دستاورد صنعت فولاد در این ۵ دهه
فولاد یکی از صنایع مادر بوده و در حال حاضر یکی از فاکتور‌های مهم برای سنجش میزان توسعه‌یافتگی یک کشور مصرف سرانه فولاد است. اگر نگاهی به سابقه این صنعت در ایران بیندازیم، باید گفت که اولین بار صنعت فولاد در دهه چهل شمسی و توسط آلمان‌ها به کشور وارد شد؛ ولی تا مدت‌ها پیشرفتی در آن وجود نداشت. بعد‌ها با توجه به معادن و منابع اولیه فراوان در کشور، به این صنعت توجه ویژه‌ای شد؛ تا جایی که صنعت فولاد به جایگاه امروزی‌اش رسید.
اولین مجتمع فولادی ایران
«مجتمع ذوب‌آهن اصفهان» با تولید سالانه ۳۶ هزار تن، اولین واحد صنعتی فولادی بود که در ایران توسط شوروی ساخته شد. مجتمع ذوب‌آهن اصفهان تولیدکننده مقاطع طویل فولادی مانند میلگرد و تیرآهن است. بخش‌هایی از این کارخانه در سال ۱۳۵۰ و برخی از بخش‌های دیگر در سال‌های بعد به بهره‌برداری رسید. امروزه در میان تولیدکنندگان داخلی، قیمت تیرآهن اصفهان مرجع قیمتی محسوب می‌شود. تیرآهن ذوب‌آهن بالاترین کیفیت را در میان تولیدکنندگان داشته و وزن آن به جدول اشتال نزدیک‌تر است بنابراین تقاضای بالایی برای محصولات این کارخانه وجود دارد.
بومی‌سازی صنعت فولاد
باوجود راه‌اندازی صنعت فولاد در سال ۱۳۴۰، تا ابتدای دهه ۶۰ ایران همچنان در صنعت فولاد به کارشناسان خارجی وابسته بود. همین امر باعث شده بود که میزان تولید و کارخانه‌های فعال این صنعت محدود باقی بماند؛ اما در اوایل دهه ۶۰، بومی‌سازی این صنعت در دستور کار قرار گرفت و در حال حاضر توانسته‌ایم تا حد زیادی به این مهم دست‌یابیم.
یکی از دلایل بومی‌سازی صنعت فولاد در کشور، افزایش تقاضای مقاطع فولادی در این دوران بود. در دهه ۶۰ صنعت ساختمان‌سازی و دیگر صنایع پایین‌دستی فولاد رونق یافتند و نیاز به مواد اولیه ازجمله میلگرد، تیرآهن و ورق‌های فولادی در این صنایع بیش‌ازپیش خودنمایی کرد؛ بنابراین نیاز به بومی‌سازی و خودکفایی در صنعت فولاد ضروری به نظر می‌رسید.
ایران جزو ۱۰ کشور برتر تولیدکننده فولاد در ایران
خوشبختانه صنعت فولاد در ایران روند رو به رشدی داشته و در حال حاضر کارخانه‌های فعال ایران می‌توانند انواع محصولات فولادی ازجمله میلگرد، تیرآهن، قوطی و پروفیل، نبشی، ورق سیاه و لوله فولادی را تولید کنند. طبق آمار منتشرشده انجمن جهانی فولاد در سال ۲۰۱۹، ایران با ۲۵.۶۰۹ میلیون تن تولید فولاد، دهمین کشور برتر تولیدکننده فولاد در جهان نام گرفت. ایران توانسته در سال‌های اخیر علاوه بر تأمین نیاز داخلی و خودکفایی در بیشتر مقاطع فولادی، صادرات این محصولات را نیز پیش بگیرد.
طبق برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت میزان تولید فولاد کشور در سال جاری باید به ۳۰ میلیون تن افزایش یابد؛ اما باید دید امسال باوجود تحریم‌های شدیدی که شرکت‌های فولادی را نشانه گرفته‌اند و همه‌گیری ویروس کرونا که بر مشکلات فولادسازان افزوده است، روند تولید به چه صورت پیش خواهد رفت.
ایران رتبه اول آهن اسفنجی جهان
تولید آهن اسفنجی یکی از مهم‌ترین دستاورد‌های صنعت فولاد در چند سال اخیر بوده است. ایران توانسته با راه‌اندازی کارخانه‌های جدید آهن اسفنجی، بهینه‌سازی روش‌های ساخت آهن اسفنجی و ابداع روش ایرانی پرد (PERED) در این زمینه گوی سبقت را از دیگر رقیبان خود برباید. در حال حاضر ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد اسفنجی دنیا است و تولید ماهانه آن به بیش از ۱ میلیون تن می‌رسد. شرکت فولاد مبارکه بزرگ‌ترین تولیدکننده آهن اسفنجی جهان محسوب می‌شود. ایران ظرفیت تولید بیش از ۳۰ میلیون تن آهن اسفنجی در سال را دارد. پس از ایران به ترتیب هند، مصر، مکزیک و عربستان برترین تولیدکنندگان آهن اسفنجی در جهان هستند.
دستاورد‌های صنعت فولاد در دوران تحریم
ایالت متحده امریکا در سال ۹۷ صنعت فولاد ایران را تحریم کرد و در اردیبهشت ۹۸ این صنعت در فهرست تحریم‌ها جای گرفت. در آذرماه ۹۸ نیز صادرات الکترود گرافیتی و کک نفتی به ایران تحریم شد. همچنین در دی‌ماه همان سال بار دیگر نام شرکت‌های فولادی در لیست تحریم‌ها قرار گرفت.
