شیعه غدیری و جامعه غدیری و حکومت غدیری

حجت الاسلام والمسلمین هادی سروش در مطلبی با عنوان «شیعه غدیری و جامعه غدیری و حکومت غدیری» به مناسبت عید غدیر خم این گونه آورده است:

فضیلت غدیر

در فضیلت غدیر بعد از آیات سوره مائده؛ روایات و سیره ائمه ع بخوبی حکایت از بزرگی این روز دارد.

غدیر و ائمه اطهار

پیامبر (ص) فرمود: یوم غدیر افضل اعیاد امتی

کلینی نقل میکند امام صادق در مسیر بازگشت از مکه، گذر از غدیر خم نمودند و در انجا توقف نمودند و از فضائل غدیر گفتند. (کافی ۵۶۶/۴)

کمیت اسدی وقتی در محضر امام باقر قصیده عینیه را خواند، امام تایید نمود و فرمود: روح القدس بر زبان تو جاری شد.

شیخ ابوالفتوح رازی در تفسیرش گوید؛ کمیت در خواب امام علی را خواب دید و فرمود: آن قصیده را بخوان؛ و کمیت خواند.

یوم الدَوح دَوح غدیر خم
ابان له الولایه لو اُطیعا
امام قصیده او را تکمیل نمود و فرمود:
لم ار مثل داک الیوم یوما
ولم ارمثله حقااُضیعا (ج۴ص ۲۸۰)

سیدشرف الدین نقل میکند؛ ائمه در روز غدیر می‌نشستند و مردم به حضورشان می‌رسیدند.

غدیر در آثار اهل سنت

در آثار اهل سنت هم جهت غدیر بصورت پر رنگ نقل شده، مانند ابن اثیر در کتاب الکامل نقل می‌کند که در سال ۳۵۲ در بغداد به دستور خلیفه بمناسبت ۱۸ ذیحجه روز عید غدیر در خیابان‌ها جشن می‌گرفتند؛ و یا به نقل علامه امینی و علامه شرف الدین؛ دو عالم سنی یعنی؛ طبری و سیوطی، حدیث غدیر را متواتر می‌دانند.

فضیلت امام علی (ع)

کتاب‌های حدیث شیعه و سنی مملو از فضائل امام علی (ع) است.

برای نمونه چهار حدیث در این رابطه که از غرر احادیث است تقدیم میشود.

حدیث اول؛ امام باقر (ع) فرمود:، چون امیر المؤمنین (ع) از دنیا رفت، حسن بن على (ع) در مسجد کوفه به پا خاست، و سپاس خدا کرد و بر او ستایش نمود و سپس فرمود: أیا مردم، به راستى، امشب مردى در گذشت که اولین از او پیش نباشند و آخرین به او نرسند، او پرچمدار رسول خدا (ص) بود، جبرئیل در سمت راستش بود و میکائیل در سمت چپش از میدان بر نمى‏گشت تا خدا به او پیروزى میداد.. / أَیُّهَا اَلنَّاسُ إِنَّهُ قَدْ قُبِضَ فِی هَذِهِ اَللَّیْلَهِ رَجُلٌ مَا سَبَقَهُ اَلْأَوَّلُونَ وَ لاَ یُدْرِکُهُ اَلْآخِرُونَ.. (کافی / ۲۷۴)

حدیث دوم؛ امام باقر (ع) فرمود: این مردم نم را مى‏ مکند و نهر بزرگ را از دست مى ‏نهند، به او عرض شد: نهر بزرگ کدام است؟ فرمود: رسول خدا (ص) و علمى که خدا به او داده است، خداى عز و جل سنت پیغمبران را از آدم (ع) تا محمد (ص) براى آن حضرت گرد آورد، به او عرض شد: این سنت‏ها چه بود؟ فرمود: علم و دانش همه پیغمبران یک جا، و رسول خدا (ص) آن را به على (ع) منتقل کرد، مردى به او گفت: یا ابن رسول اللَّه، امیر المؤمنین (ع) داناتر بود یا یکى از پیغمبران؟ امام باقر (ع) فرمود: بشنوید این مرد چه مى‏ گوید، خدا گوش هر که را خواهد باز کند، من به او گفتم که: خدا علم همه پیغمبران را براى محمد (ص) جمع‏ کرد و او هم همه را نزد على (ع) جمع کرد و به او تحویل داد و او باز هم از من مى‏پرسد، على داناتر است یا یکى از پیغمبران؟!. / یَمُصُّونَ الثِّمَادَ وَ یَدَعُونَ النَّهَرَ الْعَظِیمَ قِیلَ لَهُ وَ مَا النَّهَرُ الْعَظِیمُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ الْعِلْمُ الَّذِی أَعْطَاهُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَمَعَ لِمُحَمَّدٍ ص سُنَنَ النَّبِیِّینَ مِنْ آدَمَ وَ هَلُمَّ جَرّاً إِلَى مُحَمَّدٍ ص قِیلَ لَهُ وَ مَا تِلْکَ السُّنَنُ قَالَ عِلْمُ النَّبِیِّینَ بِأَسْرِهِ وَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص صَیَّرَ ذَلِکَ کُلَّهُ عِنْدَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع- فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ- فَأَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ أَعْلَمُ أَمْ بَعْضُ النَّبِیِّینَ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع اسْمَعُوا مَا یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ یَفْتَحُ مَسَامِعَ مَنْ یَشَاءُ إِنِّی حَدَّثْتُهُ أَنَّ اللَّهَ جَمَعَ لِمُحَمَّدٍ ص عِلْمَ النَّبِیِّینَ وَ أَنَّهُ جَمَعَ ذَلِکَ کُلَّهُ عِنْدَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ هُوَ یَسْأَلُنِی أَهُوَ أَعْلَمُ ام بعض النبیین (کافی / ۱۲۸)

