چگونه به مصدومین سوانح رانندگی کمک کنیم

در سوانح رانندگی یا سایر حوادث، مصدوم یا مصدومان احتمالی تا قبل از رسیدن نیروهای امدادی نیاز به کمک دارند و اگر آگاهی لازم را داشته باشیم و بدانیم که در لحظات نخست یک سانحه چگونه به مصدوم کمک کنیم تا از شدت آسیب وارده کاسته شود، تا حد زیادی به نجات جان همنوعان خود کمک کرده‌ایم.

طبیعی است که بعضا با یک اقدام به موقع می توان جان فردی را از خطر نجات داد، اما در عین حال باید از هر کاری که ممکن است مصدوم را در معرض خطر قرار دهد اجتناب کرد.

بر این اساس، سوال مهم این است که اگر اولین کسی باشیم که در صحنه تصادف و سانحه حاضر می شود چه اقداماتی را باید برای کمک به مصدومین انجام داد یا نداد. یک متخصص متخصص طب اورژانس در اینباره پاسخ داد.

دکتر "نیکا علّامی" گفت: مدیریت شرایط مصدوم از زمان رسیدن اولین فرد بالای سر فرد آسیب دیده آغاز می‌شود و هدف، انجام یک سری اقدامات حیاتی قبل از رسیدن نیروهای امدادی و یا رساندن مصدوم به بیمارستان است تا باعث نشود آسیب تهدیدکننده حیات به آسیب بدتر یا شدیدتری تبدیل شود و بیمار با یک سری اقدامات درست و اصولی در کوتاهترین زمان ممکن برای درمان قطعی به مراکز درمانی اعزام شود.

وی بیشترین آسیب‌های تهدید کننده حیات مصدوم که قبل از اعزام به بیمارستان باید ارزیابی شود و نیاز به مداخله دارد را شامل آسیب های راه هوایی، سیستم تنفسی و سیستم خون رسانی تحت عنوان (ABC)بیان کرد و افزود:: ABC یا الفبای احیاء مخفف کلمات Air way بازبودن راه هوایی، Breathing برقراری تنفس و Circulation برقراری جریان خون است.

وی با تاکید بر اینکه در زمان حوادث باید مراقب بود که آسیب بیشتر نشود، اظهار کرد: هرگونه اقدام عجولانه و شتابزده منجر به آسیب بیشتر مصدوم خواهد شد بنابراین باید با پرهیز از هر گونه اقدام عجولانه و با صبر اجازه ندهیم آسیب بیمار بیشتر شود یا اینکه آسیب جدیدی بوجود آید. بنابراین در اقدام اول هماهنگی با تیم‌های امدادی نظیر اورژانس، آتش نشانی و هلال احمر برای خارج کردن مصدوم از صحنه تصادف از اهمیت خاصی برخوردار است.

این پزشک متخصص طب اورژانس تصریح کرد: بی‌حرکت نگه داشتن و محافظت از ستون فقرات گردن مهمترین اقدامی است که در برخورد با یک مصدوم تصادفی باید انجام داد و باید نخاع گردنی محافظت شود و از هرگونه چرخش گردن یا سایر ستون فقرات باید جلوگیری شود چرا که در هرکدام از این چرخش‌ها و حرکت‌های ناگهانی ممکن است نخاع بیمار آسیب ببیند. بنابراین باید یا با دو دست یا هر وسیله دیگر دو طرف گردن بیمار ثابت نگه داشته شده و بی‌حرکت بماند و در ادامه با حضور اورژانس بیمار بر روی صفحات محکم یا بک بورد قرار داده شود و اقدام بعدی مونیتور کردن علائم حیاتی بیمار و پایدار ساختن آنها و بی حرکت کردن نواحی دچار شکستگی برای جلوگیری از آسیب عروقی یا آسیب اطراف شکستگی با تکه های چوب یا آتل است.

او با تاکید بر اینکه فرد کمک کننده به مصدوم باید به امنیت جانی خود نیز توجه کند، افزود: باید با ارزیابی صحنه تصادفی که اتفاق افتاده است بررسی کنیم که با حضور در صحنه و کمک رسانی دچار آسیب نشویم یعنی اینکه به تردد خودروهایی که از کنار صحنه تصادف عبور می‌کنند و ترافیک جاده‌ای بوجود آمده توجه کنیم. اگر احتمال آتش‌سوزی، نشت مواد شیمیایی، سوخت خودرویی که تصادف کرده، حوادث الکتریکی که در نتیجه برخورد خودرو با تیر برق و ... اتفاق افتاده باشد یا امکان انفجار، باید در ابتدا ارزیابی شود و چنانچه خطری جان فرد کمک کننده را تهدید نمی‌کند می‌تواند با اطمینان بر بالین مصدوم حاضر شود. تماس با پلیس، نیروهای امدادی، هدایت سایر خودروها از طریق علاوم هشدار دهنده و جلوگیری از وقوع تصادف دیگر نیز باید انجام شود.

