آوینی را بعد از شهادتش شناختند

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب: گرامیداشت پانزدهمین سال شهادت مرتضی آوینی در مرکز سینمای مستند و تجربی با عنوان «بازیابی خاطرات» شاهد حضور مهمانان خارجی و داخلی بود که همگی به نوعی پیوندی با این شهید اهل قلم داشتند. یکی محققی فرانسوی که تز دکتری خود را بر اساس فیلم های او می نویسد و دیگری دوست و همراه‌اش که از خاطرات‌اش با او می گوید. 

در حاشیه مراسم «بازیابی خاطرات» که به مناسبت پانزدهمین سالگرد شهادت مرتضی آوینی برگزار شده بود خبرنگار هنری آفتاب گفتگویی با چهار تن از مهمانان داخلی و خارجی این برنامه انجام داده است که مشروح آن در زیر می‌آید.

خانم «انیس دو‌ویکتور» دکترای علوم سیاسی دارد و تز دکترای خود را «سیاست‌های فرهنگی جمهوری اسلامی» قرار داده است به شدت به آثار آوینی علاقمند است و در مورد سینمای جنگ ایران، چندین کتاب نوشته است.

وی در پاسخ به این سوال که چرا به ایران و مطالعه بر روی فرهنگ و سینمای ایران علاقمند شده است گفت: «من هیچ چیز در مورد ایران نمی‌دانستم ولی می‌دانستم که محل مناسبی برای کند و کاو و کشف کردن است».

او در مورد اینکه آیا آوینی توانسته است حقایق جنگ را آن طور که باید به تصویر بکشد گفت: «هرگز یک حقیقت مطلق وجود ندارد و چندین حقیقت وجود خواهد داشت اما به نظر من آوینی حقیقت را از منظر خودش به تصویر کشیده است. شاید این همان چیزی نباشد که ما در غرب به آن می‌پردازیم، ‌آوینی با در نظر گرفتن عقاید خودش نزدیکترین حقیقت را به حقیقت بیان کرده است».

وی همچنین معتقد است که سخت می‌شود رویکردهای سینمای جنگ در ایران و در جهان را با هم مقایسه کرد چون شرایط بروز هر جنگی با بقیه متفاوت است و این کار را سخت و گسترده می‌کند. اما مساله‌ مهم در سینمای جنگ ایران این است که هنوز جنگ تمام نشده بود که ساخت فیلم‌های جنگی شروع شد و این در نوع خود منحصر به فرد است.

آقای «کامیل پره‌ان» فرانسوی که تخصصش در مورد نقش آرشیوها برای بازسازی دولت‌ها پس از جنگ است، دو سال برای حفظ آرشیو جنگی افغانستان در آنجا کار کرده است تا آنها را دیجیتالی بکند و در آنجا با «یوسف جان‌‌نثار» فیلمبردار احمدشاه مسعود آشنا شده است.

وی معتقد است هر جامعه‌ای نیاز دارد که میراث سمعی و بصری‌اش را حفظ بکند و در واقع حفظ حافظه ملی یک جامعه بسیار مهم است به خصوص در شرایط فعلی که با پدیده جهانی شدن روبرو هستیم هر کشوری موظف است حافظه جمعی‌اش را حفظ بکند.

وی در مورد نقطه قوت کار آوینی از منظر تخصص خودش گفت: «چیزی که در کار آوینی خیلی مهم است این است که در زمانی که ویدئو هم وجود دارد او 16 میلیمتری را برای کار خودش انتخاب کرده است که در شرایط جنگی بسیار سخت است دوربینی سنگین را حمل کنی و همچنین وسائل صدا را روی دوش خود بکشی، به همین خاطر کارهای آوینی از نظر کیفیت خوب است».

در پایان وی متذکر شد؛ نکته‌ای که خیلی مهم است این است که باید هر چه سریعتر این میراث دیجیتال شود تا از آنها بهتر بتوان نگهداری کرد.

«یوسف جان‌نثار»  که 10 سال در کنار «احمدشاه مسعود» حضور داشته و صحنه‌های جنگ مجاهدین افغان را با کمونیست‌های مورد حمایت شوروی فیلم‌برداری ‌کرده است، وی فیلمبرداری را در هیچ‌ جایی نیاموخته مگر در صحنه جنگ، به قول خودش کسی که دوربین به دستش داد «احمدشاه مسعود»‌بود و او بوده که بر کارهای وی نظارت کرده است.

وی در باره ویژگی‌های مستند ساز جنگی می‌گوید: «یک مستندساز جنگی باید شجاع و هدفمند باشد و پشتکار داشته باشد. «من پیوسته در خط مقدم بودم و فکر می‌کردم که اسلحه در دست دارم اصلاً از مرگ نمی‌ترسیدم و کمر شهادت را بسته بودم من فکر می‌کردم هیچ فرقی بین من و کسی که دارد می‌جنگد وجود ندارد».

جان‌نثار اضافه کرد: «فیلم‌هایی که من گرفتم در هیچ جایی نمایش داده نشده، ما هیچ امکانی برای نشر تصاویر نداشتم چون نه سینمایی بود و نه تلویزیونی. ما فقط این تصاویر را برای نسل آینده ضبط می‌کردیم».

وی در مورد شهید آوینی می‌گوید: «من آوینی را درک می‌کنم که در چه وضعیتی قرار داشته است، این برای من بسیار جالب بود که صحنه‌هایی از یک جنگ دولتی را می‌دیدم چون شیوه‌ جنگیدن ما حمله و فرار بود ولی در این جنگ دشمن حمله می‌کند و ایرانی‌ها دفاع می‌کنند. فیلم‌های ایشان برای من بسیار جذاب و آموزنده بود».

مصطفی دالایی نیز که از همرزمان و همکاران شهید آوینی در جنگ بوده و تصویربرداری روایت فتح را همراه با شهید بر عهده داشته است، در ابتدا از هدف خودش برای ورود به جبهه و ساخت مستند جنگی گفت: «من مهندسی صنایع می‌خواندم ولی بعد از انقلاب به خاطر علاقه‌ام به فیلم و تصاویر مستند بود که یک دوره آموزشی دیدم و بعد از آن وارد گروه تلویزیونی جهاد شدم ولی بعد از آن با شهید آوینی آشنا شدم و با ایشان وارد جبهه شدیم و شروع به تصویر گرفتن از صحنه‌های جنگ کردیم». 

وی در مورد شخصیت آوینی گفت: «لااقل در زندگی من هیچ کس مثل آوینی ظهور نکرد و من کسی را مثل او ندیدم چون آوینی به آن چیزی که می‌گفت اعتقاد داشت و عمل می‌کرد. در دو خصیصه صداقت و عشق در اوج بودن و به ارزشهایی که به آنها رسیده بود پایبند بود. آوینی هم با هنر آشنا بود و هم با روشفکران و ادیبان غربی آشنایی داشت».

آوینی بعد از جنگ با تاکید آقای خامنه‌ای کار ساخت مجموعه «شهری در آسمان»‌را شروع کرد و دوباره به جبهه‌ها برگشت.

وی معتقد است که تا زمانی که آوینی شهید شد هیچ کس او را نمی‌شناخت، بعد از شهادتش بود که محافل هنری و بسیجی فهمیدند که شخصی با همچنین ایده‌هایی وجود دارد. وی ابراز خوشحالی کرد از اینکه جوانان هنرمند و دانشگاهی اینقدر به کارهای آوینی و شیوه او در ساخت مستند علاقه دارند.