همه چیز درباره راه‌های تشخیص و درمان سرطان پستان

سرطان پستان عملکرد تقسیم سلولی در سلول‌های پستان را مختل می‌کند و سلول‌های سرطانی پستان در فرد مبتلا بدون کنترل و بیش از حد تکثیر می‌شوند، اغلب سرطان پستان از مجرا‌ها (مسیر انتقال شیر) یا لوبول (غده‌های شیری) پستان آغاز می‌شود، سلول‌های سرطانی می‌توانند از طریق رگ‌های خونی و مسیر‌های لنفاوی به سمت بیرون از پستان حرکت کنند و در بقیه بدن پخش شوند، در این حالت است که می‌گوییم متاستاز اتفاق افتاده است.

سرطان پستان شایع‌ترین سرطان زنان در جهان است که تقریبا حدود ۲۵ درصد از کل سرطان‌های رایج زنان را به خود اختصاص داده است. سرطان‌های شایع در بین زنان به ترتیب عبارتند از پستان، روده بزرگ، ریه و دهانه رحم که مجموعا نزدیک به ۵٠ درصد از تمامی سرطان‌های زنان را تشکیل می‌دهند. البته این آمار در کشور‌های غربی بوده و در آن محاسبه سرطان‌های غیرملانومی پوست لحاظ نشده است، هرچند در شرق این آمار خیلی متفاوت نیست.

نقش ژنتیک و جهش ژنی در بروز سرطان پستان

باید توجه کرد که در حدود ۵ تا ١۵ درصد و در برخی جوامع تا حتی درصد‌های بیشتری از سرطان‌های پستان زودهنگام از نوع ارثی است. البته برای افرادی که در معرض چنین خطر ارثی هستند، با ارجاع به پزشکان متخصص ژنتیک بالینی می‌توان میزان ریسک را برای فرد و یا نزدیکانش تخمین زد و حتی خطر بروز آن را با تمهیدات دارویی و یا جراحی کاهش داد یا می‌توان با پیگیری‌های تخصصی لازم، سرطان را در مراحل ابتدایی شناسایی کرد تا امکان درمان موثر و حتی قطعی بیشتر شود. ژن‌های دخیل در بروز سرطان‌های ارثی پستان و از جمله دو ژن بسیار معروف یعنی BRCA۱ و BRCA۲ با تکنولوژی‌های جدید به راحتی قابل شناسایی بوده و این امکان در کشور ما نیز خوشبختانه فراهم شده است.

وجود جهش‌های بیماری‌زا در این ژن‌ها می‌تواند تا ۷۰ الی ۸۰ درصد با سرطان‌های پستان در زنان و همینطور درصد بالایی از سرطان تخمدان در آن‌ها همراه باشد. البته این جهش‌ها با افزایش چشمگیر خطر سرطان پروستات و پستان در مردان نیز همراه است. در ضمن جهش در این دو ژن، خطر بروز انواع دیگری از سرطان‌ها همانند روده بزرگ، مری، معده، پانکراس، تیروئید، غدد لنفاوی و ... را نیز در هر دو جنس به طرز قابل توجهی افزایش می‌دهد.

جهش در ژن‌های دیگر همانند ATM، CHEK۲، PTEN، TP۵۳، PALB۲، CDH۱ نیز با احتمال افزایش سرطان پستان همراه هستند. مثلا جهش در ژن PALB۲ با حدود ۶۰ درصد بروز سرطان پستان تا سن ۷۰ سالگی در صورت وجود تاریخچه خانوادگی سرطان همراهند و یا ناقلین جهش در ژن PTEN با ۲۵ تا ۸۰ درصد (در برخی مطالعات) با سرطان پستان مواجه می‌شوند.

در جهش TP۵۳ انواع سرطان‌های دیگر همانند خون، استخوان و مغز نیز در کنار سرطان پستان (تا حدود ۵۵ درصد در ناقلین تا سن ۷۰ سالگی) در فرد یا بستگانش که ناقل باشند، افزایش می‌یابد. جهش در ژن CDH۱ با حدود ۵۲ درصد ریسک بروز سرطان پستان همراه است، هرچند سرطان معده در این افراد تا ۸۰ درصد امکان بروز دارد؛ بنابراین در موارد شک به احتمال ارثی بودن سرطان بهترین کار ارجاع بیمار به پزشکان متخصص ژنتیک است که با تخمین ریسک و روش‌های پیگیری موضوع آشنا می‌باشند. این پزشکان در برخی دانشگاه‌های کشور مستقر هستند.

