مصائب خودساخته آقای سخنگو؛ کیانوش جهان‌پور چگونه از ‌ آمار کرونا به چین و انتخابات ۸۸ رسید؟

اگرچه ایرانیان در یکی، دو سال گذشته بارها با پدیده شهرت ناگهانی افراد زیادی روبه‌رو شده‌اند؛ اما به‌ نظر می‌آید کمتر کسی گمان می‌کرد روزی سخنگوی وزارت بهداشت ایران تا این اندازه به چهره‌ای شناخته‌شده تبدیل شود. «کیانوش جهان‌پور» از اوایل اسفند سال گذشته روزانه رأس‌ ساعت ۱4 و از طریق جعبه جادویی میهمان خانه‌های ایرانیان می‌شود و آخرین آمار ابتلا و مرگ بر اثر کرونا را اعلام می‌کند و همین حضور مداوم حالا از او چهر‌ه‌ای شناخته‌شده حتی در دورافتاده‌ترین مناطق ایران ساخته است.

برای پزشک نطنزی که طبابت ساده راضی‌اش نمی‌کرد و خیلی زود ردای مدیریت بر تن کرد، حالا سخنگویی و بیان بی‌حاشیه اعدادی در ساعت مقرر هم به نظر می‌آید از جذابیت افتاده و همین تلاش برای فراتر‌رفتن از اعلام یک‌سری عدد در ساعتی مشخص، آغازگر مصائب آقای سخنگو شده است. این جملات اگرچه می‌توانند نگاهی بدبینانه به حواشی این‌ روزهای سخنگوی ستاد مقابله با کرونای ایران باشد؛ اما تغیری در اصل ماجرا ایجاد نمی‌کند؛ ماجرایی که به طور خلاصه از حاشیه‌های غیرآماری مدیر روابط‌عمومی وزارت بهداشت و سخنگوی ستاد مقابله با کرونا حکایت دارد. جهان‌پور کیست، چالش‌های این‌ روزهایش از کجا نشئت می‌گیرد و چگونه توانسته کرونا را با دیپلماسی ایران و حتی انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸ در ایران گره بزند؟

