واکسن آمریکایی، اروپایی و چینی کرونا؛ کدام یک به ایران می‌رسد؟
این خبر قطعا نویدی برای ایران گرفتار در اپیدمی کرونا است. اماهم باید دید با توجه به پیچیدگی و زمانبری تحقیقات علمی برای توسعه و تولید یک نوع واکسن، ایران برای برخورد با اپیدمی پیشرو کماکان ناچار است روی واکسن های وارداتی هم حساب کند. البته این هم خارج از برنامه از پیش اعلام شده ایران مبنی بر راه های سه گانه تامین واکسن کرونا نیست.
به همین سبب این سئوال مطرح می شود که در خصوص واکسن های وارداتی قابل دسترس ایران، چه گزینه هایی وجود دارد؟
همانطور که می دانیم، واکسن تولید مشترک شرکت های «فایزر» آمریکا و شرکت «بیونتک» آلمان در کشورهایی مانند آمریکا، کانادا و انگلستان برای استفاده اضطراری ثبت شده و تزریق عمومی آن دوشنبه در آمریکا آغاز شده است. اما این بدان معنا نیست که این واکسن نیز می تواند به همه نیازمندان واکسن خصوصاً آن دسته از ساکنان در کشورهای در حال توسعه برسد.
«ناصر ریاحی» عضو اتاق بازرگانی تهران گفته است که باتوجه به آنکه این واکسن نوع mRNA تولید شرکت فایزر برای نگهداری و جابجایی به دمای منفی ۷۰ درجه نیاز دارد که فراهم کردن امکانات لازم برای آن چه در ایران و چه در بسیاری از کشورهای دنیا، سخت و حتی غیرممکن است، احتمالا در ایران نیز دشواری هایی برای آن وجود خواهد داشت.
در واقع، صرف نظر از این شرایط عینی، آمریکا و کشورهایی اروپایی و دیگر کشورهای پیشرو در زمینه داروسازی از مدت ها قبل آغاز به خرید انحصاری ظرفیت تولید واکسن کرده اند.
سازمان بین المللی «اتحادیه واکسن های مردم» اخیرا اعلام کرده است که ظرفیت تولید واکسن خریداری شده توسط کشورهای پیشرفته باعث می شود جمعیت آن بتوانند سه بار واکسینه شوند و ۱۴ درصد جمعیت کل جهان دارنده نصف واکسن های کرونای جهان شوند.
آمار بانک «سیتی بانک» نیز نشان می دهد که کشورهای توسعه یافته ۸۵ درصد از کل ظرفیت تولید واکسن کرونا در جهان را خرید انحصاری کرده اند.
البته کشورهای در حال توسعه برای کسب سهمیه بیشتری در خصوص دریافت واکسن های کرونا تلاش می کنند. گروهی از کشورها مانند آفریقای جنوبی و هند از آمریکا و برخی کشورهای اروپایی خواسته اند که اعضای توافقنامه (توافقنامه مالکیت معنوی تجاری Trips=) را برای تولید داروهای درمانی و واکسن بیماری کرونا از کسب مالکیت معنوی معاف کنند اما این درخواست با مخالفت آمریکا، انگلستان و اتحادیه اروپا روبرو شده است.
دریافت واکسن از سازوکار «کووکس» سازمان بهداشت جهانی (برنامه تسهیل دسترسی جهانی به واکسن کرونا) نیز یکی از گزینه های ایران برای تامین واکسن های مورد نیاز خود است. ایران نیز به آن پیوسته و عضو شده است.
کووکس سازوکاری به منظور تضمین توزیع عادلانه واکسن ها در سراسر جهان و عرضه ۲ میلیارد دوز واکسن به ۹۲ کشور کم درآمد تا پایان سال ۲۰۲۱ است. اما آمریکا از پیوستن به آن خودداری کرده است.
به نظر می رسد آمریکا در توسعه و تولید و مصرف واکسن های کرونا، خودخواهی از خود نشان می دهد و سعی می کند به مانند خروج از بسیاری از توافق های جهانی از مسئولیت های بین المللی خود بگریزد. این در حالی است که چین در ۸ اکتبر به سازوکار کووکس پیوسته است.
واکسن ضد کرونای تولید شرکت «سینوفارم» چین در امارات متحده عربی و بحرین برای استفاده اضطراری مورد تایید قرار گرفته است. فاز سوم آزمایش بالینی این واکسن که در خارج از چین انجام گرفته، نشان می دهد که اثربخشی آن به ۸۶ درصد می رسد و تبدیل آنتی بادی خنثی کننده ۹۹ درصد است و می تواند صد درصد از تبدیل علائم خفیف بیماری کرونا به علائم وخیم جلوگیری کند.
فاز سوم آزمایش بالینی واکسن های دیگر شرکتهای چینی مانند «سینواک» و «کانسینو» نیز در کشورهایی مانند پرو، آرژانتین، مصر و برزیل در حال انجام است.
وزارت امور خارجه چین نیز اظهار کرده است کشورش انتظار دارد واکسن های خود را در اسرع وقت در لیست عرضه کنندگان سازوکار کووکس سازمان بهداشت جهانی قرار دهد و به تحقق دسترسی همگانی و مقرون به صرفه واکسن های ضد کرونا در کشورهای در حال توسعه کمک کند.