حدیث سوم؛ خود حضرت علی (ع) فرمود:

«هیچ آیه‌ای نه در شب و نه در روز، نه در آسمان و نه در زمین، نه درباره دنیا و نه درباره آخرت، نه درباره بهشت و نه درباره دوزخ، نه در صحرا و نه در کوه، نه در روشنائی و نه در تاریکی بر پیامبر نازل نشد مگر آنکه مرا به خواندن آن وا داشت و آنرا بر من املاء کرد و من بدست خویش آنرا نوشتم و تاویل و تفسیر، ناسخ و منسوخ، محکم و متشابه، خاص و عام آن و جای نزول و علت نزول آن را تا روز قیامت به من آموخت. / ما نزلت علیه آیه فی لیل و لانهار و لاسماء و لاارض و لادنیا ولا آخره و لا جنه و لانار ولاسهل و لا جبل و لاضیاء ولاظلمه الا اقرانی‌ها واملا‌ها علی فکتبت‌ها بیدی وعلمنی تاویل‌ها وتفسیر‌ها و ناسخ‌ها و منسوخ‌ها و محکم‌ها و متشابه‌ها وخاص‌ها و عام‌ها واین نزلت و فیم نزلت الی یوم القیامه.» (تحف العقول۱۹۶)

حدیث چهارم؛ امام باقر (ع) فرمود: «امیرالمؤمنین (ع) اول ما وافضل ما و بهترین مابعد ازپیامبر (ص) است.» (کافی/۱۳۱)

شیعه غدیری

غدیر دارای مراتبی است همانطدریکه صاحب غدیر دارای مراتب است، هر ارادتمندی در مرتبه‌ای حضور دارد.

گروهی به ترویج ظاهری غدیر اشتغال دارند. مثلا جشن گرفته و اطعام می‌کنند. اطعام کردن در غدیر مورد توجه و فضیلت است؛ و گروهی در فضلیت گویی از حضرت امیر (ع) توفیق دارند.

اما مهم گروه سوم هستند که مرتبه بلندی دارند و آن این است که؛ با نهج البلاغه زندگی می‌کنند و نهج البلاغه یعنی تمام حقیقت امام علی (ع) است.

امام خمینی چنین می‌گوید:

نهج البلاغه نازله روح اوست برای تربیت ما خفتگان در بستر منمیت و حجاب خودخواهی است.

زندگی با نهج البلاغه یعنی به آنچه مولا ع فرموده جامه عمل پوشیده شود؛ مانند این بیان که فرمود: وقتی هر خیری را مواجه شدید آن را دریابید و از هر شری فرار کنید / اذا رایتم الخیر فخذوا و اذا رایتم الشر .. (خطبه / ۱۶۷)

شیعه غدیری به روایت کاملا عمل می‌کند که در بیان امام صادق (ع) آمده که فرمود:

