باید‌ها و نباید‌های ساعت خواب کودکان
خواب یکی از مسائل مهمی است که از زمان نوزادی تا نوجوانی ممکن است پدر و مادر‌ها و کودکان را با خود درگیر کند. موارد زیادی درباره خواب کودک وجود دارد که ممکن است کودک و پدر و مادرش را به چالش بکشد. از اتاق خواب گرفته تا میزان خواب کودکان باید مورد بررسی دقیق قرار گیرد، زیرا خواب یکی از مواردی است که در عواطف و جسم کودک به طور مستقیم دخالت دارد. خواب کودکان یکی از عوامل بسیار مهم در رشد آنهاست که باید به صورت صحیح و به میزان کافی باشد.
خواب چه تأثیری بر سلامت کودک دارد؟
خواب کافی و باکیفیت یکی از اصول مهم سالم‌ماندن است. همان‌طور که خواب کافی می‌تواند مزایای زیادی برای کودک داشته باشد، کمبود خواب هم پیامد‌های منفی و مخربی به دنبال خواهد داشت. بعضی از چیز‌هایی که خواب بر آن‌ها اثر می‌گذارد عبارت‌اند از:
عملکرد مغز: خواب با برخی از توابع خاص مغز از جمله بهره‌وری و شناخت مرتبط است. این‌ها همان توابعی هستند که بر رفتار کودک و موفقیت تحصیلی او تأثیر مستقیم می‌گذارند.
وزن کودک: الگو‌های خواب بر هورمون‌های مسئول اشتها تأثیر می‌گذارد و کمبود خواب توانایی تنظیم مصرف غذا را مختل می‌کند.
عملکرد فیزیکی: خواب توانایی‌های فیزیکی فرد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. خواب کافی و مناسب یعنی عملکرد بهتر، تمرکز و انرژی بیشتر.
سلامت جسمی: خواب به‌روش‌های مختلف سلامت کودک را بهبود می‌دهد و از ابتلا به بسیاری بیماری‌ها جلوگیری می‌کند، از جمله تنظیم فشارخون، جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های قلبی، کاهش احتمال آپنه خواب، کاهش التهاب، تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش خطر افزایش وزن.
سلامت روان: کمبود خواب تأثیر منفی بر خلق‌وخو و هوش هیجانی، اجتماعی و عاطفی دارد. بچه‌هایی که کمبود خواب دارند بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به افسردگی کودکان هستند.
شب‌بیداری: وقتی بچه‌ها خیلی دیر می‌خوابند، خوابشان بی‌کیفیت می‌شود و احتمال زیادی وجود دارد که در طول شب بیدار شوند.
ساعت خواب کودکان در سنین مختلف
نیاز‌های خواب کودک با توجه به سن او متفاوت است. به‌طور کلی، متخصصان اطفال توصیه می‌کنند ساعت خواب کودکان این‌طور باشد:
۴ تا ۱۲ ماه: ۱۲ تا ۱۶ ساعت؛
۱ تا ۲ سال: ۱۱ تا ۱۴ ساعت؛
۳ تا ۵ سال: ۱۰ تا ۱۳ ساعت؛
۶ تا ۱۲ سال: ۹ تا ۱۲ ساعت.
نشانه‌های کمبود خواب کودکان چیست؟
کمبود خواب کودک خودش را با علائم مختلفی نشان می‌دهد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز.
بیش‌فعالی.
افسردگی.
بی‌توجهی.
نوسانات خلقی.
رفتار خشونت‌آمیز.
تحریک‌پذیری.
بی‌تابی.
کمبود خواب می‌تواند در طولانی‌مدت باعث مشکلات ارتباطی شود و توانایی کودک در مدرسه را بسیار تحت‌تأثیر قرار دهد.
چگونه برای نوزاد یا کودک روال خواب تنظیم کنیم؟
برنامه‌داشتن برای خواب باعث می‌شود کودک کمی منظم‌تر و باکیفیت‌تر بخوابد. البته روتین خواب هر کودک به برنامه خانواده او بستگی دارد، اما با انجام کار‌هایی می‌توانید روتین خواب مناسبی ایجاد کنید.
ایجاد روتین خواب برای نوزادان
بیشتر افراد فکر می‌کنند گریه نوزاد نشانه فرارسیدن زمان خواب اوست، اما این فقط یکی از نشانه‌های نیاز نوزاد به خواب است. راه‌هایی وجود دارد که نوزاد را قبل از گریه‌کردن بخوابانید.
۱. تشخیص زمان مناسب خواب
در این روش، نوزاد یاد می‌گیرد که همیشه با آرامش و بدون بهانه‌گیری بخوابد. راز استفاده از این روش، دانستن زمان طلایی خواب نوزاد است. زمان طلایی خواب یعنی وقتی کمی خواب‌آلود است، ولی هنوز به مرحله بی‌قراری و گریه نرسیده. در این زمان نوزاد خسته نیست، اما در حال مبارزه با خواب است. اگر زودتر دست‌به‌کار شوید، تلاش‌هایتان بی‌ثمر خواهد بود. با کمی توجه به فرزندتان خیلی زود متوجه این حالات او خواهید شد و الگوی خواب او دست‌تان می‌آید.
