چگونه آمریکا با شهادت سپهبد سلیمانی محکوم شد
پایگاه اطلاع رسانی بنیاد حفظ و نشر آثار سپهبد شهید قاسم سلیمانی درباره جزئیات گزارش حقوقی سازمان ملل درباره‌ی ترور شهید سلیمانی و محکومیت بین‌المللی آمریکا به گفت‌وگو با دکتر قاسم شعبانی، استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی و وکیل پرونده‌های تروریستی علیه جمهوری اسلامی در دادگاه‌های اروپایی پرداخته است:
گزارشگران سازمان ملل متحد چه وظایفی نسبت به حوادث بین‌المللی دارند؟
تمامی ارگان‌های سازمان ملل اعم از شورای امنیت مجمع عمومی یا در این مورد خاص شورای حقوق بشر در مواردی که قرار است به یک رویداد یا حادثه‌ی بین‌المللی بپردازند، مرسوم است که ابتدا یک گزارشگر ویژه را انتصاب کرده و یا با تشکیل کمیسیون و کمیته‌ی حقیقت‌یاب تمامی واقعیت‌ها و وقایع مربوط به آن حادثه را گردآوری کند و گزارشگر ویژه در قالب یک گزارش حقایق مستندات را به‌طور کامل در اختیار این نهاد قرار می‌دهد و طبیعتاً گزارش گزارشگر ویژه مبنایی برای بررسی‌ها می‌شود که تصمیم‌گیری‌های این نهاد خاص در این مورد شورای حقوق بشر است.
اولین وظیفه‌ی گزارشگر ویژه این است که تمامی اسناد و مدارکی که امکان دسترسی به آن‌ها وجود دارد را -تا جایی که دولت‌ها با او همکاری می‌کنند و تا جایی که این اسناد و مدارک به‌صورت عمومی در اختیار است- جمع‌آوری و اسناد را بررسی کند تا به‌صورت بی‌طرفانه و براساس قواعد و مقررات حقوق بین‌المللی که حاکم بر آن وضعیت است، گزارش خودش را ارائه کند.
در این مورد هم، شورای حقوق بشر از گذشته قتل‌های فراقانونی و نقض حق حیات که یکی از حقوق شناخته‌شده در اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر و میثاق حقوق مدنی و سیاسی است را در دستور کار خودش داشته. در دستور کار اجلاس چهل‌وچهار شورای حقوق بشر هم یکی از موارد بررسی همین قتل‌های فراقانونی توسط گزارشگر ویژه بوده است و گزارشگر ویژه درگذشته هم درخصوص سایر قتل‌های فراقانونی و نقض حق حیات در موارد مختلف و در کشورهای دیگر یک گزارشی مشابه با گزارشی که اخیراً منتشر کرده به شورا ارائه داده است.
در مورد شهادت سردار شهید سلیمانی و همراهان ایشان هم این گزارش اخیراً به شورای حقوق بشر ارسال شده تا در اجلاس آتی شورا مورد بررسی قرار بگیرد. ماحصل گزارش هم این خواهد بود که شورا پس از بررسی گزارش گزارشگر ویژه و استماع دیدگاه‌های دولت‌ها و اعضای شورا و همچنین NGO ها و سایر نهادها و اشخاصی که در جلسات شورا حضور دارند و می‌توانند حضور داشته باشندز قطع‌نامه یا تصمیمی را در این خصوص صادر خواهد کرد. البته این قطع‌نامه‌ها طبیعتاً الزام‌آور نیست، ولی اولاً بار سیاسی و آثار روابط بین‌المللی بالایی دارد و موجب محکومیت دولت آمریکا در اذهان عمومی و بین‌المللی خواهد شد و ثانیاً می‌تواند مبنایی باشد برای بررسی‌های سایر نهادهایی که احتمالاً ممکن است وارد موضوع شوند. به‌عنوان مثال اگر موضوع در دستور کار مجمع عمومی و شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار بگیرد، طبیعتاً گزارش خانم آگنس می‌تواند نقش مهمی داشته باشد.
گزارش خانم آگنس کالامارد را چگونه دیدید؟ آیا این گزارش می‌تواند در وقایع آینده مورد استفاده قرار بگیرد؟
گزارش تقریباً ۴۰ صفحه است که ۲۰ صفحه‌ی ابتدایی آن به بحث‌های ماهوی حقوق بین‌الملل راجع به قتل‌های فراقانونی و استفاده از پهپادها توسط دولت‌ها در انجام قتل‌های هدفمند در جنگ‌ها و اختلافات بین‌المللی پرداخته و بعد از این، گزارشگر به‌طور خاص شهادت شهید سلیمانی و همراهانش را بررسی کرده و اسناد و مدارکی که در اختیار بوده و ادعاهایی که در واقع آمریکا در توجیه این اقدام خودش ارائه کرده را با قواعد حقوق بین‌الملل تطبیق داده است.