دوستدار على (ع) جز حلال نمى خورَد؛ زیرا رهبرش چنین بود. سوگند به خدایى که جان او را گرفت، از مال دنیا حرامى را تناول نکرد، نه کم و نه زیاد، تا از دنیا رحلت کرد؛ و هیچ گاه دو کار بر او عرضه نشد که در هر دو مورد، خشنودى خدا بود، جز آن که سخت ترینش را بر جسم خود برمى گزید، و هیچ حادثه دشوارى بر پیامبر (ص) روى نیاورد، جز آن که به جهت اطمینان و اعتماد، على (ع) را بدان مأمور کرد. هیچ یک از امّت اسلامى توان انجام دادن کارهاى پیامبر (ص) را جز او نداشت. وى مانند کسى رفتار مى کرد که به بهشت و جهنّم مى نگرد. هزار برده از ثروت خویش، آزاد ساخت، که همه آن، حاصل دست رنج و عرق پیشانى اش بود و این همه را به خاطر خداوند عز و جل و رهایى از آتش، انجام مى داد. غذاى او سرکه و روغن زیتون بود و شیرینى اش خرما، اگر بدان دست مى یافت. لباسش کرباس بود و اگر لباس بلند بود، قیچى مى خواست و آن را کوتاه مى کرد. /إنَّ وَلِیَّ عَلِیٍّ (ع) لا یَأکُلُ إلاَّ الحَلالَ؛ لأَِنَّ صاحِبَهُ کانَ کَذلِکَ... أما وَالَّذی ذَهَبَ بِنَفسِهِ، ما أکَلَ مِنَ الدُّنیا حَراما قَلیلاً ولا کَثیرا حَتّى فارَقَها، ولا عَرَضَ لَهُ أمرانِ کِلاهُما لِلّهِ طاعَهٌ إلاّ أخَذَ بِأَشَدِّهِما عَلى بَدَنِهِ، ولا نَزَلَت بِرَسولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله شَدیدَهٌ قَطُّ إلاّ وَجَّهَهُ فی‌ها ثِقَهً بِهِ، ولا أطاقَ أحَدٌ مِنَ هذِهِ الاُمَّهِ عَمَلَ رَسولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله بَعدَهُ غَیرُهُ، ولَقَد کانَ یَعمَلُ عَمَلَ رَجُلٍ کَأَنَّهُ یَنظُرُ إلَى الجَنَّهِ وَالنّارِ. ولَقَد أعتَقَ ألفَ مَملوکٍ مِن صُلبِ مالِهِ، کُلُّ ذلِکَ تَحَفّى فیهِ یَداهُ، وتَعَرَّقَ جَبینُهُ، التِماسَ وَجهِ اللّه ِ عز و جل وَالخَلاصِ مِنَ النّارِ، وما کان قوتُهُ إلاَّ الخَلَّ وَالزَّیتَ، وحَلواهُ التَّمرُ إذا وَجَدَهُ، ومَلبوسُهُ الکَرابیسُ، فَإِذا فَضَلَ عَن ثِیابِهِ شَیءٌ دَعا بِالجَلَمِ فَجَزَّهُ. (روضه کافی ح ۱۷۳)

و البته شیعه‌ی غدیری بودن بسیار بسیار سخت است و چه در برخی مواضع جامعه نمی‌پذیرد!

رسول خدا (ص) فرمود: طاعت علی (ع) ذلت و خوارى است، و معصیت و نافرمانى او سبب کفر بخداست، عرض شد: اى رسول خدا چگونه طاعت على ذلت و نافرمانیش کفر بخدا است؟ فرمود: هر آینه على (ع) شما را بحق وامیدارد، پس اگر او را فرمان برید در دنیا و در نظر مردمان خوار باشید، و اگر نافرمانیش کنید بخداى عز و جل کافر شوید. / طَاعَهُ عَلِیٍّ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ ذُلٌّ وَ مَعْصِیَتُهُ کُفْرٌ بِاللَّهِ قِیلَ یَا رَسُولَ اَللَّهِ وَ کَیْفَ یَکُونُ طَاعَهُ عَلِیٍّ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ ذُلاًّ وَ مَعْصِیَتُهُ کُفْراً بِاللَّهِ قَالَ إِنَّ عَلِیّاً عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ یَحْمِلُکُمْ عَلَى اَلْحَقِّ فَإِنْ أَطَعْتُمُوهُ ذَلَلْتُمْ وَ إِنْ عَصَیْتُمُوهُ کَفَرْتُمْ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ. (روضه کافی / ح ۱۸۲)

جامعه غدیری

غیر از اینکه باید شیعه غدیری باشیم، باید جامعه ما هم جامعه غدیری باشد. یعنی جامعه‌ای مملو از معنویت و اخلاق و مسئولیت شناسی و تلاش در برآورده شدن نیاز شهروندان.

جامعه غدیری جامعه معنوی و توحیدی است.