پزشکی با آرزوهای بزرگ؟

روند معمول بررسی شرایط و مشکلات امروز، تحلیل گذشته است و شاید برای دقیق‌دیدن چالش‌های این‌ روزهای سخنگوی ستاد مقابله با کرونا سابقه کاری و حرفه‌ای‌اش راه‌گشا باشد. «کیانوش جهان‌پور» متولد ۵۶ در نطنز اصفهان است. اطلاعات موجود در حافظه جست‌و‌جوگرها و رسانه‌های فارسی می‌گوید که جهان‌پور در خانواده‌ای فرهنگی متولد شد و ۱۸‌سالگی هم توانستند مجوز تحصیل در رشته پزشکی را پیدا کند. او سال ۷۴ وارد دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مرکز استان محل تولدش یعنی اصفهان شد و در نهایت هم پس از مراحل تحصیل از همین دانشگاه فارغ‌التحصیل شد. جهان‌پور چند سالی پس از فراغت از تحصیل را با روپوش سفید طبابت پشت سر گذاشت؛ اما پس‌از‌آن وارد عرصه‌ای شد که در ابتدا چندان سواد و اطلاعاتی در این زمینه نداشت؛ مدیریت روابط‌عمومی. جهان‌پور در اولین گام مسئولیت مدیریت روابط‌عمومی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان را برعهده گرفت و در همین دوره همکاری با برخی جریانات سیاسی را هم جدی‌تر پیش گرفت. چند سال بعد او به سازمان غذا و داروی کشور رسید و سخنگویی و مشاور اطلاع‌رسانی سازمان غذا و دارو را برعهده گرفت. گام بعدی برای این پزشک فعال در حوزه روابط‌عمومی، قرارگاه تأمین دارو و تجهیزات پزشکی و همچنین مدیریت مرکز روابط‌عمومی وزارت بهداشت بود و حالا در کنار مسئولیت مدیریت روابط‌عمومی وزارت بهداشت، سخنگویی ستاد مقابله با کرونا را هم برعهده دارد. جهان‌پور در بازه زمانی حدود یک دهه، از پزشکی ساده در استان اصفهان به مدیریت روابط‌عمومی وزارت بهداشت رسید که البته در روزهای گذشته سخنانش در این منصب با حاشیه‌های فراوانی هم روبه‌رو شده است. این رسانه‌ها همچنین در انتخابات مجلس ۹۴ از جهان‌پور به‌عنوان نامزد احتمالی انتخابات مجلس شورای اسلامی هم نوشتند که البته این پیش‌بینی در نهایت عملی نشد. جهان‌پور پیش‌از‌این در گفت‌و‌گو با ماهنامه غذا و دارو، ورودش به عرصه روابط‌عمومی را به‌این‌صورت توضیح داده بود که «در حوزه سلامت خلأیی احساس شده است. این خلأ بیشتر در حوزه ارتباط با مردم حس می‌شد. اغلب سوءتفاهم‌هایی که در حیطه حرفه‌های مختلف مرتبط با سلامت پیش می‌آید، ناشی از همین خلأ ارتباطی و حرفه‌ای‌نبودن ناظر رسانه‌ای بوده است. البته اعتراف می‌کنم که آشنایی خاص و تحصیلاتی در این زمینه نداشتم؛ اما خوشبختانه دوستان فرصتی برای فعالیت در این زمینه برایم ایجاد کردند و من هم با علاقه‌مندی و دغدغه شروع به کار کردم. فعالیت در حوزه روابط‌عمومی انتخاب من بود و در طول این چهار سال همواره سعی کرده‌ام در این زمینه مطالعه داشته باشم و بیاموزم».

«شوخی چین با دنیا»؛ آغاز حاشیه‌های سخنگو

اگرچه عملکرد وزارت بهداشت و سخنگوی این وزارتخانه در اعلام ورود ویروس کرونا به ایران با حاشیه‌هایی همراه بود و در بهمن‌ سال گذشته چندین رسانه‌ از افراد مبتلا نوشتند و سخنگو هم بلافاصله تکذیب کرد؛ اما اولین چراغ جدی حاشیه‌ها در اواسط فروردین روشن شد. در روزی که همه منتظر بودند تا سخنگوی وزارت بهداشت آمار جدید را اعلام کند و با توصیه‌هایی درباره لزوم شستن دست صفحه تلویزیون را ترک کند، سخنگوی وزارت بهداشت جمله‌ای گفت که به نظر می‌آید همچنان خبرساز است. او در آن روز از عملکرد دولت چین در انتشار آمار علمی درباره همه‌گیری ویروس کرونای جدید به‌شدت انتقاد کرد که با واکنش سفیر چین در ایران و حتی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران هم همراه شده است. جهان‌پور در آن جلسه مطبوعاتی با اشاره به بروز همه‌گیری در ووهان چین، آمار منتشر‌شده درباره مرگ‌ومیر این بیماری به وسیله مقام‌های چینی را «یک شوخی تلخ» عنوان کرد و گفت: «به نظر می‌رسد آمارهای چین یک شوخی تلخ بود؛ زیرا بسیاری در همه جهان فکر کردند این بیماری مثل آنفلوانزا است و مرگ‌ومیر کمتری دارد. همه این موارد مبتنی بر گزارش‌هایی بود که از چین گزارش می‌شد... . اگر در چین گفته می‌شود دو‌ماهه یک اپیدمی مهار شده، باید بیشتر درباره آن فکر کرد». انتقادات از این سخنان ساعتی بعد آغاز شد و در بحبوحه همین انتقادات جهان‌پور توییتی منتشر کرد که نه آبی بر آتش‌؛ بلکه دمیدن در آن بود. او همان روز در توییتر نوشت: «مباحث علمی را هیچ‌گاه نه می‌توان و نه باید با سیاست آمیخت، همه محافل آکادمیک دنیا بر پایه اطلاعات اپیدمیولوژیک و گزارش محققان چین، حداقل آنفلوانزای تیپ A را از ویروس نوپدید کرونا وخیم‌تر قلمداد کردند. امروز یافته‌ها خلاف این را نشان می‌دهد، به یافته‌های خودی اطمینان بیشتری داریم». پس از این سخنان و همچنین توییت پرواکنش، «چانگ هوا»، سفیر چین در تهران، در توییتی به انگلیسی نوشت که «وزارت بهداشت چین هر روز کنفرانس خبری برگزار می‌کند. پیشنهاد می‌کنم که شما برای نتیجه‌گیری، اخبار آنها را به دقت بخوانید». ماجرا البته به همین‌جا ختم نشد و «عباس موسوی»، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، هم بدون اشاره به این سخنان،‌ بر لزوم قدردانی از اقدام‌های چین درباره مقابله با شیوع ویروس کرونا تأکید کرد و در توییتر نوشت: «دولت و مردم چین پیشتاز مقابله با ویروس کرونا هستند و با سخاوت به کشورهای جهان کمک می‌کنند.

