با کودکان بیش فعال خود چگونه رفتار کنیم؟

الهام زارعان درخصوص ویژگی‌های کودکان بیش‌فعال و شیوه برخورد با آن‌ها، اظهار کرد: معمولا پیش از اینکه کودکان به مقطع دبستان وارد شوند و یا حتی در مقطع پیش‌دبستانی امکان شناسایی کودکان بیش فعال وجود دارد، عدم دقت و تمرکز، تکانشگری و داشتن فعالیت بیشتر از سایر گروه‌های هم سن از جمله خصوصیات کودکان بیش‌فعال به شمار می‌آیند.

این روانپزشک افزود: تحرک و فعالیت کودکان بیش‌فعال تا اندازه‌ای زیاد است که منجر به اذیت و آزار اطرافیان می‌شود و یا اینکه خانواده به دلیل تحرک بالای کودک از رفتن به مهمانی خودداری می‌کنند و یا اینکه معلمان کودکان بیش‌فعال از این گلایه دارند که کودک تحمل نشستن روی صندلی برای فراگیری دروس را ندارد و مدام درحال صحبت با سایر دانش‌آموزان است.

وی ادامه داد: کودکان بیش‌فعال دارای بی‌قراری هستند و به همین دلیل توان ایستادن در صف‌های نوبت را ندارند برای مثال زمانی که به مطب پزشک مراجعه می‌کنند مدام درب اتاق پزشک را می‌زنند یعنی تحمل ندارند منتظر بمانند تا نوبت آن‌ها فرا برسد و یا اینکه کودکان بیش‌فعال در زمان صحبت بزرگسالان مدام سعی می‌کند صحبت آن‌ها را قطع کند یعنی توان صبر کردن برای اتمام صحبت آن‌ها و بیان خواسته خود را ندارد.

زارعان با بیان اینکه دقت و تمرکز کودکان بیش‌فعال بسیار پایین است، عنوان کرد: این کودکان در زمان مدرسه با مشکلاتی همچون جا انداختن لغات مواجه می‌شوند همچنین بسیار بدخط هستند، گم کردن وسایل یکی دیگر از ویژگی‌های بارز کودکان بیش‌فعال است برای مثال والدین این کودکان اظهار می‌کنند که از ابتدای سال تحصیلی یکی از وسایل موردنیاز مدرسه را به تعداد بالا خریداری کرده‌اند اما کودک همه آن‌ها را گم کردند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد اضافه کرد: کودکان بیش‌فعال در برخی موارد حواس‌پرت هستند برای مثال زمانی که والدین آن‌ها را صدا می‌زنند متوجه این موضوع نمی‌شوند و پدر یا مادر مجبور می‌شوند چندین مرتبه این کار را تکرار کنند تا سرانجام کودک متوجه والدین خود شود، البته اگر این اتفاق درهنگام تماشای تلویزیون رخ دهد نشان از بیش‌فعالی کودک نیست چراکه در این زمان تمامی کودکان به تماشای برنامه‌های تلویزیونی دقت دارند و ممکن است متوجه والدین خود نباشند.

وی تصریح کرد: تحرک بالا و عدم دقت و تمرکز در مطالعه می‌تواند مشکلاتی را برای کودکان بیش‌فعال ایجاد کند برای مثال این کودکان در یادگیری دچار مشکل می‌شوند چراکه در مدرسه تحمل و صبر لازم برای گوش دادن به کلاس درس را ندارند، در منزل نیز به درستی تکالیف خود را انجام نمی‌دهند یعنی والدین مجبور می‌شوند زمان زیادی را صرف انجام تکالیف مدرسه فرزند خود کنند چراکه کودک بخش کمی از آن‌ها را انجام می‌دهد و شروع به جنب و جوش می‌کند.

زارعان یادآور شد: بازی‌ها کامپیوتری و یا تماشای تلویزیون هیجان زیادی دارند و به همین دلیل کودکان را به خود جذب می‌کنند بنابراین اگر کودکی ساعت‌ها به این فعالیت‌ها مشغول می‌شود نمی‌تواند بیانگر بیش‌فعال نبودن کودک باشد بلکه کودکان بیش‌فعال می‌توانند ساعت‌ها به بازی‌های کامپیوتری که هیجان دارند و یا تماشای تلویزیون که تصاویر آن مدام درحال تغییر است بپردازند.

این روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد بیان کرد: معمولا بیش‌فعالی کودکان پیش از ورود آن‌ها به دبستان قابل شناسایی است اما موارد شدید را می‌توان از علائمی همچون تحرک بالا در سن سه تا چهار سالگی نیز تشخیص داد، کودکان بیش‌فعال معمولا با گروه هم و سالان خود را سازگاری ندارند و در هنگام بازی سعی دارند بقیه افراد را تحت کنترل خود بگیرند البته علائم بیان شده ممکن است در تمامی کودکان وجود داشته باشد اما در کودکان بیش‌فعال بیشتر از سایرین مشاهده می‌شود.

وی با بیان اینکه کودکان بیش‌فعال مجموعه‌ای از علائم بیان شده را دارند، افزود: این علائم و رفتارها باید حداقل در دو موقعیت مانند منزل، مهمانی، مهدکودک، پیش‌دبستانی، مدرسه و... توسط کودک انجام شوند اما کودکانی که تنها در منزل رفتارهای ذکر شده را دارند و در سایر محیط‌ها به این صورت رفتار نمی‌کنند بیش‌فعال نیستند و شاید به دلیل مشکلات موجود در منزل مانند رفتار نامناسب با کودک چنین رفتارهایی از خود بروز می‌دهد.

زارعان ادامه داد: کودکان بیش‌فعال باید تحت درمان و زیرنظر روان‌پزشک قرار بگیرند و دارو مصرف کنند، عملکرد بخشی از مغز کودکان بیش‌فعال که در کنترل هیجانات، دقت، تمرکز و... نقش دارد همچنین عملکرد اجرایی و عالی مغز با مصرف دارو تنظیم می‌شود.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد با تاکید بر اینکه والدین باید مهارت‌های فرزندپروری را بیاموزند، عنوان کرد: پدر و مادر لازم است برای ارتباط با کودکان بیش‌فعال مهارت‌های خاصی داشته باشند که می‌توانند برای فراگیری این امور به روان‌پزشکان و روانشناسان مراجعه کنند همچنین همراه با مصرف دارو اقداماتی مانند بازسازی شناختی و... نیز می‌توان به کار گرفت تا به وسیله آن‌ها دقت و تمرکز کودکان افزایش پیدا کند بنابراین مصرف دارو، آموزش والدین برای ارتباط صحیح و آموزش برخی تکنیک‌های رفتاری به کودکان بیش‌فعال می‌تواند به آن‌ها در افزایش دقت و تمرکز کمک کند.

وی با اشاره به تحرک بالای کودکان بیش‌فعال، خاطرنشان کرد: والدین باید اجازه دهند این کودکان در یک محیط باز به فعالیت و بازی خود بپردازد و انرژی خود را تخلیه کند برای مثال شرکت در کلاس‌های ورزشی و رفتن به پارک راهکارهای مناسبی هستند.