غربالگری سندروم داون و موضع عجیب وزارت بهداشت
در ماه‌های گذشته ماجرای تصویب طرح جوانی جمعیت حاشیه‌ساز شده است. در بخشی از این قانون طرح غربالگری مادران باردار که در جهت جلوگیری از به دنیا آمدن نوزادان با بیماری‌های نادر و یا معلولیت هستند جلوگیری می‌کند حذف شده است؛ یکی از این موارد سندروم داون است. همچنین طرح غربالگری جنین در مواردی از سلامت مادران باردار در مقابل موارد خطرزا حفاظت می‌کند. این موضوع از نظر کارشناسان حوزه سلامت باعث به دنیا آمدن نوزادان کم‌توان یا به خطر افتادن جان مادران خواهد بود.
در این میان چندی پیش انجمن علمی پزشکان نامه‌ای اعتراض‌آمیز خطاب به وزارت بهداشت نوشت که حالا این وزارتخانه به آن پاسخ داده است. در پاسخ وزارت بهداشت می‌توان اینگونه برداشت کرد که از این به بعد تقریبا همه سقط‌های قانونی حذف خواهند شد که این موضوع باعث افزایش سقط‌های غیرقانونی و همچنین افزایش هزینه‌های تست غربالگری خواهد شد. از سوی دیگر احتمال به دنیا آمدن نوزادان با معلولیت و بیماری‌های خاص و نادر افزایش خواهد یافت. اما در بخشی از پاسخ وزارت بهداشت آمده است: «بیماری مورد بحث (سندروم داون) حتی با تشخیص زودهنگام، هیچ درمانی نداشته و این آگاهی صرفاً با هدف سقط جنین‌های مبتلا به سندروم داون صورت می‌گیرد. یعنی برخلاف ادعای صدرِ نامه، این غربالگری، ارتباطی با «سلامت کودکان» ندارد و فقط راهی برای حذف جنین‌های مبتلاست. هرچند این غربالگری، سالانه به سقط هزاران جنین سالم نیز می‌انجامد.»
وزارت بهداشت در ادامه آورده است: «مطابق علم اخلاق پزشکی، صرف انجام آزمایش‌ها و به دست آوردن نتایجی که هیچ راه‌حل درمانی یا پیشگیری برای آن‌ها وجود ندارد (مانند سندروم داون) در قاطبه موارد، تنها منجر به ایجاد اضطراب و عوارض روانی- اجتماعی جدی می‌گردد و کاملاً مورد نقد منابع علمی این حوزه است.»
وزارت بهداشت در حمایت از حضور فق‌ها در تیم کمیسیون پزشکی قانونی سقط جنین نوشته است: «همچنین تعریف عسر و حرج از صلاحیت پزشک به تنهایی، خارج است. «عسر» یا همان سختی، هرگز مجوز شرعی از بین بردن جنین نیست و فقط در موارد «حرج»، برخی از مراجع تقلید شیعه جواز سقط را با پرداخت دیه داده‌اند. حرج به معنی سختی بسیار شدید غیرقابل تحمل است که «فردی» است نه «نوعی». (یعنی ممکن است یک بیماری مشخص در یک فرد، مصداق حرج باشد و در فرد دیگری با شرایط متفاوت مصداق حرج نباشد) هیچ‌یک از مراجع شیعه صراحتاً سندروم داون را مصداق حرج نمی‌دانند. بسیاری از متخصصین اخلاق پزشکی نیز ابتلاء به این سندروم را جوازی برای سقط نمی‌دانند.»
همچنین در ادامه این پاسخنامه آمده: «فرآیند غربالگری سندروم داون شامل آزمایش خون و سونوگرافی است که در ۳ ماهه اول بارداری انجام می‌شود و نتیجه آن به صورت یک ریسک، احتمال ابتلای جنین به سندروم داون را اعلام می‌کند. اگر این احتمال از حدی بالاتر باشد مادر برای تست‌های تکمیلی ارجاع می‌شود. چنانچه وجود سندروم داون تأیید شد و سن بارداری زیر ۱۹ هفته بود امکان صدور مجوز سقط قانونی وجود دارد؛ بنابراین غربالگری بارداری نه به خودی خود در جهت سلامت مادر است و نه اقدامی برای حفظ یا ارتقای سلامت جنین، بلکه تنها فرآیندی برای شناسایی جنین‌های مبتلا و سقط آن‌ها قبل از تولد است.
سندروم داون یک اختلال مادرزادی نادر با شیوع ۱ مورد در هر ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ تولد است. احتمال بروز سندروم داون بسیار اندک است به نحوی که بدون انجام هرگونه بررسی بیش از ۹۹.۸ درصد از عموم مادران باردار از این نظر فرزندشان سالم است. این احتمال اندک، در بارداری زیر ۳۵ سال به طور قابل توجهی از بارداری‌های بالای ۳۵ سال کمتر نیز می‌باشد (۳) (کمتر از یک درصد در مادران بالای ۳۵ سال و کمتر از یک دهم درصد در مادران زیر ۳۵ سال).»
