دولت رئیسی قفل فیلم‌های توقیفی را باز می‌کند؟
چند ماه قبل فاطمه معتمدآریا با انتشار چند ثانیه‌ی کوتاه از فیلم «صد سال به این‌سال‌ها» ساخته سامان مقدم از فیلم توقیف‌شده‌ای یاد کرد که بارها گفته، چقدر در آرزوی اکران عمومی آن است؛ اما توقیف ماندن این فیلم و چند اثر سینمایی دیگر، انگار حسرتی برای عوامل تولید شده که بارِ آن را از یک دولت به دولتی دیگر به دوش می‌کشند.
سینمای ایران از سال‌های خیلی دور همواره فیلم‌هایی را داشته که برای اکران به مشکل برخورده‌اند و اصلاحات آن‌ها گاهی کارساز بوده و گاهی هم هیچ اصلاحی راهگشا نبوده است. وقتی سال ۱۳۹۲ دولت یازدهم برسر کار آمد، «سینما» خیلی مورد توجه قرار می‌گرفت چون با توجه به تعطیلی خانه سینما در دولت قبلی، در مناظره‌های انتخاباتی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده بود. بر همین اساس این امید وجود داشت که از برخی فیلم‌های به اصطلاح مشکل‌دار رفع توقیف صورت گیرد، ولی این اتفاق آن‌طور که انتظار می‌رفت رخ نداد.
البته سرانجام در طول هشت سال گذشته مُهر توقیف برخی فیلم‌ها با انجام یکسری اصلاح‌ها برداشته شد که به «قصه‌ها» از رخشان بنی‌اعتماد، «عصبانی نیستم» رضا درمیشیان، «آشغال‌های دوست داشتنی» محسن امیریوسفی، «خانه دختر» شهرام شاه‌حسینی، «پریناز» بهرام بهرامیان، «بلوک ۹ خروجی ۲» علیرضا امینی، «نقش نگار» علی عطشانی، «ماهی و گربه» شهرام مکری، «پاداش» کمال تبریزی، «خانه پدری» کیانوش عیاری و ... می‌توان اشاره کرد. از بین این فیلم‌ها برخی باز هم در اکران با مشکل مواجه شدند و مهم‌ترین آن‌ها «خانه پدری» بود که وقتی بعد از ۱۰ سال رفع توقیف شد، هنوز پنج روز از اکرانش در آبان ۱۳۹۸ نگذشته بود که آن را از پرده پایین کشیدند. چند روز بعد با رفع مشکل فیلم، اجازه حدود دو هفته اکران آن هم فقط در تهران و به شکل محدود داده شد و در نهایت فیلم را بدون اجازه نمایش در VOD یا شبکه نمایش خانگی دوباره به صندوق توقیفی‌ها برگرداندند.
در حال حاضر هنوز تعدادی فیلم در سازمان سینمایی وزارت ارشاد مانده که با وجود پیگیری سازندگانشان مجوز اکران عمومی آن‌ها صادر نشده، این در حالی است که بعضی از آن‌ها در یکی دو سال گذشته قاچاق شدند و سر از شبکه‌های ماهواره‌ای و فضای اینترنت درآوردند. «گزارش یک جشن» ابراهیم حاتمی‌کیا - که تهیه‌کننده اخیرا دوباره درخواست پروانه نمایش داده)، «خرس» خسرو معصومی، «رستاخیز» احمدرضا درویش، «صد سال به این سال‌ها» سامان مقدم، «خیابان‌های آرام» کمال تبریزی، «ارادتمند؛ نازنین، بهاره، تینا» عبدالرضا کاهانی و «کاناپه» کیانوش عیاری پربحث‌ترین فیلم‌های توقیفی در سال‌های اخیر بوده‌اند. به این فهرست فیلم «قاتل و وحشی» حمید نعمت‌الله را هم باید اضافه کرد که در جشنواره فیلم فجر سال قبل مجوز نمایش آن صادر نشد و طبق گفته مسئولان، بدون اصلاحیه‌های وارده پروانه نمایشی برایش صادر نخواهد شد.
رفع توقیف یا وجود اراده‌ای برای رفع مشکل این فیلم‌ها که همه نوع ژانری از دینی تا دفاع مقدسی و اجتماعی را در خود جای داده، در حالی می‌تواند در این دولت قابل تامل و جای پرسش داشته باشد که صحبت‌های منتشر شده‌ی اخیر از وزیر جدید فرهنگ را مرور کنیم؛ صحبت‌هایی که تقریبا برای اولین بار از کلی‌گویی‌های مقدماتی دور شده و مصداق و جزئیات بیشتری در آن‌ها می‌توان یافت.
