عوارض جبران‌ناپذیر مصرف خودسرانه مکمل‌ها
دکتر سعید دعایی یکی از دلایل کاهش سوخت‌وساز بدن را کاهش و تحلیل عضلات بدن دانست و افزود: این کاهش حجم علاوه بر عضلات در ارگان‌های داخلی بدن نیز رخ می‌دهد، همچنین علاوه بر کاهش حجم، کاهش عملکرد نیز در اندام‌ها اتفاق می‌افتد، لذا همه این موارد به تدریج موجب کاهش سوخت و ساز سلول‌های بدن می‌شود.
وی در ادامه افزود: به همین ترتیب نیاز به انرژی در سالمند نیز کاهش می‌یابد. بدین معنا که اگر فرد سالمند نیز به اندازه یک جوانان غذا بخورد، منجر به چاقی و اضافه وزن خواهد شد.
این متخصص تغذیه و رژیم درمانی با اشاره به اینکه در دوران سالمندی، سالمندان دچار تغییرات گوارشی نیز می‌شوند، تصریح کرد: از دست دادن دندان‌ها، محدود شدن جویدن غذا، کاهش ترشح بزاق و آنزیم‌ها و ... منجر به تاخیر و اختلال در هضم و جذب غذا می‌شود.
دعایی با بیان اینکه هیچ کدام از تغییراتی که در دوران سالمندی اتفاق می‌افتد، به خودی خود مشکل و اختلال محسوب نمی‌شوند، افزود: البته به شرط اینکه نیاز‌های تغذیه‌ای سالمند برطرف شود تا بتواند این دوره را به راحتی پشت سر بگذارد.
افزایش بیماری‌ها در دوران سالمندی مشکل شایع سالمندان در دنیا
وی افزایش بروز بیماری‌ها در دوره سالمندی را یکی دیگر از مشکلات و تغییرات سالمندی دانست و افزود: در اکثر دنیا بیماری‌های مزمن مثل سرطان‌ها، دیابت، قلبی و عروقی و ... با بالا رفتن سن افزایش می‌یابند؛ لذا این امر نشان‌دهنده اهمیت چگونگی مدیریت و پیش‌بینی اختلالات رایج در دوران سالمندی است.
عضو هیئت علمی دانشکده تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه فعالیت فیزیکی نیز می‌تواند بر تغذیه و نیاز‌های غذایی اثر بگذارد، گفت: در اکثر سالمندان به علت کاهش توده عضلانی و نیز ترس از سقوط و آسیب‌دیدگی، فعالیت بدنی به شدت کاهش می‌یابد، که این امر خود می‌تواند برخی از مشکلات دوره سالمندی را افزایش دهد.
اهمیت تغذیه در مبتلایان مشکلات روحی روانی
دعایی با اشاره به اینکه اهمیت تغذیه در سالمندان دارای مشکلات روحی، روانی و افسردگی بسیار بیشتر از سایر سالمندان است، یادآور شد: تنهایی، بیکاری و ... می‌تواند روی تغذیه و اشتهای سالمند اثر بگذارد؛ لذا توصیه می‌شود سالمندان وعده‌های غذایی را در کنار دیگران و در جمع مصرف کنند. همچنین غذا باید در دسترس سالمندان باشد تا زمانی که اشتها و میل به غذا خوردن دارند، به راحتی بتوانند غذا بخورند. همچنین نباید مصرف وعده‌های غذایی سالمندان را به زمان، ساعت و مکان خاصی محدود کنیم و در پایان نیز می‌توان از روان‌شناسان کمک بسیاری گرفت.
استادیار علوم تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی کنترل وزن سالمندان را امری مهم دانست و افزود: افزایش وزن در سالمندان امری نسبتا شایع است، که خود منجر به بیماری‌های قلبی عروقی، افزایش ابتلا به بیماری‌های زمینه می‌شود. همچنین لاغری و کم وزنی نیز خود مشکلات بسیاری را به وجود می‌آورد، از جمله آسیب‌های استخوانی را افزایش می‌دهد؛ لذا کسانی که مستعد پوکی استخوان هستند، بیشتر آسیب می‌بینند.
وی با اشاره به اینکه که تحلیل عضلات امری شایع در سالمندان است، دو راهکار پیشنهاد کرد و گفت: باید مواد غذایی حاوی پروتئین، انواع گوشت قرمز، گوشت ماکیان و گوشت سفید مانند ماکیان و ماهی حتما در رژیم غذایی سالمندان گنجانده شود. همچنین داشتن فعالیت بدنی امر بسیار ضروری و مهم برای حفظ و تقویت توده عضلانی است. پیاده‌روی سریع به صورتی که فرد نتواند راحت صحبت کند و کمی سیستم تنفسی را نیز درگیر کند در حفظ و پیشگیری از تحلیل عضلات می‌تواند بسیار مفید باشد.
دعایی با تاکید بر مصرف ماهی، حداقل دو بار در هفته یادآور شد: اگر سالمندان به هر دلیلی امکان دسترسی محدودی به پروتئین‌های حیوانی دارند باید از منابع گیاهی در رژیم غذایی خود استفاده کنند. مثل حبوبات، دانه‌های روغنی همچون سویا و انواع لوبیا‌ها مصرف کند.
عضو هیئت علمی دانشکده تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه بدن انسان توانایی هضم و جذب پروتئین‌های گیاهی را دارد، تصریح کرد: تنها نکته حائز اهمیت این است که به زبان ساده، هر کدام از پروتئین‌ها از اجزایی به نام اسید آمینه تشکیل شده‌اند، که اگر یک جزء آن‌ها وجود نداشته باشد، آن پروتئین عملکرد و کارایی خود را از دست می‌دهد. حال در محصولات گیاهی نیز برخی از اجزای سازنده پروتئین‌ها وجود ندارد، لذا برای رفع این مشکل توصیه می‌گردد در کنار مصرف حبوبات از غلات استفاده شود تا اثر هم‌پوشانی داشته و در نهایت بدن یک پروتئین کامل دریافت کند.
