغ‌ها بدهد؛ بنابراین در زمینه خوراك مرغ و داروی آن هم به انگلستان وابسته می‌شویم. در این صورت هرگاه در واردات خوراك مرغ‌ها مشكلی پیش آید، بازار داخلی به هم می‌ریزد.

جالب است بدانید كه در سالیان اخیر و در بدترین شرایط ممكن كه اروپا و انگلیس همه‌جانبه ایران را تحریم كرده بودند و بسیاری از كالاهای حساس را به ایران نمی‌دادند اما انگلیسی‌ها مرغ اجداد را زیر قیمت بازار به ایران می‌دادند. انگلیسی‌ها می‌دانستند اگر واردات مرغ اجداد ایران را تحریم می‌كردند تنها نژاد در ایران آرین بود كه چرخه تولید و بازار گوشت سفید كشور را خواهد گرفت. ظرفیت ایران در تولید مرغ‌لاین بومی موجب شده تا انگلیسی‌ها برای حفظ جوجه‌های خود در ایران قیمت مرغ اجداد را حتی زیر قیمت جهانی كه به دیگر كشورها می‌فروشند به ایران بدهند و آمریكا هم هیچ‌گاه مانع دور زدن تحریم‌ها از جانب انگلستان در این زمینه نشده است، چراكه هدف آنها وابسته ماندن ایران در صنعت مرغ است. در حال حاضر كه اكثر صنعت مرغ ایران را نژاد راس انگلیسی به خود اختصاص داده است و با توجه به تحریم‌های همه‌جانبه، دشمنان نسبت به ایران در حوزه مرغ تحریمی را ایجاد نكرده‌اند چون آنها از وجود مرغ‌لاین در كشور آگاه هستند و حاضر نیستند كه مرغ‌لاین ایرانی در كشور موجب خودكفایی تولید مرغ گوشتی در كشور شود و این وابستگی ادامه‌دار باشد تا مرغ‌لاین آرین در كشور مهجور بماند.