عجله استان مرکزی برای بیابانی شدن/ کانون جدید فرسایش بادی در راه است
آتنا فرجی با اشاره به شناسایی ۴۹۰ هزار هکتار اراضی بیابانی در استان مرکزی اظهار کرد: این اراضی در سه بخش اراضی کویری، بیابانی و نیمه بیابانی قابل تقسیم هستند.
وی مهمترین اراضی کویری استان را با وسعت ۵۰ هزار هکتاری، کویر میقان شهرستان اراک دانست و افزود: این منطقه دارای ۲۸۰ گونه گیاهی است و با وجود تنوع و غنای پوشش گیاهی به لحاظ طبیعی، منطقه کویری محسوب می شود و احیای گیاهان بومی منطقه حاصل تلاش ۳۰ ساله در قالب قرق و حفاظت، مشارکت جوامع محلی، اجرای طرح های بیابانزدایی، نهال کاری، آبیاری و ایجاد بادشکن های غیرزنده و ... و این تنوع و غنای گونه های گیاهی این منطقه را به یکی از متنوع ترین اراضی کویری کشور تبدیل کرده است.
فرجی با اشاره به شناسایی ۴۴۰ هزار هکتار اراضی بیابانی و نیمه بیابانی در استان، گفت: این مناطق با کمبود بارندگی مواجه هستند و میزان بارش متوسط سالانه آنها به کمتر از ۲۰۰ میلیمتر می رسد، همچنین خاک منطقه بسیار به فرسایش حساس بوده و پوشش گیاهی آن ضعیف است. بهره برداری غیراصولی از مناطق بیابانی و نیمه بیابانی، فشار زیاد چرای دام به اراضی، تغییر کاربری در بالادست، حریق و تضعیف پوشش گیاهی، این مناطق را درگیر مشکلات جدی کرده است.
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی با تاکید بر اینکه روند بیابانی شدن اراضی در استان رو به رشد است، افزود: تا زمانی که فشار چرای دام در مناطق کاهش پیدا نکند و بهره برداری معادن اصولی و درست صورت نگیرد، قطعا روند بیابانی شدن مراتع و اراضی استان ادامه خواهد داشت، بویژه اینکه این چالش ها با ادامه دار بودن خشکسالی ها همراه شده است و این امر قطعا سرعت بیابانی شدن مراتع و اراضی را تشدید می کند و مسلما وسعت بیابان در استان مرکزی افزایش می یابد.اگر در اراضی کشاورزی تغییر الگوی کشت صورت نگیرد و با همین روند کنونی از سطح سفره های آب زیر زمینی برداشت صورت گیرد، مسلما سطح بیابان های استان بیشتر می شود.
فرجی با بیان اینکه برخی از مناطق به شکل طبیعی بیابان و کویر هستند و نمی توان اقلیم را تغییر داد، اما طبق مطالعات صورت گرفته، تاثیر فعالیت های انسانی در روند بیابانی شدن مناطق بیشتر از نوع اقلیم مناطق است، بیان کرد: به لحاظ کلی، سهم فعالیت های انسانی در بیابانی شدن مناطق حدود ۸۰ درصد است و در واقع دخالت های انسانی و بهره برداری غیر اصولی از مناطق به بیابانی شدن مناطق دامن زده است.
وی تصریح کرد: در مناطق بیابانی بارندگی کم و پوشش گیاهی ضعیف است، همچنین در حال حاضر ۳ تا ۵ برابر بیشتر از ظرفیت تولید علوفه در مناطق، چرای دام انجام می شود و مسلما این فشار، برداشت از سطح سفره های آب زیرزمینی، تصرفات غیرمجاز و توسعه صنایع و معادن، روند بیابانی شدن مناطق را سرعت می بخشد و در این شرایط اثربخشی اجرای طرح های بیابانزدایی مشمول زمان می شود چراکه مناطق برای استقرار پوشش گیاهی رطوبت لازم ندارند و در واقع باید آبیاری بیشتر صورت گیرد و به تبع آن هزینه های اجرای طرح ها بالا می رود. این شرایط کاملا سهم دخالت های انسانی در بیابانی شدن مناطق را ملموس و مشهود می کند.
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی گفت: مسلما یک منطقه در طول یک سال، بیابانی و کانون بحران نمی شود، بلکه فعالیت ها و بهره برداری های غیراصولی در طول سالها باعث وقوع چنین شرایطی می شود. در ارزیابی های انجام شده در استان، شمال کویر میقان اراک با ۱۱ هزار و ۸۰۰ هکتار وسعت، اولین کانون فرسایش بادی استان است که طرح لازم درخصوص این منطقه تدوین و اجرایی شده است و منطقه تحت کنترل است، اما در سال های اخیر شکل گیری کانون فرسایش بادی در جنوب شرقی کویر میقان پیش بینی شده است.
وی بیان کرد: در کنار کویر میقان، منطقه طراز ناهید ساوه و کریم آباد زرندیه نیز به سمت بحرانی شدن پیش می روند، چراکه ساوه و زرندیه جزو خشک ترین مناطق استان محسوب می شوند. رطوبت و بارندگی منطقه کم و تبخیر و تعرق بسیار زیاد است و این مناطق مستعد بیابانی شدن هستند، از طرفی فشار چرای دام بیش از حد شده و فعالیت معادن و صنایع بالا رفته و عملا منطقه در آستانه تبدیل شدن به کانون بحران فرسایش بادی است که در طول سه دهه اخیر فعالیت های بسیاری برای جلوگیری از این وضعیت اجرایی شد.
فرجی با اشاره به کاشت ۵ هزار هکتار جنگل دست کاشت بیابانی در زرندیه و سه هزار هکتار در ساوه گفت: تمامی این اقدامات و طرح های مختلف بیابانزدایی در حال اجراست، اما شرایط نشان از عدم کفایت این اقدامات دارد چراکه سرعت بیابانی شدن مناطق از سرعت بیابانزدایی فراتر رفته است و راهکار رفع این چالش امر چیزی جز تزریق اعتبارات به موقع و کافی، جلوگیری از برداشت بی رویه از سطح سفره های آب زیرزمینی، اعمال محدودیت فعالیت معدنی و صنعتی و نظارت بر فعالیت های اصولی و درست، جلوگیری از تغییر کاربردی غیراصولی نیست.