علل ابتلا به سرطان پستان و راه‌های تشخیص

به طور کلی مهم‌ترین عوامل موثر بر شیوع سرطان پستان (اکتسابی و حتی ارثی) عبارت است از سبک زندگی، تغذیه، میزان تحرک و ورزش، زمان شروع اولین عادت ماهیانه، تعداد فرزند، مجموع مدت شیردهی، سابقه عفونت پستان، مصرف دارو‌های هورمونی، زمینه ارثی و برخی عوامل جزیی دیگر. این عوامل می‌توانند خطر بروز سرطان را زیاد یا کم کنند. با هوشیاری و آگاهی از علائم شایع سرطان پستان و حساس بودن نسبت به وقوع انواع سرطان در خانواده می‌توان به شناسایی زودهنگام سرطان پستان کمک کرده و همچنین می‌توان منجر به افزایش امید به درمان شد. به یاد داشته باشیم سن پایین به هنگام ابتلا (به خصوص زیر ۴۰ سال) یا تعدد وجود سرطان پستان، تخمدان، پروستات و ... در یک خانواده از عواملی هستند که باید برای ارجاع بیمار به پزشکان متخصص ژنتیک به آن‌ها توجه کرد. مسلما چنین مراجعه به هنگام و درست می‌تواند سرنوشت بیمار و یا بستگانش را تغییر دهد.

سرطان پستان در بعضی افراد بدون علامت ظاهر می‌شود و گاهی علائمی دارد که در افراد مختلف متفاوت است. وجود علامت‌های زیر لزوما به معنی این نیست که به این بیماری مبتلا شده‌ایم، اما با دیدن این علائم کلی، می‌توانیم به این بیماری شک کنیم و به پزشک مراجعه کنیم؛ ایجاد شدن برجستگی یا اجزای توده مانند در پستان یا حفره زیر بغل، تورم بخشی از پستان یا ضخیم شدن پوست آن، پرتقالی شدن پوست پستان، درد نوک پستان یا کشیده شدن نوک پستان به سمت داخل، قرمز یا پوست پوست شدن نوک پستان، ترشح هر نوع ماده‌ای غیر از شیر از نوک پستان (مثل خون) و هرگونه تغییر در شکل پستان یا حس درد.

باید توجه کرد که توده‌هایی که در پستان به‌وجود می‌آیند، همه سرطانی نیستند. گاهی این توده‌ها کیست‌هایی کوچک پر از مایع هستند و در بیشتر موارد به دلایل دیگری غیر از سرطان ایجاد می‌شوند. به عنوان مثال کیست‌ها و وضعیت فیبروکیستیک پستان، دو عامل بسیار شایع هستند. وضعیت فیبروکیستیک تغییراتی در پستان ایجاد می‌کند که ممکن است همراه با درد، سوزش و ایجاد شدن یک توده پستانی باشد.

برای درمان سرطان پستان باید چه کنیم؟

وقتی علائم را در خودمان تشخیص دادیم، باید به پزشک متخصص مراجعه کنیم. اگر پزشک تشخیص دهد که به سرطان پستان مبتلا هستیم، دوره درمان را آغاز می‌کند. انتخاب شیوه درمان بستگی به نوع سرطان و میزان پیش‌روی آن دارد. هر چه زودتر این بیماری را تشخیص دهیم (در مراحل اولیه) درمان آن راحت‌تر می‌شود.

بنابر اعلام سامانه آموزش آنلاین سازمان نظام پزشکی، برای درمان سرطان پستان شیوه‌های مختلفی وجود دارد از جمله:

- جراحی: یکی از شیوه‌های درمان سرطان پستان، جراحی برای برداشتن توده سرطانی است.

- شیمی‌درمانی: در شیمی‌درمانی، با استفاده از دارو‌های خوراکی و تزریقی سعی می‌کنند سلول‌های سرطانی را بکشند و توده سرطانی را کوچک‌تر کنند.

- هورمون درمانی: یکی دیگر از شیوه‌ها این است که نگذاریم هورمون‌های زنانه که برای سلول‌ها لازم است، به سلول‌های سرطانی برسند.

- زیست درمانی یا درمان بیولوژیک: در این شیوه درمانی سعی می‌کنند سیستم ایمنی فرد را قوی کنند تا بتواند به سرطان غلبه کند.

- پرتودرمانی: کشتن سلول‌های سرطانی از طریق پرتو‌هایی مثل اشعه ایکس.