۲. خواب با حضور والدین
در این روش، کنار نوزاد دراز می‌کشید تا به خواب برود. با گذشت زمان کم‌کم این درازکشیدن را به نشستن تغییر می‌دهید و دور و دورتر می‌شوید تا نوزاد یاد بگیرد به‌تن‌هایی بخوابد. پژوهشی نشان داد که استفاده از این روش باعث می‌شود نوزادان کمتر از خواب بیدار شوند.
درست است که جفت این روش‌ها زمان‌بر هستند، اما می‌توانند بسیار مؤثر هم باشند.
ایجاد روتین خواب برای کودکان خردسال
اگر زودتر دست‌به‌کار می‌شدید و وقتی فرزندتان کوچک‌تر بود برایش روتین خواب ایجاد می‌کردید کارتان راحت‌تر بود، اما هنوز هم دیر نیست و فقط چند شب طول می‌کشد تا فرایند خواب کودکتان بهبود یابد. این ایده‌ها به شما کمک می‌کند برنامه‌ای را تنظیم کنید که فرزند شما را تشویق کند راحت‌تر، سریع‌تر و بیشتر بخوابد:
میان‌وعده‌های مغذی به او بدهید.
نور را کم کنید و فعالیت‌هایتان را کاهش دهید.
دندان‌هایش را مسواک بزنید.
قبل از خواب برای کودک کتاب بخوانید.
او را ببوسید و نوازشش کنید.
کار‌هایی که نباید انجام بدهید
اجازه انجام فعالیت‌هایی را که مانع خواب می‌شوند را به کودک ندهید. ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از خواب، اصلا زمان خوبی برای انجام بازی‌های ویدئویی یا تماشای تلویزیون نیست. بازی با کودک یا انجام هر فعالیت سرگرم‌کننده دیگر را در اوایل شب انجام دهید تا روتین خواب او مختل نشود.
از دادن خوراکی‌های حاوی کافئین به کودک پرهیز کنید: فقط چای و قهوه حاوی کافئین نیستند. بستنی یا شکلات کاکائویی که کودک می‌خورد هم حاوی کافئین هستند و می‌توانند خواب را از سر او بپرانند.
بهترین زمان خواب برای کودکان:
بهترین ساعت خواب کودکان در شب این است که از ساعت ۹ شب به رختخواب بروند و مدت زمان خواب شان تا حدود ساعت ۶ صبح به طول انجامد. چراکه در این فاصله زمانی هورمون خواب (ملنین) شروع به ترشح می‌کند و این هورمون کلید رشد کودک است. اگر مغز در این زمان در حال استراحت باشد، احساس خستگی به حداقل می‌رسد و رشد فیزیکی افزایش می‌یابد و میزان تمرکز کودک بالا می‌رود؛ بنابراین رعایت زمان خواب مخصوصا در کودکانی که به مدرسه می‌روند اهمیت زیادی دارد. زیرا کودک مدرسه ای، نیاز به تمرکز و انرژی دارد و زمانی که خوابش کامل نباشد حواس پرتی، پرخاشگری، خواب آلودگی و یادگیری نامناسب برای او به وجود می‌آید.
چرا بعضی از کودکان خواب کافی ندارند؟
بعد از دو سالگی کودک، موجود درهم پیچیده تری می‌شود، زیرا هیجانات، نگرانی ها، ترس از تاریکی، خواب‌های وحشت انگیز و هیجاناتی، رویا، رقابت با فرزندان بزرگ‌تر و حسادت نسبت به کوچک تر‌ها و یا مبارزه و مجادله‌ای که بین او و مادرش هر شب بر سر تعیین موقع خواب در می‌گیرد، یا نگرانی کودک نسبت به انجام کار‌های مدرسه اش و یا احساسات هیجان انگیزی که در نتیجه‌ی تماشای تلویزیون در او به وجود می‌آید، تمام این‌ها ممکن است عواملی باشند که مانع خوابیدن طفل به قدر کافی و باعث اختلال خواب کودک در زمان مناسب باشند.
نکاتی برای تنظیم خواب کودک:
ما باید خواب کودکمان را تنظیم کنیم و بهترین زمان خواب برای کودکان خود را در نظر بگیریم، این کار نیاز به یک مادر و پدر صبور دارد. بعضی وقت‌ها بخصوص در اوایل اجرای این برنامه ممکن است شرایط آنگونه که ما انتظار داریم پیش نرود، اما به تدریج، کودک ما یاد می‌گیرد که چگونه در ساعت مشخصی به خواب برود. بهترین کاری که می‌توان برای تنظیم خواب کودک انجام داد، کم کردن صدا‌های محیط است. بهتر است وقتی به زمان خواب خانواده نزدیک می‌شویم تمام صدا‌های اضافی محیط را کم کنیم. تلویزیون و رادیو را خاموش کنیم، تلفن همراه را در حالت سکوت قرار دهیم. تا کودک ما خواب راحتی را تجربه کند.
