اگر مذاکرات برجامی شکست بخورد چه خواهد شد؟
جهان طی مذاکرات کنونی در وین متوجه خواهد شد آیا توافقنامه هسته‌ای با ایران که در سال ۲۰۱۵ امضا شد و دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد، احیاء می‌شود یا مرگ آن اعلام خواهد شد. در صورتی که آمریکا و ایران در مواضع خود انعطاف نشان ندهند، مذاکرات به بن بست خواهد رسید و دولت جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا مجبور خواهد شد تصمیم نهایی خود را بگیرد.
به رغم خوش بینی محتاطانه برخی شرکت کنندگان در مذاکرات وین درباره پیشرفت در پرونده تحریم‌ها که تاثیری مثبت بر پرونده هسته‌ای دارد، بسیاری از ناظران در واشنگتن معتقدند مسیری بسیار دشوار تا دستیابی به راه حل در پیش است. هنری روما، پژوهشگر گروه اوراسیا معتقد است همه شواهد نشان می‌دهد مذاکرات دشواری در پیش است. نیکولاس میلر، استاد امور بین الملل در دانشگاه دارتموث آمریکا نیز معتقد است در صورتی که ایران و دولت جو بایدن انعطاف زیادی در مواضع خود نشان ندهند، مذاکرات به بن بست خواهد رسید.
در فضای مه آلود کنونی حاکم بر مذاکرات وین، به نظر می‌رسد آمریکا با سه سناریو مواجه است. سناریوی نخست، گشایش کامل در مذاکرات است که به موجب آن ایران فعالیت‌های هسته‌ای خود را در مقابل کاهش بخشی از تحریم‌های آمریکا متوقف می‌کند. اما این سناریو دور از دسترس است چرا که قبلا شکست خورده است.
سناریوی دوم، تلاش برای دستیابی به توافق هسته‌ای موقت است که مقامات دولت بایدن به آن اشاره کرده اند هرچند جزئیات آن برملا نشده است. به گفته مقامات سابق آمریکایی، دولت بایدن برای آن که شکست مذاکرات را اعلام نکند، راه را به روی پیشنهاد‌های موقت دیگری بدون بازگشت کامل به برجام باز گذاشته است که طبق آن اوضاع همانگونه که هست متوقف می‌ماند تا توافقی در آینده به دست آید. به این ترتیب دوطرف فرصت خواهند یافت مذاکراتی را که ممکن است چند ماه طول بکشد ادامه دهند.
برخی تحلیلگران سیاسی دستیابی به توافق موقت را بعید می‌دانند، زیرا برنامه هسته‌ای ایران که تهران بر صلح آمیز بودن آن اصرار دارد، نسبت به سال ۲۰۱۵ پیشرفت زیادی کرده است و مقامات کنونی ایرانی نسبت به فواید کاهش احتمالی تحریم ها، کمتر از گذشته خوش بین هستند. همچنین آمریکا و اروپا نسبت به زمان ریاست جمهوری باراک اوباما قدرت چانه زنی کمتری دارند، زیرا در آن زمان لغو تحریم‌ها انگیزه جذابی برای ایران بود، ولی اکنون تهدید به تشدید تحریم‌ها تاثیر کمتری دارد چرا که ایران توانسته است در برابر سخت‌ترین تحریم‌های ممکن، بایستد.
به شکلی فزاینده این باور وجود دارد که تهران به این نتیجه رسیده است که می‌تواند بدون کاهش تحریم‌های غرب، به حیات خود ادامه دهد و اکنون از مذاکرات به عنوان پوششی برای حفظ توانایی‌های بالای هسته‌ای اش استفاده می‌کند.
با اندک بودن شانس دستیابی به راه حل در مذاکرات وین و ادامه اختلاف ایران با بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی، مقامات آمریکایی در سناریوی سوم با مجموعه‌ای تیره و تار از گزینه‌ها مواجه هستند که تشدید تحریم‌ها تا اقدام نظامی احتمالی را شامل می‌شود. به گفته دیپلمات‌های سابق آمریکایی و اروپایی، گزینه‌های ممکن شامل متقاعد کردن چین به توقف واردات نفت از ایران، تشدید تحریم‌ها با جلوگیری از فروش آن به چین، اجرای عملیات مخفیانه برای تخریب برنامه هسته‌ای ایران، و حمله نظامی به تاسیسات هسته‌ای ایران یا حمایت از اقدام نظامی اسرائیل علیه ایران می‌شود.
کلسی داونپورت، مدیر بخش جلوگیری از تکثیر در «اتحادیه مقابله با تسلیحات هسته ای» هشدار داد تاکتیک‌های ایران ممکن است نتایج معکوس بدهد، زیرا ایران فکر می‌کند با پیشرفت هرچه بیشتر برنامه هسته‌ای خود می‌تواند امتیازات بیشتری از آمریکا بگیرد. این یک بازی بسیار خطرناک است، زیرا ایران با این کار آمریکا را به سمتی پیش می‌برد که دیگر نخواهد توانست امتیازات مدنظر ایران را تامین کند.
منبع: ایندیپندنت عربی /نویسنده: طارق الشامی
