آفتابنیوز : آفتاب: «شرکت میکنیم. مظلومانه اما با نشاط!»
این مهمترین بخشهای سخنان مردی است که نماد اصلاحطلبان محسوب میشود. مردی که این روزها چنان رگههای اندوه در لحن و صدایش دویده که دیگر نمی توان گفت که صدای خاتمی صدای رسای اصلاحطلبی در ایران است.
صدایی گرفته و لحنی اندوهبار. چهرهای محزون و در عین حال روحیهای مسئولیتشناس و فداکار. چندان که میداند در صحنهای ایستاده که تاریخ از آن عکسها و تصاویر بسیاری به آینده مخابره خواهد کرد.
فضای سرد
انتخابات 24 اسفندماه نزدیک است. با این همه نه تنها اصلاحطلبان بلکه رییس ستاد انتخابات کشور و سخنگوی شورای نگهبان نیز تایید میکنند که فضا، انتخاباتی نیست. در ادبیات سیاسی ایران آنچه از آن با عبارت شور انتخاباتی یاد میشود لازمه چنین روزهایی است و فقدان آن بیتردید دلایلی دارد. دلایلی که علتالعلل تصمیمی برخی اصلاح طلبان برای رویگردانی از انتخابات است.
نیروی سوم غایب
اگر به تقسیم سه نیروی عمده در کشور اعتقاد داشته باشیم باید اصولگرایان را در سویی و اصلاحطلبان را در سوی دیگر قرار دهیم. نیروی سومی نیز وجود دارد که از بخشهایی از اصلاحطلبان در درون تا بخشهایی از نیروهای خارج از کشور را شامل میشود.
برخی چهرههایی که به هر دلیل از کشور مهاجرت کرده و کم و بیش در بخشهایی از اپوزیسیون ماوا گرفتهاند. با این همه نمیتوان آنان را در زمره اپوزیسیون خارج از کشور به معنای عام دانست. کسانی که اعتقاد به براندازی نظام جمهوری اسلامی دارند و در این مسیر سالهاست که تلاش میکنند.
در این میان نیروهایی قرار دارند که علیرغم انتقادات اساسی به ساختار حاکم، معتقدند همچنان راههای قهرآمیز پاسخگوی فضای کنونی نیست و تا حدودی اعتقاد به راهحلهایی شبیه به راهحلهای اصلاحطلبان در ایران دارند و تا حدودی با برخی از راهکارها در درون همراهی میکنند.
اصلاحطلبانی که اکنون در کنار خاتمی ایستادهاند با حفظ آنچه موضع اعتراضی نسبت به روند برگزاری انتخابات میدانند گزینه شرکت فعال را برگزیدهاند و در این مسیر در برابر موضعگیریهای خارجنشینان درباره عدم شرکت در انتخابات میایستند.
چندان که از میان این نیروها، غلامحسین کرباسچی به میان دانشجویان رفت تا موضع اصلاحطلبان را اعلام و از آن دفاع کند.
شما میتوانید! شهردار اسبق تهران مدتهاست از حضور در بسیاری از محافل سیاسی و دانشگاهی به دور است و آنگاه که در روزهای گذشته در جمع دانشجویان قرار گرفت، نخست،از بالا رفتن تحمل مسئولان درباره حضور خود در دانشگاه قدردانی نمود.
کرباسچی در سخنرانی خود به روشنی گفت: «ما به روش برگزاری انتخابات کنونی اعتراض داریم». کرباسچی از دو گروه سخن گفت. گروهی که شرکت در انتخابات را یک وظیفه ملی میداند و معتقد است که در هر صورتی باید در انتخابات شرکت کرد و رای و داد و گروه دومی که نتیجه انتخابات را با ردصلاحیتهای صورت گرفته از پیش مشخصشده تلقی میکند و اعتقاد دارد که باقیمانده اصلاحطلبان نیز در مرحله شمارش آراء حذف خواهند شد.
دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی موضع خود را چنین بیان کرد:« هنگامی که جریانی قصد دارد با حربه ردصلاحیتها، مجموعه را یکدست کند باید در برابر آن ایستادگی کرد و از راهیابی کسانی که مدنظر این جریان هستند به مجلس جلوگیری نمود... با داشتن اقلیت در مجلس هم میتوان از خیلی مسائل جلوگیری کرد.... اگر اقلیت اصلاحطلب در کنار اکثریتی که بالاخره بعضا حرف حق و عقلانی را میفهمد قرار بگیرد می تواند نقش موثری داشته باشد.»
کرباسچی در این سخنرانی گویی به نمایندگی از اصلاحطلبان از دانشجویان خواست در انتخابات شرکت کنند و به آنان نوید داد که میتوانند ترکیب مجلس هشتم را تغییر دهند.
اقلیت کیفی!
آیا واقعا چنین است؟ آیا حضور دانشجویان و به تبع آن اکثریت طبقه متوسط در انتخابات میتواند روی ترکیب مجلس هشتم به طور محسوسی تاثیر بگذارد؟ در صورت رد گزینه تحریم، اصلاحطلبان تا چه میزان در مجلس آینده پایگاه خواهند داشت؟
پاسخ این پرسشها از سوی اصلاحطلبان همان است که مهدی کروبی دبیرکل حزب اعتماد ملی به آن اشاره کرده است. کروبی با تاکید بر نگرانی خود از عملکرد هیاتهای اجرایی و نظارت بر انتخابات معتقد است: «فکر میکنم نیروهایی در مجلس خواهیم داشت که اگر اکثریت نباشند اما کیفی هستند.»
«نیروهای کیفی» شاید تعبیری است که میتوان درباره اقلیت احتمالی اصلاحطلب در مجلس هشتم به کار گرفت.
نیروهایی که طبیعتا نمی توانند در برابر اکثریت رقیب بایستند اما شاید بتوانند در برابر برخی تصمیمات متخذه در مجلس با هماهنگی نیروهای بیرون از مجلس فضایی اعتراضی و در صورت موفقیت بازدارنده را شکل دهند.
به این ترتیب اصلاحطلبان و حتا خاتمی که اعلام می کند با یاران خود «مظلومانه اما با نشاط» در انتخابات شرکت میکنند به چیزی جز همین اقلیت نه چندان قوی نمی اندیشند. اقلیتی که به تعبیر دبیرکل حزب اعتماد ملی متشکل از نیروهای کیفی که تنها میتواند از حذف جناح اصلاحات از قدرت جلوگیری کند.
حضور مردم تاثیرگذار است در همین خصوص مرتضی حاجی از اعضای برجسته ائتلاف اصلاحطلبان که زیر این عنوان عبارت «یاران خاتمی» را در بیلبوردهای تبلیغاتی خود گنجانده همچنان نگران عملکرد هیاتهای اجرایی و نظارت است، از برخی دوستان قدیم در خارج از کشور گلایه دارد و در عین حال ابایی ندارد از آنکه پیشبینی خود را درباره میزان موفقیت اصلاحطلبان در صورت عمکرد قانونی برگزارکنندگان،خوشبینانه بخواند.
مرتضی حاجی در گفت و گو با خبرنگار سیاسی آفتاب میگوید:«تصمیم بر این است که از فضای ولو ناقص و با چالشهای بسیار حداکثر استفاده را ببریم. حضور مردم علیرغم وجود فضای متاسفانه نگرانکننده برای انتقال طبیعی و آرام قدرت در یک روند دموکراتیک توان تاثیرگذاری را دارد.»
حاجی میافزاید:«کسانی که امروز قدرت را در اختیار دارند حاضر نیستند در برابر رای مردم تمکین کنند و انواع تنگناها را ایجاد کردهاند تا انتخاب کنندگان در فضای از قبل طراحیشده قرار بگیرند. با این همه باید از این فرصت اندک استفاده کرد. ما اعتقادی به تحریم انتخابات نداریم و در چارچوب قانون فعلی فعالیت میکنیم. اگرچه رقیبان ما بعضا به قانون موجود،چندان پایبندی نشان نمی دهند.»