شجاعت، تعهد و حرفه‌‌ای‌گری چین در مهار

کووید- ۱۹ مستحق تقدیر است. در این شرایط سخت، ایران همواره ممنون چین است». ماجرا در روزهای بعد هم ادامه پیدا کرد و بسیاری از کاربران نزدیک به جریان‌های سیاسی محافظه‌کار در ایران به‌شدت از اظهارات سخنگوی وزارت بهداشت انتقاد کردند و خواستار استعفا یا برکناری‌اش شدند. رسانه‌های اصولگرا هم این سخنان جهان‌پور را به سابقه سیاسی‌اش نسبت دادند و مدعی شدند که او در سال ۸۸ به حمایت از اعتراضات سیاسی در ایران پرداخته بود. به‌عنوان مثال پایگاه خبری مشرق‌نیوز در‌این‌باره یادداشتی را منتشر کرد که در بخشی از آن آمده بود: «موضوع مبارزه با بیماری عالم‌گیر کرونا آن‌قدر مهم است که باید از سیاسی‌کاری درباره آن پرهیز کرد؛ اما گویا جناب سخنگو اصرار دارد برخی خطاهای سیاسی خود در سال 88 را تکرار کند». این انتقادات در روزهای بعد هم به‌شدت ادامه پیدا کرد و حتی انتقادات جهان‌پور از رئیس‌جمهوری آمریکا و بدتر از کرونا خواندن دونالد ترامپ هم نتوانست منتقدان را راضی کند. آنها مدعی بودند که سخنگوی وزارت بهداشت در حساس‌ترین شرایط منافع کشور را به‌درستی تشخیص نداده و باید دولت در این زمینه پاسخ‌گو باشد. در سمت دیگر هم سخنگوی وزارت بهداشت بر تلاشش برای پرهیز از سیاسی‌بازی در شرایط کرونا تأکید داشت.