محمد مهدی اسماعیلی در گفت‌وگویی با پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR گفته است: «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سه وظیفه‌ی حمایتی، نظارتی و هدایتی دارد. نقش حمایتی و نظارتی دو ابزار مهم است. ما هم قدرت حمایت از جریانات مختلف را داریم، هم قدرت نظارت و مجوز. این دو باید مقدمه‌ی هدایت در امر فرهنگی شود؛ یعنی وقتی وزارت ارشاد در دوره‌ی تحولی جدید می‌خواهد اقدام کند، باید تمام ظرفیت‌های حمایتی و نظارتی‌اش را پای کاری بیاورد که خروجی‌اش در سبد انقلاب اسلامی باشد. مثلاً، بنیاد (سینمایی) فارابی به‌عنوان مجموعه‌ی کنشگر ما در حوزه‌ی سینما باید از محصولاتی حمایت کند که دقیقاً مطابق با اهداف فرهنگی انقلاب باشد. کدام بخش در جریان عمومی نماینده‌ی تولید ماست؟ جریان جوان انقلابی. البته این به‌معنای ایجاد حصار نیست، بلکه به‌معنای اعلام اولویت است؛ اولویتی که در آن جریان سینمایی کشور باید پشت سر حوزه‌ی اولویت‌های فرهنگی قرار بگیرد.
یک مثال دیگر بزنم؛ دو سالی می‌شود که ما درگیر موضوع مواسات مؤمنانه هستیم. جلوه‌اش در حوزه‌ی سینما کجاست؟! عقب‌تر برویم. ما در دهه‌های اخیر درگیر جنگ نرم دشمن بودیم. چند فیلم این موضوع را بازنمایی‌کرده؟ من لیستی دارم از اسم‌هایی که رهبر انقلاب آوردند و گفتند برای این‌ها فیلم بسازید. البته بخشی از آن‌ها توسط برخی از مجموعه‌های فرهنگی در سال‌های اخیر تولید شده است. اگر برخی از فیلم‌سازان مستقلی که در این دهه رشد کردند، نبودند ما فیلم‌هایی که بخش مهمی از اتفاقات انقلاب را روایت می‌کردند، نداشتیم. مثلاً، تا پیش از این چند فیلم درباره‌ی سازمان جنایتکار منافقین ساخته بودیم؟ ما در دوره‌ی جدید برنامه‌مان باید این باشد که نظام حمایتی و نظارتی خودمان را پشت سر بخش‌هایی قرار بدهیم تا این جریانات محصولات و اتفاقات بزرگ و نقاط عطف تاریخی را روایت کنند.»
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین تاکید کرده است: «برنامه‌ی ما در دوره‌ی جدید برخلاف حرف‌هایی که می‌زنند، انقباضی نیست. ما از گرایش‌ها و سلیقه‌های مؤمنانه و معتقد به جریان انقلاب حمایت خواهیم کرد.»
اسماعیلی گفته است: «دولت مردمی می‌خواهد چترش را بالای سر همه‌ی نخبگان، نه عده‌ای خاص باز کند. ما با کار ویترینی نسبتی نداریم. کار ویترینی مال کسانی است که می‌خواهند کار نمایشی انجام بدهند. ما کار مردمی و عمیق می‌خواهیم. اگر ما با زبان صنایع خلاق فرهنگی وارد گفت‌گو بشویم - از این زبان مشترک که هنر و تمدن تاریخی ماست، استفاده کنیم- علاوه بر اینکه ارتقای فرهنگی را برای منطقه فراهم می‌کنیم خودبه‌خود جریان اقتصادی که ایجاد می‌کند، ضریب رشد را بالا خواهد برد. مثلاً، اگر یک فیلم سینمایی را به‌صورت مشترک با تاجیکستان یا پاکستان بسازیم که در این کشورها مورد استقبال قرار بگیرد خود به خود زنجیره‌ای از صنایع فرهنگی به هم متصل می‌شوند و ضمن اینکه آن کار فرهنگی را جلو می‌برد، اقتصاد فرهنگ، در مدت کوتاهی خودکفا می‌شود؛ یعنی حوزه‌ی فرهنگ بعد از مدتی دیگر به کمک‌های مالی نیاز نخواهد داشت. سیاست‌های فرهنگی ما دقیقاً ناظر به مرزهای فرهنگی و تمدنی ایران در شرق، شمال، جنوب و غرب است. اصلاً تردیدی ندارم که سرمایه‌گذاری در این حوزه کاملاً فرهنگی است؛ یعنی فرهنگی که کاملاً با اقتضائات ما سازگار است و گام بلندی در حوزه‌ی اقتصاد فرهنگ خواهد بود. مثلاً، وقتی ما در حوزه‌ی تاریخ مشترک چند هزارساله اقدام کردیم، جواب گرفتیم. سوژه‌هایی مانند حضرت یوسف علیه‌السلام در حوزه‌ی دین به‌راحتی می‌تواند وارد این چرخه شود.»