تحریم،بیفایده استوزیر آموزش و پرورش دولت خاتمی در ادامه تاکید میکند: «تحریم انتخابات،راهی موثر در روند اصلاح امور نیست. اصلاح امور از طریق روشنگری و فعالیت میسر است. ما با حضور با نشاط خود در انتخابات تلاش می کنیم مردم نیز پای صندوقهای رای حاضر شوند و فضای انتخابات گرم شود. به نظر میرسد که مسئولان هیاتهای اجرایی و نظارت از این امر چندان خشنود نیستند. چرا که بر اساس آنچه مشاهده میشود شرایط لازم را برای حضور گسترده مردم در انتخابات فراهم نکردهاند. اما این امر نیز مانع از فعالیت ما نخواهد شد.»
به این ترتیب این عضو برجسته جناح اصلاحطلب نیز مانند کسانی چون سعید لیلاز اعتقاد دارد که «اصولگرایان از تحریم انتخابات توسط جناح رقیب استقبال میکنند».
با خاتمی هستیم و میمانیم از حاجی درباره موضع برخی چهرههای مهاجرت کرده پرسیده میشود. اینکه آنان در رسانههایی که در اختیار دارند به روشنی از تحریم و از بیفایده بودن رای مردم سخن می گویند و تبلیغاتی از این دست واقعا چقدر می تواند روی رایدهندگانی که پایگاه اصلاحطلبان در جامعه محسوب میَشوند تاثیر بگذارد؟
او پاسخ می دهد:«به هرحال تبلیغات بیتاثیر نیست اما باید دید تاثیر واقعی آن چقدر است. میزان تاثیر اینگونه فعالیتهاست که اهمیت دارد. تعریف ما از اصلاحطلبی مسیری است که خاتمی ترسیم میکند. ما خاتمی را به عنوان شاخص اصلاحطلبی در کشور میشناسیم و همواره او را همراهی کرده و میکنیم. اینکه کسانی پیدا شوند که در داخل و یا در خارج از کشور نظر دیگری داشته باشند قطعا در مجموعه از اصلاحطلبان که خاتمی را همراهی میکنند نمی گنجند.»
این مرزبندی شفاف با برخی اصلاحطلبان مهاجرت کرده که اینک به گروههای مخالف نظام نزدیک شدهاند موضع رسمی اصلاحطلبان است که اینک برای حضور و فعالیت در جریان انتخابات مجلس هشتم به چنین خطکشیهایی نیازمندند.
نباید به استقبال شکست رفت! به این ترتیب مرتضی حاجی موضعی را که او و دوستانش اتخاذ کردهاند به نفع کشور و آینده می داند:«آنکه عاشقانه و مسئولانه به آینده کشور میاندیشد و قبول دارد که که در چارچوب جمهوری اسلامی باید کار کرد برای اصلاح امور راهی جز انتخاب راه خاتمی و یارانش ندارد. مایوس کردن مردم نسبت به نتیجه انتخابات سودی ندارد. نباید پیشاپیش به استقبال شکست رفت.»
به آنها مشکوکم!
برای یکی از اعضای ستاد اصلاحطلبان اما گویی ابراز چنین مرزبندی روشنی کفایت نمی کند. او می کوشد حتا چنین جریانی را مشکوک نشان دهد. حاجی در این باره ادامه میدهد:«چه بسا خود اینان به نوعی از آنچه تمامیتخواهان دنبا آن هستند و برای تحقق آن برنامهریزی کردهاند تاثیر پذیرفته باشند. من عموما به این حرکت خوشبین نیستم!»
با این همه هر اصلاحطلبی که درباره انتخابات و در این روزها گفت و گو می کند نمیتواند از موضع توامان جناح متبوعش درباره انتخابات و برگزارکنندگانش سخنی نگوید.
