آیا با رژیم غذایی می‌توان آکنه را درمان کرد؟
آیا تابه‌حال مواد غذایی خاصی را به رژیم غذایی خود اضافه یا از آن کم کرده‌اید به امید اینکه پوست صورت‌تان بهتر شود؟
وقتی صحبت از رژیم‌غذایی و جوش صورت به میان می‌آید می‌بینیم که باور‌های نادرست زیادی وجود دارند. آیا واقعاً غذایی که می‌خوریم نقشی در جوش زدن صورت دارد؟
حتماً شما هم شنیده‌اید که کسی از وجود جوش‌های صورت خود به تنگ می‌آید و در اینترنت جستجو می‌کند و توصیه به نخوردن مادهٔ غذایی خاصی را می‌بیند. چنین فردی تنها نیست، جستجوی سریع درهر کدام از شبکه‌های اجتماعی شما را با انواع پیشنهادات و توصیه‌ها و اطلاعات و داستان‌ها در این زمینه مواجه می‌کند که چطور رژیم غذایی و مواد غذایی خاصی پوست صورت کسی را دگرگون کرده است. آیا چنین چیزهایی حقیقت دارند؟
دکتر آنجلی ماهاتو، پزشک متخصص پوست و مو می‌گوید: "این موضوعی است که در درمانگاه‌های مختلف هر روز با آن روبه‌رو هستم. خیلی از افراد تلاش می‌کنند در رژیم غذایی خود تغییراتی بدهند تا بیماری‌های پوستی خود را درمان کنند. گاهی افراد این کار را به توصیهٔ دوستان و اقوام خیر‌خواه خود انجام می‌دهند و گاهی هم به دلیل اطلاعات نادرست و ناقصی که در شبکه‌های اجتماعی و اینترنت وجود دارد این کار را می‌کنند".
این که افراد به جای مراجعه به کارشناس و متخصص به توصیه‌های افراد مشهور در شبکه‌های اجتماعی توجه می‌کنند مشکلی است که به طور مداوم دکتر ماهاتو با آن مواجه است.
" شیوهٔ دستیابی افراد به اطلاعات بهداشتی تغییر کرده است و به جای اینکه به دنبال توصیه‌های تخصصی و پزشکی بروند اغلب مردم سراغ شبکه‌های اجتماعی و اینترنت و صفحات آنلاین می‌روند. این شبکه‌ها مملو از اطلاعات نادرست است، مطالب بدون ذکر منبع نقل می‌شود و محصولات آرایشی و بهداشتی برای فروش عرضه می‌شود. خیلی از افراد با عمل به توصیه‌های افراد مشهور شبکه‌های اجتماعی و کسانی که مدعی تغذیهٔ "پاک" هستند و کسب‌و‌کارهای "سلامتی" که مثل قارچ سبز شده‌اند، به پوست خود آسیب جدی می‌زنند.
تفاوت میان آکنه و جوش‌های دیگر
دکتر ماهاتو توضیح می‌دهد: "آکنه واژه‌ای پزشکی برای "جوش" است و تفاوتی میان آنها وجود ندارد اما آکنه نامی است که پزشکان پوست و مو برای نامیدن این بیماری پوستی استفاده می‌کنند". انواع مختلفی از آکنه وجود دارد از جمله کومدون یا جوش‌های سرسیاه یا سرسفید، پاپول یا سفت‌دانه، پوستول یا چرک‌دانه، آکنه‌های گرهی و کیستی.
"کومدون‌ها فولیکول‌های باز‌شدهٔ مو هستند که از کراتین، چربی و باکتری‌ها انباشته می‌شوند. ممکن است باز باشند (جوش سرسیاه) یا بسته باشند (جوش سرسفید). بیشتر اوقات به صورت برآمدگی‌های کوچکی روی پوست و معمولاً روی پیشانی و چانه دیده می‌شوند".
"پاپول یا سفت‌دانه برآمدگی کوچک سرخ‌رنگی است که معمولاً کوچک‌تر از نیم‌سانتی‌متر است. وقتی سفت‌دانه‌ها مرکز زرد یا سفید و در آن چرک وجود داشته باشد به آن پوستول یا چرک‌دانه می‌گویند.