انتخابات ۸۸ چگونه با کرونا گره خورد؟

سخنگوی وزارت بهداشت ایران البته تاکنون توانسته تمام فشارها را پشت سر بگذارد و به مسئولیت خود ادامه دهد؛ اما این به معنای پایان حاشیه‌ها نیست. در روزهای گذشته داستان جدیدی آغاز شده و در این شرایط یکه‌تازی ویروس عالم‌گیر کرونا، بحث حوادث پس از انتخابات سال ۸۸ هم به سخنان سخنگوی وزارت بهداشت راه پیدا کرده است. ماجرا به انتقادات تعدادی از اعضای شورای شهر تهران در روزهای گذشته برمی‌گردد که آمار جان‌باختگان کرونا را سؤال‌برانگیز دانستند. محمدجواد حق‌شناس، ناهید خداکرمی و چندین عضو شورای تهران گفته بودند که روزانه در تهران بین ۷۰ تا صد نفر براثر کرونا جان خود را از دست می‌دهند و به‌همین‌دلیل آمار رسمی وزارت بهداشت محل بحث است. مشابه این سخنان را رئیس شورای شهر تهران در آخرین روز فروردین سال جاری هم اعلام کرد که آغازگر حاشیه‌های جدید شد. «محسن هاشمی» در این روز و در جلسه شورای شهر تهران آمار رسمی وزارت بهداشت درباره شیوع کرونا را غیرواقعی خواند و گفت اعضای شورای شهر نگران‌اند که این آمار تصور عادی‌شدن شرایط را ایجاد کند و زمینه اتخاذ تصمیماتی درباره رفع محدودیت‌ها شود. این سخنان رئیس شورای شهر با واکنش جهان‌پور همراه شد و او در گفت‌و‌گو با رکنا در‌این‌باره گفت: «ما مسئول این نیستیم که آمارها را به کسی اثبات کنیم. در دوره انتخابات هم بعضی از آمارها را قبول نداشتند. پیش‌تر درباره یکی از اعضای شورای شهر گفتیم ایشان متخصص تولد است، بهتر است درباره تخصص خود صحبت کند تا مرگ‌ومیر. ایشان در پاسخ ما گفتند: «ما آمار پاس کرده‌ایم». البته منظور من شمارش نیست. همه ما سوم ابتدایی شمارش را خوانده‌ایم. چهارم و پنجم ابتدایی نیز تمرین کردیم. نیاز نیست که دانشگاه رفته باشیم؛ ولی عرض کردم که دوستان در حوزه‌‌ای اظهارنظر کنند که تخصص آن را دارند. درباره علت فوت، هیچ‌کدام از این عزیزان تخصص ندارند. برای کنجکاوی خودم درباره تخصص این افراد جست‌وجو کردم و دیدم سابقه شمارش و آمار دارند و درباره انتخابات اظهار‌نظر داشتند!». او در این گفت‌و‌گو که موج‌ انتقادها را نیز در پی داشته، گفته است: «درباره همین تخصص شمارش آرای انتخاباتی هم، مثلا جایی گفته بودند ما آمار را قبول نداریم یا قبول داریم یا کم و زیاد است. دیگران را هم به واسطه همین حرف به اشتباه انداختند و خانه‌نشین کرده‌اند. باز هم تأکید می‌کنم، در این جمع کسی را ندیده‌ام که درباره علت فوت تخصصی داشته باشد؛ بنابراین پاسخی هم برای آن ندارم؛ چون این اظهار‌نظر از جنس علت فوت نیست... ؛ ولی من جز آمار انتخاباتی یا تولد چیز دیگری در این دوستان ندیدم».

پس از این سخنان جهان‌پور، «محمد علیخانی»، عضو شورای شهر تهران، در توییتی با انتقاد از سخنگوی وزارت بهداشت نوشت: «جهان‌پور در پی اعتراض اعضای شورای شهر تهران درباره آمار کرونا، آنها را همان مدعیان شمارش آرای ۸۸ نامیده‌اند. عارضم‌ که پنهان‌کردن دم خروس در جایی که مضحکه ملت شده‌اید، به هر شیوه‌ای اگر ممکن باشد، با پله‌کردن انتخابات ۸۸ نه‌تنها ممکن نیست؛ بلکه مدت‌هاست از مد افتاده است». دراین‌باره برخی کاربران نزدیک به جریان محافظه‌کار هم در شبکه‌های اجتماعی به اظهارنظر پرداختند و توضیحات جدید سخنگوی وزارت بهداشت را تلاشی برای پاک‌کردن اثر سخنان خود درباره چین اعلام کردند.