وی بیان کرد: اولویت در رسیدگی به حال مصدومان یک سانحه با مصدومی است که ساکت بوده و توان حرف زدن ندارد چرا که مصدومی که سروصدا و ناله می‌کند به دو دلیل در اولویت کمک رسانی قرار ندارد. وقتی فرد مصدوم داد می زند از سطح هوشیاری نسبی برخوردار است و دوم اینکه راه هوایی او باز است که می تواند صدا ایجاد کند و داد بزند و عملا دو فاکتور از چهار فاکتور ارزیابی وضعیت مصدوم که شامل سطح هوشیاری، وضعیت راه هوایی، تنفسی و نیز وضعیت خونریزی است را دارد و دچار آسیب جدی نیست.

او افزود: در گام اول با مصدومی که حرف نمی‌زند صحبت کنید، چنانچه پاسخی دریافت نکردید و فرد حالت خواب آلودگی داشته یا از سطح هوشیاری مناسبی برخوردار نیست، در ابتدا گردن او را ثابت نگه دارید تا از آسیب قطع نخاع و یا آسیب گردنی جلوگیری شود. اگر صدای تنفس او شنیده نشد یا ضعیف بود چنانچه جسم خارجی در دهان او بود با رعایت ثابت نگه داشتن گردن توسط انگشتان دست، جسم خارجی را از دهان او خارج کرده و تا حتی الامکان بیمار را گرم نگه دارید تا نیروهای اورژانس در محل حاضر شوند.

دکتر علّامی افزود: چنانچه بیمار نفس نمی‌کشد و هوشیاری ندارد بلافاصله با رعایت ثابت نگه داشتن گردن عملیات احیای بیمار را آغاز کرده و بسته به شرایط بیمار تلاش کنیم تا راه هوای بیمار باز شود. حمایت حیاتی پایه یا احیای قلبی ریوی (CPR) شامل تنفس مصنوعی و ماساژ قلبی است که توسط یک یا دو کمک دهنده انجام می‌گیرد.

وی در ادامه به بررسی هوشیاری بیمار اشاره کرد و گفت: هوشیاری را با توجه به معیار (AVPU) بررسی می‌کنند. A مخفف Alert به معنای هوشیار یعنی چشم‌های بیمار خودبخود باز است، نسبت به محیط آگاه است و به تحرکات پاسخ سریع می‌دهد. V مخفف stimulus Verbal به مفهوم پاسخ به تحریک کلامی یعنی چشم‌های بیمار خودبخود باز نیست و در مقابل سوال پاسخ معنی‌دار می‌دهد و P مخفف Pain to respond یا همان پاسخ به درد که چشم‌ها خودبخود بسته است و مصدوم به سوالات پاسخ نمی‌دهد ولی به درد حساس است(با فشار به نرمه گوش، پائین استخوان بالای چشم، عضلات گردن) و U مخفف Unresponsive به معنای عدم واکنش به صدا، تحریک یا هر رفتار دیگر است که نشان می دهد فرد هوشیاری بسیار پائینی دارد.

او گفت: پس از ارزیابی سطح هوشیاری مصدوم نوبت به بررسی راه هوایی A=Air way(بازبودن راه هوایی) می رسد که باید به وضعیت دهان بیمار توجه کرد. اگر بیمار راحت صحبت کرد مشخص خواهد شد که راه هوایی بیمار باز است و اگر مصدوم قادر به تکلم نبود باید دید علت انسداد راه هوایی چیست و با استفاده از تکنیک‌ها با رعایت ثابت نگه داشتن گردن فک تحتانی جلو کشیده شود تا بتوان به راحتی راه هوایی را که به هر علتی مسدود شده باز کرد.

وی افزود: مرحله بعدی B= Breathing (برقراری تنفس) است که با نگاه به قفسه سینه و نحوه تنفس بررسی می‌شود و در ادمه C=Circulation (برقراری جریان خون) است که اندازه‌گیری نبض از ناحیه گردن یا مچ دست انجام و تعداد نبض (تند یا کند و منظم یا نامنظم) مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و اگر خونریزی وجود دارد با استفاده از دستمال یا باند و گاز مانع از خونریزی شویم.

این پزشک متخصص طب اورژانس تصریح کرد: تا قبل از رسیدن نیروهای امدادی تنها زمانی اجازه خروج مصدوم از صحنه تصادف و گیر کردن داخل خودرو را داریم که احتمال وقوع انفجار، آتش سوزی، سیل یا هر نوع حادثه غیرمترقبه دیگری وجود داشته باشد در غیر این صورت اگر فرد داخل خودروست باید منتظر اورژانس ماند و از انجام اقدامات غیر اضطراری خودداری کرد.

وی بیان کرد: در سانحه تصادف موتورسیکلت سواران به هیچ وجه تلاش نکنیم که کلاه کاسکت راکب یا سرنشین موتورسیکلت سوار را از سر او جدا کنیم چرا که احتمال آسیب نخاعی وجود دارد و چنانچه راه هوایی مصدوم و سیستم تنفسی دچار مشکل شده بود ناگزیر به درآوردن کلاه کاسکت آن هم با تکنیک ویژه هستیم.

او تصریح کرد: امنیت صحنه تصادف، امنیت جانی کمک کننده، تماس با اورژانس، اعلام آدرس دقیق محل وقوع تصادف، اطلاع از آمار دقیق مصدومین و خودروها، تخمین شدت آسیب به مصدومین، اطلاع رسانی به هلال احمر و آتش نشانی در صورت گیر افتادن فرد داخل خودرو از جمله مواردی است که به محض مواجهه با یک صحنه تصادف باید انجام داد.