"آکنه‌های گرهی و کیستی انواع شدید‌تر آکنه هستند. آنها عمیق و دردناک و اغلب بزرگ‌تر از یک سانتی‌متر هستند. این نوع آکنه‌ها هفته‌ها می‌ماند و دو‌سه روزه خوب نمی‌شود و احتمال دارد که جای آن بر پوست باقی بماند. آکنه‌های کیستی برخلاف آکنه‌های گرهی نرم‌تر هستند چون درون آنها چرک وجود دارد در حالی که آکنه‌های گرهی زیر سطح پوست و سفت‌تر هستند.
"کومدون‌ها نوع ابتدایی آکنه هستند که انواع دیگر آکنه از آنها به وجود می‌آید. یک فرد ممکن است انواع گوناگونی آکنه داشته باشد، برای مثال ترکیبی از کومدون‌ها (جوش‌های سرسیاه و سرسفید)، پاپول (سفت‌دانه) و آکنهٔ گرهی، بخصوص وقتی آکنه پیشرفته و شدید شود".
آیا خوردن غذای چرب باعث آکنه می‌شود؟
"باور اشتباهی وجود دارد که خوردن غذا‌های چرب باعث به وجود آمدن آکنه می‌شود. بنا بر شواهد علمی جدید می‌گویند مواد غذایی که شاخص گلوکز بالایی دارند یا رژیم غذایی سرشار از شکر تصفیه‌شده باعث بروز آکنه می‌شود. این مواد غذایی می‌تواند بخشی از رژیم غذایی سالم و کامل هم باشد فقط باید در حد اعتدال آنها را مصرف کرد".
آیا لبنیات باعث بروز آکنه می‌شود؟
"برای گروه خاص و محدودی از افراد حذف لبنیات از رژیم غذایی برای مقابله با آکنه مفید است. تحقیقات بالینی نشان می‌دهد لبنیات کم‌چربی مشکل بیشتری نسبت به لبنیات پر‌چربی دارند اما دلیل آن روشن نیست. گروهی از افراد مصرف مکمل‌های غذایی دارای پروتئین وی (ترکیبی از پروتئین‌های جدا شده از آب پنیر) را قطع کرده‌اند و آکنهٔ آنها بهبود پیدا کرده است".
"پس حذف لبنیات در این گروه از افراد خاص و محدود اثر دارد. تشخیص این گروه از افراد سخت است و هم‌چنین باید بدانیم که "لبنیات" شامل گروه بزرگی از مواد‌غذایی می‌شود. برای مثال شیر اثری مشابه ماست یا پنیر ندارد. هنوز مسائل زیادی در این زمینه باید روشن شود."
آیا "غذا‌های بد" وجود دارد که باعث جوش و آکنه می‌شود؟
"برای پاسخ به این پرسش دو موضوع را در نظر می‌گیرم. می‌دانیم که آکنه اغلب به دلیل هورمون‌ها و مسائل ژنتیکی است، عواملی که خارج از کنترل ما هستند. وقتی به کسی بگوییم که "غذای بد" می‌خورد و به همین دلیل دچار آکنه می‌شود ما تقصیر را به گردن فرد می‌اندازیم و باعث می‌شویم که از انتخاب‌های غذایی خود احساس شرم کند. بیشتر اوقات آنچه می‌خوریم هیچ اثری بر آکنه ندارد. موضوع دیگر این است که باعث می‌شود افراد بعضی غذا‌ها را از رژیم غذایی خود کنار بگذارند و از ترس خراب شدن پوست‌‌شان الگو‌های غذایی ناسالمی داشته باشند. من بیمارانی دیده‌ام که حتی حاضر نشدند روز تولدشان کیک بخورند، از شام خوردن با دوستان‌شان صرف‌نظر کردند و به دلیل هراس از بروز آکنه دچار نوعی اضطراب در مورد سالم غذا خوردن شدند. ذاتاً هیچ غذای "خوب" یا "بد" وجود ندارد. رژیم غذایی باید خوردن غذا‌های سالم به طور مداوم در طول زندگی باشد. اعتدال نقش اساسی دارد.