متأسفانه با اعمال تحریم‌ها علیه ایران، دست ایران از آخرین دستاورد‌های فناوری در صنعت فولاد کوتاه ماند؛ اما همین امر سبب شد تا بومی‌سازی فناوری‌های صنعت فولاد بیش‌ازپیش موردتوجه قرار بگیرد. ابداع روشی جدید برای تولید آهن اسفنجی یکی از دستاورد‌ها در این دوران بوده است.
با این وجود بررسی آمار‌ها نشان می‌دهد که تولید فولاد در ایران در سال ۹۸ و در اوج تحریم‌ها با رشد ۱۰ درصدی همراه بود و به حدود ۲۵ میلیون تن رسید. تولید شمش فولادی، فولاد خام (میانی)، مقاطع طویل فولادی (میلگرد، تیرآهن، نبشی، ناودانی و ...) و مقاطع تخت فولادی (انواع ورق‌های فولادی) در سال ۹۸ به ترتیب با ۱۸، ۱۱، ۶ و ۵ درصد افزایش نسبت به سال ۹۷ همراه بود. به‌این‌ترتیب صنعت فولاد توانست در دوران تحریم‌ها به کمک اقتصاد ایران بیاید.
توسعه صنعت فولاد ادامه دارد
در چند دهه اخیر صنعت فولاد رشد چشمگیری داشت به‌طوری‌که در حال حاضر در بیشتر استان‌های کشور شاهد فعالیت واحد‌های فولادسازی هستیم. هم‌اکنون نیز ساخت چند واحد فولادسازی در دستور کار قرار دارند.
کیفیت محصولات فولادی هم ارتقا یافته‌اند
همان‌طور که گفته شد در سال‌های اخیر تولید فولاد در کشور از رشد بسیار خوبی برخوردار بوده است. حال جالب است بدانید که تولید محصولات فولادی مانند میلگرد، تیرآهن و ورق‌های فولادی ازنظر کیفی هم پیشرفت قابل‌توجهی داشته است و روزبه‌روز به استاندارد‌های جهانی نزدیک‌تر شده‌اند.
باید در نظر داشت که تولیدکنندگان داخلی برای اینکه بتوانند مستقل از محصولات و تجهیزات خارجی محصولات باکیفیتی را تولید نمایند نیاز به مساعدت‌ها و حمایت‌های بیشتری دارند. در این صورت می‌توانند محصولاتی باکیفیت تولید کنند که جایگزین نمونه‌های خارجی باشند.
البته همچنان محصولات فولادی با کیفیت کم هم در برخی واحد‌ها تولید می‌شود که امری اجتناب‌ناپذیر است. نکته حائز اهمیت در این بخش توانایی تولید مقاطع فولادی باکیفیت است که بستگی به میزان سرمایه‌گذاری هر واحد دارد.
پیش‌بینی روند آینده صنعت فولاد
طی ماه‌های اخیر ایران شرایط اقتصادی سختی داشته و صنعت فولاد هم تحت تأثیر این شرایط قرار داشته است. با افزایش نرخ ارز، قیمت میلگرد، تیرآهن و دیگر مقاطع فولادی با شیب تندی افزایش یافته و همین امر سبب شده تا تقاضای فولاد در کشور کاهش قابل‌توجهی داشته باشد تا جایی که مصرف فولاد در کشور به حدود ۱۳ میلیون تن در سال رسیده است. این رقم برابر است با نصف فولاد تولیدشده در کشور که می‌تواند برای صنعت فولاد بسیار خطرآفرین باشد؛ زیرا در این شرایط برای اینکه چرخ کارخانه‌های فولادی همچنان بچرخد باید بتوان مازاد مصرف داخلی را در بازار‌های خارجی به فروش رساند. امری که ممکن است در شرایط تحریمی سخت یا حتی غیرممکن شود. به همین دلیل تا امروز جلوگیری از کاهش صادرات، مهم‌ترین دغدغه صنعت فولاد به شمار می‌رود تا از این طریق جلوی تعطیلی کارخانه‌های تولیدکننده فولاد گرفته شود.
از طرفی در سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ دستیابی به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد پیش‌بینی شده که نیاز به بسترسازی‌های بیشتر و گسترده تری در ۶ سال آینده وجود دارد. برای این امر توسعه در صنایع وابسته مانند ریخته‌گری یک ضرورت به شمار می‌رود که گام اول برای این توسعه ایجاد فضای پژوهشی مستمر است. پارک‌های علم و فناوری، مراکز رشد و شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند به ارتقا تکنولوژی در این صنعت کمک کنند.
درنهایت باید گفت توسعه صنعت راهبردی فولاد در سال‌های اخیر، ایران را از کشوری وابسته و وارد‌کننده محصولات فولادی، به کشوری مستقل، تولیدکننده و صادر‌کننده فولاد تبدیل کرده است. افزایش تولید فولاد می‌تواند عامل پیشرفت بسیاری از صنایع پایین‌دستی و بالادستی مرتبط ازجمله صنعت ساخت‌وساز، لوازم‌خانگی و خودروسازی باشد. می‌توان امیدوار بود که با بهبود فضای سرمایه‌گذاری در صنایع پایین‌دستی فولاد، این صنعت رونق بیشتری یابد که این به‌هیچ‌عنوان دور از دسترس و انتظار نیست.
شما بازدید‌کننده گرامی می‌توانید روند تغییرات قیمت تیرآهن، میلگرد و سایر مقاطع فولادی را در سایت آسرون به نشانی www.asroon.ir مشاهده کنید.
خداییش فقط فولاد توی صنایع محتلف خیلی رشد کرده 