گزارش، گزارش بسیار خوبی است و خانم آگنس به‌صراحت در انتهای گزارش و البته در متن گزارش اعلام کرده که توجیهات آمریکا در اینکه این حمله با استناد به حق دفاع مشروع آمریکا مطابق ماده‌ی ۵۱ منشور ملل متحد صورت گرفته و در نتیجه حمله‌ی مشروع بوده، به‌هیچ‌وجه قانع‌کننده نیست و مخالف قواعد صریح حقوق بین‌الملل است، به این دلیل که آمریکا باید وقوع یک حمله‌ی قریب‌الوقوع توسط شهید سلیمانی را علیه خودش اثبات می‌کرده که در هیچ یک از اسناد و مدارکی که آمریکا ارائه داده، چنین حمله‌ای قابل اثبات نیست و درنتیجه این اقدام آمریکا به‌صراحت خلاف منشور ملل متحد و قواعد حقوق بشردوستانه و نقض حقوق بشر و به‌طور خاص حق حیات شهید سلیمانی و همراهان ایشان بوده است. همچنین در این گزارش اشاره شده که این حمله نقض تمامیت ارضی دولت عراق به‌شمار می‌آید، چراکه این حمله در خاک عراق و بدون اطلاع و اخذ رضایت دولت عراق صورت گرفته و دولت عراق هم بعداً اعتراض رسمی خودش را علیه این اقدام آمریکا اعلام کرد. بنابراین گزارش در محکومیت آمریکا بسیار صریح و بسیار تخصصی است و گزارشگر ویژه مطابق با قواعد حقوق بین‌الملل و عدم مشروعیت، این اقدام آمریکا را بیان کرده است. گزارشگر ویژه به‌صراحت اعلام کرده که با وجود چنین قطع‌نامه‌هایی اقدام آمریکا در حمله‌ی خودسرانه به کاروان شهید سلیمانی و قتل آن‌ها خلاف حقوق بین‌الملل بوده و آمریکا نهایتاً باید با استفاده از مکانیزم‌های موجود در حقوق بین‌الملل تلاش می‌کرد تا در راستای اجرای قطع‌نامه‌های قبلی علیه شهید سلیمانی اقدام کند و قتل خودسرانه و حمله به کاروان ایشان به‌هیچ‌وجه مشروعیت نداشت.
جمهوری اسلامی ایران پس از به شهادت رسیدن سردار سلیمانی چه اقداماتی را در حوزه‌ی حقوق بین‌الملل انجام داده است و چه اقداماتی را می‌تواند در دستور کار داشته باشد؟
اینکه جمهوری اسلامی پس از شهادت شهید سلیمانی چه اقداماتی را انجام داده، مستلزم این است که ما از دوستان وزارت خارجه به‌طور مشخص این سؤال را بپرسیم. بنده اطلاع دقیقی ندارم، ولی احتمالاً ارتباط‌هایی بین وزارت خارجه‌ی ما و شورای حقوق بشر یا با دبیرکل سازمان ملل درخصوص لزوم انجام تحقیقات در مورد قتل شهید سلیمانی انجام گرفته شده باشد و این گزارش هم در راستای همان اقدامات صورت گرفته است. من از سایر اقداماتی که دولت در این خصوص در حوزه‌ی بین‌الملل انجام داده، غیر از این اقدامی که اخیراً درخصوص صدور قرار قرمز علیه آقای ترامپ و برخی از مسئولین آمریکا توسط اینترپل صورت گرفت، اطلاعی ندارم.
امّا نکته‌ی نهایی این است که اگر قطع‌نامه‌ای توسط شورای حقوق بشر در این باره و درخصوص محکومیت و مسئولیت دولت آمریکا صادر بشود، الزام‌آور نیست. البته بار سیاسی و فشار سیاسی و اذهان عمومی بالایی خواهد داشت، ولی همان‌طور که خانم آگنس هم در مصاحبه اشاره کرده‌اند، لازم است این موضوع حتماً در شورای امنیت مطرح و آنجا بررسی شود و خودشان اعلام کنند. اگرچه دولت آمریکا هرگونه قطع‌نامه را علیه خودش در شورای امنیت وتو خواهد کرد، ولی باید این موضوع در شورای امنیت مطرح شود تا دیدگاه‌های دولت‌ها و مواضع آن‌ها و حتی وتوی آمریکا در این باره در تاریخ ثبت شود و بررسی‌های لازم انجام شود.