"برای اکثریت افراد مبتلا به آکنه، تغییر رژیم غذایی تأثیر ناچیزی دارد. آکنه به دلیل هورمون‌ها و ویژگی‌های ژنتیکی فرد ایجاد می‌شود. من موارد مختلفی را دیده‌ام به‌ویژه زنان جوانی که بخش بزرگی از گروه‌های مواد غذایی از جمله لبنیات، شکر، گلوتن را از رژیم غذایی خود حذف کرده بودند تا آکنهٔ صورت‌شان بهبود پیدا کند. در نتیجه مبتلا به وسواس سالم‌خواری (اورتورکسیا) یا ناهنجاری‌های دیگر در زمینهٔ غذا‌خوردن شده بودند که خیلی نگران‌کننده بود. اگر از بین بردن آکنه به سادگی با قطع خوردن لبنیات ممکن بود، من این همه بیمار وگان که به دلیل آکنه به من مراجعه می‌کنند، نداشتم".
مواد غذایی که می‌گویند باعث کاهش آکنه می‌شود
پروبیوتیک‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها، اسید‌های چرب امگا-۳، روی و ویتامین آ و ای به جلوگیری از بروز آکنه و جوش کمک می‌کند. اما آیا این موارد پشتوانهٔ علمی دارد؟
دکتر ماهاتو می‌گوید:"داده‌ها و اطلاعات در این موارد محدود است و فقط به چند مشاهده و پژوهش‌هایی با شرکت‌کنندگان اندک محدود می‌شود که اغلب با طرح و روش‌ها و تجزیه و تحلیل آماری ضعیفی اجرا شده است".
او اضافه می‌کند: "به همین دلیل به سختی می‌توان گفت مصرف هر کدام از مواد بالا به طور خاص اثری بر بهبود آکنه دارد. میزان مکمل‌های غذایی پیشنهاد شده بیش از حد تحمل‌پذیری بدن است؛ برای مثال سولفات روی (اگر بیش از اندازه مصرف شود) باعث عوارضی در دستگاه گوارشی می‌شود".
"ویتامین‌آ در دوز‌های بالا، بیش از میزان موجود در مکمل‌های غذایی عرضه‌شده در فروشگاه‌ها، در نسخه‌های درمانی برای آکنه به صورت ایزوترتینوین ( با نام تجارتی روآکوتان) تجویز می‌شود. توصیهٔ من این است که در مورد مکمل‌های غذایی که در فروشگاه‌ها عرضه می‌شود با احتیاط رفتار کنید، چون شواهد کافی برای مؤثر بودن آنها وجود ندارد و فقط باعث هزینهٔ اضافی برای شما و عوارض جانبی احتمالی می‌شود. بهتر است با پزشک یا متخصص پوست در این مورد مشورت کنید تا دارو‌های آزمایش‌شده و معتبری با مشخصات شناخته‌شده به شما معرفی و تجویز کنند. اگر قصد بارداری دارید یا باردار هستید یا به فرزند خود شیر می‌دهید یا داروی دیگری مصرف می‌کنید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید".
اگر نگران آکنه هستید
"هیچ‌کس نباید به دلیل آکنه رنج ببرد یا خجالت بکشد. نگران پوست خود بودن نشانهٔ خود‌خواهی نیست و آکنه مشکل زیبایی و آرایشی نیست، مشکل پزشکی است که درمان دارویی هم دارد.
در سکوت از آن رنج نبرید و پول هنگفتی بابت محصولات زیبایی و مکمل‌های غذایی نپردازید. از پزشک یا متخصص پوست راهنمایی بخواهید، او می‌تواند نوع و شدت آکنهٔ شما را تشخیص دهد و برنامهٔ درمانی مناسب با وضعیت شما پیشنهاد کند.
ما می‌دانیم که آکنه با اضطراب، افسردگی، کمبود اعتماد‌به‌نفس و تصویر بدنی منفی همراه است و در بهترین حالت می‌خواهیم به شما کمک کنیم تا پیش از آنکه آکنه بتواند ردی ماندگار بر جسم یا روح شما بگذارد، آن را درمان کنیم".