وی با اشاره به اهمیت دریافت فیبر‌های غذایی توضیح داد: فیبر‌ها بخشی از مواد غذایی هستند که بدن ما نمی‌تواند آن‌ها را هضم و جذب کند. دو نوع فیبر محلول و نامحلول داریم. مهم‌ترین ویژگی فیبر‌های نامحلول این است که سرعت عبور مواد غذایی را در روده افزایش می‌دهد لذا برای پیشگیری و درمان یبوست بسیار موثر هستند. همچنین فیبر‌های محلول به عنوان نوع دیگری از فیبر‌ها می‌تواند در پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت و ... موثر باشد.
دعایی با اشاره به اینکه بهترین منبع فیبر، سبزیجات مختلف برگی شکل و نیز میوه‌ها هستند، یادآور شد: در مصرف سبزیجات محدودیتی وجود ندارد، مگر سالمندانی که از نظر جویدن و گوارش مشکل داشته باشند که توصیه می‌شود به شکل نیم‌پز یا پخته مصرف شود، اما مصرف میوه‌ها به علت بالا بودن میزان قند و کالری آن‌ها باید با محدودیت مصرف شوند.
این متخصص تغذیه و رژیم درمانی دریافت کافی کلسیم و ویتامین دی را لازم و ضوروری دانست و افزود: استخوان‌های بدن انسان به تدریج با افزایش سن مستعد پوکی استخوان می‌شوند. مخصوصا خانم‌ها در دوره پساقاعدگی به علت عدم ترشح هورمون استروژن می‌توانند، بیشتر مستعد ابتلا به پوکی استخوان شوند.
وی بهترین منبع دریافت کلسیم و پیشگیری از پوکی استخوان را مصرف لبنیات دانست و یادآور شد: توصیه می‌شود روزی سه واحد، معادل سه لیوان لبنیات مصرف شود. اگر کسی به شیر حساسیت دارد، می‌تواند از دوغ، ماست یا شیر بدون لاکتوز و نیز شیر سویا استفاده کند.
تضعیف حس تشنگی و میل به نوشیدن آب در سالمندی
عضو هیئت علمی دانشکده تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه در دوران سالمندی نباید به احساس تشنگی اعتماد کرد، گفت: مکانیسم حس تشنگی و نیاز به دریافت آب در دوران سالمندی ضعیف می‌شود، لذا توصیه می‌شود افراد حداقل شش لیوان آب یا مایعات مصرف کنند. معیار تشخیص دریافت کافی مایعات رنگ ادرار فرد است که نباید تیره و کدر باشد.
دعایی با بیان اینکه مایعات اهمیت زیادی برای اندام‌های داخلی بدن دارند، خاطرنشان کرد: باید از مصرف آب همراه وعده‌های غذایی پرهیز شود؛ چراکه موجب رقیق شدن اسید معده می‌شود و مشکلات گوارشی ایجاد می‌کند.
وی با بیان اینکه ویتامین ث منبع غنی از آنتی اکسیدان‌هاست، تصریح کرد: ویتامین ث در کلاژن سازی نیز نقش موثری دارد، لذا از چروک و افتادگی پوست نیز پیشگیری می‌کند. بهترین منبع ویتامین ث میوه و سبزی‌ها هستند، حتی اگر به صورت پخته مصرف شوند.
این متخصص تغذیه و رژیم درمانی با اشاره به اینکه در دوران سالمندی ویتامین ب ۱۲ به دلیل اختلال در ترشحات معده به خوبی جذب نمی‌گردد، گفت: لذا سالمندان باید منابع غذایی که بیشتر حاوی ویتامین ب ۱۲ هستند (مانند پروتئین‌های حیوانی)، مصرف کنند و در صورت نیاز با تشخیص پزشک و متخصص تغذیه از مکمل‌های درمانی استفاده کنند.
عوارض جبران‌ناپذیر مصرف خودسرانه مکمل‌ها
دعایی با اشاره به اینکه در حالت عادی مصرف خودسرانه مکمل‌های غذایی به سالمندان توصیه نمی‌گردد، افزود: تنها در صورتی که مطمئن باشیم فرد به هر دلیلی نمی‌تواند آن ماده مغذی را به میزان کافی از رژیم غذایی دریافت کند، مثلا نمی‌تواند غذا بخورد و ... تنها زیر نظر پزشک و متخصص تغذیه امکان تجویز و مصرف مکل‌ها وجود دارد؛ چراکه گاهی اثرات زیان‌بخش مکمل‌ها از فواید آن‌ها بیشتر است و آسیب‌های جبران‌ناپذیری وارد می‌کنند.
عضو هیئت علمی دانشکده تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در پایان صحبت‌هایش از مردم خواست که از منابع معتبر علمی مخصوصا در توصیه‌های تغذیه‌ای استفاده کنند و گفت: افرادی که به انتشار محتوای علمی می‌پردازند، حتما باید صلاحیت علمی و آکادمیک آن‌ها ثابت شده باشد. افراد برای دریافت توصیه‌های تغذیه‌ای فقط به حرف متخصصان تغذیه گوش دهند. بیماران زیادی هستند که با مراجعه به افراد نادرست و دریافت توصیه‌های غیر علمی دچار مشکلات جدی و زیادی شده‌اند و وقتی به مراجع معتبر مراجعه می‌کنند که دیگر کار از کار گذشته و امکان بهبودی بسیار کم شده است.