بسیار نگرانیم! حاجی نیز با تمام این اوصاف نمی تواند درباره نگرانیهای خود دوستانش سخنی نگوید: «رفتاری که ما در این مدت از هیاتهای نظارت و اجرایی دیدیم بسیار نگرانکننده است. ما همچنان درباره اقدامات بینشی که به دنبال حذف رقیب فکری خود است نگرانی داریم. اگرچه به گفته خودشان شورای نگهبان حدود 400ـ1300 نفر از ردصلاحیتشدگان را به جریان رقابتها بازگرداند اما کسانی که بسیاری از رقبای خود را در مراحل ابتدایی در هیاتهای اجرایی حذف کرده بودند اینک امر نظارت و اجرا بر انتخابات را به عهده دارند. از سویی حتا به آنان تذکری هم داده نشد درباره اینکه اینگونه عمل نکنند. به نظر ما این رفتار درستی نیست. اگرچه در این زمینه و در این مدت شورای نگهبان نیز چندان به درستی رفتار نکرد اما به هرحال متفاوت عمل کرد.»
اگر به توصیه رهبری عمل کنند ...
وی در ادامه به توصیههای رهبر معظم انقلاب اشاره کرده و میافزاید:«مقام معظم رهبری موکدا توصیه فرمودهاند به برگزاری انتخاباتی سالم که بهانه و شایبه عدم صحت و سلامت در آن نباشد.»
اکنون پرسش اساسی این است که این بخش از اصلاحطلبان درباره میزان موفقیت خود در مجلس هشتم چه افق و دورنمایی دارند.
حاجی در این زمینه می گوید:«اگر اینها به توصیههای رهبری پایبند باشند نگرانی وجود ندارد. اصلاحطلبان پایگاهی قوی در میان مردم دارند و حتا میتوان گفت که دلیل اصلی برخی ردصلاحیتها به ویژه نسبت به برخی شخصیتهای برجسته و محوری اصلاحطلب همین بوده است. بنابراین از نظر رای مردم به اصلاحطلبان نگرانی وجود ندارد. اما اگر مسئولان به توصیه رهبری پایبند نباشند دیگر باید گفت که هر کاری از آنان برمیآید و نمیتوان نسبت به نتیجه انتخابات مطمئن بود. به هر جال باید دید در آینده چه اتفاقی رخ خواهد داد.»
خوشبینانه اما واقعی! پیش از این محمد هاشمی از اعضای شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی پیشبینی کرده بود که اصلاحطلبان 50 درصد از رایی را که به صندوق ها ریخته میشود به خود اختصاص خواهند دارد.
از حاجی پرسیده شد که آیا او درباره میزان موفقیت اصلاحطلبان چه برداشتی دارد او در این باره میافزاید: «من این خوشبینی محمد هاشمی را از این جهت تایید می کنم که می دانیم پایگاه اصلاحطلبان در میان مردم خوب است. هم اصولگرایان و هم اصلاحطلبان نیز از این موضوع اطلاع دارند. به هرحال همه چیز بستگی به ناظران و مجریان انتخابات دارد. همه چیز وابسته است به میزان تعهد و پایبندی به آرای مردم. بنابراین باید ایستاد و در انتظار ماند و دید که آینده چه خواهد شد.»
پرسشهای هربار، پاسخهای دشوار! آیا طبقه متوسط در انتخابات شرکت خواهد کرد؟ آیا این بخش از جامعه که جدی ترین و مهمترین پایگاه اصلاحطلبان است در زمینه شرکت در انتخابات قانع خواهد شد؟
آیا چهرههای اصلاحطلب از خاتمی گرفته تا کرباسچی میتوانند در مدت باقی مانده تا روز 24 اسفندماه نخبگان جامعه و بخشهای حامی خود را مجاب کنند که شرکت در انتخابات حتا با این شرایط بهتر از شرکت نکردن است؟
شاید میبایست به پیشنهاد حاجی عمل کرد.
در انتظار ماندن و نظاره کردن!