«از نشانه‌های پرهیزگاران آن است که تو می‌بینی در امر دین توانا و در نرمی و خوشخویی دور اندیش و در ایمان با یقین هستند. خداوند در نظر آنان بزرگ، و غیر او – هرچه هست – در دیده آن‌ها کوچک است. یقین و باورشان به بهشت مانند یقین و باور کسی است که آن را دیده و ایمانشان به آتش همچون ایمان کسی است که آن را دیده که اهل آن در آن گرفتار عذابند.» (نهج البلاغه خ ۱۸۴)

امام علی (ع) از دوری جامعه از زیبایی‌های معنوی و فرو رفتن در کینه و بداخلاقی اظهار نگرانی کرده و فرموده:‌ای مردم، ما در روزگاری منحرف و زمانی پر از کفران قرار گرفته‌ایم. روزگاریست که نیکوکار در آن بدکار شمرده می‌شود و ستمکار بر طغیان خود می‌افزاید و از آنچه که می‌دانیم سودی نمی‌بریم و درباره آنچه که نمی‌دانیم سئوالی نمی‌کنیم؛ و از هیچ رویداد خطرناکی که ضربه‌ی مهلک می‌آورد بیمی نداریم تا بر سر ما فرود آید. پس به هر دستی نباید داد دست چگونه می‌توان فریب ظاهر انسانهائی را نخورد که قیافه‌ی خود را با صلح و صفا آراسته و درونشان جایگاه درندگان و گزندگان بی‌امان و مهلک می‌باشد؟! / أَیُّهَا النَّاسُ، إِنَّا قَدْ أَصْبَحْنَا فِی دَهْرٍ عَنُودٍ وَ زَمَنٍ شَدِیدٍ کَنُودٍ، یُعَدُّ فِیهِ الْمُحْسِنُ مُسِیئاً وَ یَزْدَادُ الظَّالِمُ فِیهِ عُتُوّاً. لَا نَنْتَفِعُ بِمَا عَلِمْنَا وَ لَا نَسْأَلُ عَمَّا جَهِلْنَا وَ لَا نَتَخَوَّفُ قَارِعَهً حَتَّى تَحُلَّ بِنَا.

رهنمون امام علی (ع) به جامعه مورد پسند چنین است که فرموده: «و همواره با اجتماعات بزرگ باشید که دست خدا با جماعت است. از پراکندگی بپرهیزید که دوری کننده از مردم بهره شیطان است؛ چنان که گوسفند تنها طعمه گرگ است.» (نهج البلاغه خ ۱۲۷)

امام علی (ع) در مورد جامعه‌ای روحیه همکاری در آن زنده است در ضمن خطبه‌ای فرمودند: «ای مردم! انسان هرچند که ثروتمند باشد از عشیره اش بی نیاز نیست که از او با دست و زبانش دفاع کند.» (نهج / خ ۲۳)

در موضوع دوستی بین آحاد جامعه امیرالمومنین ع، به امام مجتبی ع می‌فرماید:، چون برادرت از تو جدا شود تو پیوند دوستی را برقرار کن، اگر او روی برگرداند تو مهربانی کن، و، چون بخل ورزد تو بخشنده باش، هنگامی که او دوری می‌گزیند تو نزدیک شو، و، چون او سخت می‌گیرد تو آسان گیر… تا آنجا که می‌فرماید: چنانچه گویی بنده او هستی، و مثل این که او صاحب نعمت تو باشد.

حتی در جامعه غدیری حیوانات هم از حق و حقوق خود بهرمند هستند. امام علی علیه السلام فرمود:حق نداری حیوانی را بترسانی یا مورد اذیت و آزار قرار دهی… (نهج البلاغه نامه ۲۵)

حکومت غدیری

نقطه سومی که مورد نظر حضرت امیر (ع) است این است که حکومت در جامعه هم با حکومت غدیری باشد.

حکومت غدیری بر اساس محبت به شهروندان حکمرانی می‌کند.

هذا الاسلام دین الله .. اقام دعائمه علی محبته. (نهج، خ/ ۱۹۸)

معیار در حکومت دینی این است که در جامعه امامت مطرح باشد و نه امارات و ریاست. اینکه تفاوت حکمرانی بشکل امامت با تفاوت حکمرانی بشکل امارات و ریاست چگونه است، امام صادق (ع) به زیبایی ترسیم نموده و فرمود: «حکومت بنی‌امیه با شمشیر و ستم و خون‏‌ریزى پایه‌‏گذارى شد، و حکومت ما با ملایمت و لطف و محبت و تقیه همراه است. پس شما باید در میان مردم، نیکو معاشرت کنید و مردم را چنان دعوت کنید تا با رغبت به طرف شما بیایند /أَمَا عَلِمْتَ أَنَّ إِمَارَهَ بَنِی أُمَیَّهَ کَانَتْ بِالسَّیْفِ وَ الْعَسْفِ وَ الْجَوْرِ وَ أَنَّ إِمَامَتَنَا بِالرِّفْقِ وَ التَّأَلُّفِ وَ الْوَقَارِ وَ التَّقِیَّهِ وَ حُسْنِ الْخِلْطَهِ وَ الْوَرَعِ وَ الِاجْتِهَاد.»

غدیر خم که افضل اعیاد امت رسول الله (ص) معرفی شده چنین ظرفیتی در بُعد فردی و اجتماعی و حکومتی دارد