آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و پرونده هسته‌ای ایران

آفتاب‌‌نیوز : آفتاب-دکتر محمد مهدی مظاهری*: محمدالبرادعی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (LEAE) گزارش اخیرش را در مورد برنامه‌های هسته‌ای ایران به شورای حکام ارائه نمود.

گزارش اخیر در حالی صورت می‌گیرد که وی ضمن تاکید کلی بر صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های ایران، تداوم غنی‌سازی اورانیوم و عدم پاسخگویی دقیق به برخی سوالات قبلی را از موانع حل و فصل موضوع دانسته است.

این در حالی است که در میان 35 عضو شورای حکام آژانس دیدگاههای متفاوتی نسبت به فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران وجود دارد. بی‌تردید به رغم، جابجایی قدرت در کاخ سفید و به قدرت رسیدن اوباما اتهامات واهی آمریکا مبنی بر فعالیت‌های پنهان ایران برای دستیابی به تسلیحات هسته‌ای همچنان ادامه خواهد داشت رژیم صهیونیستی نیز به استناد به گزارش‌های بی‌پایه و اساس گروه‌ منافقین و رسانه‌های همسو تلاش می‌کند که فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان را همچنان بر هم زننده امنیت کشورهای منطقه جلوه دهد.

آغاز منازعه
از زمان عضویت ایران در آژانس و حتی قبل از امضای موافقتنامه پادمانی، تمام فعالیت‌های هسته‌ای ایران تحت نظارت آژانس بوده و هیچ گاه از نقض تعهد ایران به شورای حکام گزارش نشده است. به طوریکه از زمان امضای توافقنامه پادمانی (12 دسامبر 1974) ایران ضمن تسریع همکاری‌ها کلیه فعالیت‌های خویش را نیز مشمول مقررات آژانس نموده و صلح‌آمیز بودن فعالیت‌ها هیچ‌گاه محل مناقشه نبوده است. به رغم تداوم همکاریها و صداقت ایران در ارائه گزارش‌های مختلف از فعالیت‌ها و تاکید بر حل و فصل موضوع هسته‌ای طبق مدالیته توافقی، آمریکا و رژیم صهیونیستی از زمان مطرح شدن پرونده نزد مجامع بین‌المللی با تبلیغات گسترده رسانه‌ای چنین وانمود کردند که تداوم فعالیت‌های هسته‌ی تهدیدی آشکار علیه امنیت منطقه است. این در حالی است که گزارشهای بی‌شمار بازرسان موید صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران می‌باشد. با این وجود، گزارش اخیر البرادعی طبق سیاق گذشته همچنان دوپهلو است. بنابراین آمریکایی‌ها با فضاسازی و تفسیر جدید جهت قانونی و حقوقی جلوه دادن اقدامات خویش در قالب قطعنامه‌های ضد ایرانی تلاش مضاعفی را از خود نشان خواهند داد.

در بررسی گزارش اخیر و اقدامات شخص البرادعی در مورد فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران در یک نگاه کلی می‌توان به برخی از موارد پنهان اشاره نمود. به طور کلی گزارش چندین ساله شخص دبیرکل آژانس از فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان در مجموع مبتنی بر نگاهی اتهامی و تحریک‌آمیز بوده به گونه‌ای که خواننده را به شک و تردید نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای ایران وا می‌دارد. به طوریکه در گزارش اخیر نیز البرادعی کوشیده با ادبیات خاص و مواضع غیرشفاف همراه با ادعای پرده‌برداری از فعالیت‌های اعلام نشده و پنهان کاری، در کنار جملاتی نظیر اینکه آژانس در موقعیتی نیست تایید کند که ایران موارد اعلام نشده ندارد بر شبهه افکنی و روند اتهامی نسبت به ایران دامن زده است. به طوریکه تکیه بر فرضیات ذهنی برای اثبات قصد ایران در جهت پنهانکاری از مواردی است که در گزارش اخیر نیز تکرار شده است.

عملکرد شورای حکام
شورای حکام آژانس بین‌المللی اتمی متشکل از 35 عضو است. فلسفه و نحوه تشکیل و اعلام رای اعضا نیز بر پایه تبعیض آشکار استوار گشته است. بطوریکه قدرت تصمیم‌گیری در دست کشورهای پیشرفته و هسته‌ای قرار گرفته. بطوریکه 17 عضو این شورا را کشورهای اروپایی و آمریکا که نسبت به فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران رویکرد خصمانه‌ای دارند، تشکیل می‌دهد. اصولا این کشورها در رأس آن آمریکا خود از نقض‌کنندگان اصلی پیمان NPT و دیگر پادمانهای بین‌المللی هستند چرا که رویکرد دوگانه این کشورها در قبال اشاعه تسلیحات هسته‌ای و نیز حمایت آشکار از تجهیز رژیم صهیونیستی و برخی کشورهای دیگر به این نوع سلاح های مخرب، عامل اصلی در به ثمر نرسیدن خاورمیانه‌ای عاری از سلاح‌های کشتار جمعی می‌باشد.

بنابراین انتظار برخورد حقوقی و عادلانه از این نهاد بین‌المللی انتظار آرمانی است و مطالعه قطعنامه‌های صادر شده از شورای حکام در مورد ایران نیز گویای همین واقعیت است.

از جمله اقدامات غیرحقوقی اخیر شورای حکام در مورد پرونده هسته‌ای ایران می‌‌توان به موارد ذیل اشاره نمود. 

1- الزام به تعلیق دائمی وکامل تمام فعالیت‌های غنی‌سازی:
این رفتار غیرحقوقی در مواجهه با پرونده هسته‌ای ایران قبلا نیز اعلام شده است. از ایران می‌خواهند که با تعلیق دائمی فعالیت‌های هسته‌ای خویش حسن‌نیت خود را اثبات نماید. این درحالی است که ایران برای اعلام حسن نیت و تثبیت صداقت خود کلیه فعالیت‌ها را به حالت تعلیق درآورد. اما با مرور زمان و روشن شدن برخورد سیاسی با موضوع وعدم پایبندی کشورهای طرف مذاکره به وعده‌های داده شده ایران را برآن داشت که برای حفظ حقوق حق خویش، طبق مفاد NPT غنی‌سازی اورانیوم را از سر گیرد.

2- از دیگر درخواست‌های غیرقانونی آژانس درخواست تعلیق فعالیت‌های راکتور تحقیقاتی با آب سنگین اراک و نطنز بود. این در حالی است که یکی از بندهای پیمان NPT مصرح می‌نماید که دانش هسته‌ای و انتقال تکنولوژی از سوی کشورهای برخوردار هسته‌ای به کشورهای غیربرخوردار از ماموریت‌های اصلی آژانس بوده در زمره وظایف ارتقای این نهاد بین‌المللی است.

بنابراین رفتار شورای حکام در موارد مذکور، ناشی از رفتاری فنی و حقوقی نیست، بلکه برآیند تصمیم‌گیریهای سیاسی چند کشوری است که خواهان عدم پیشرفت در فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران هستند. از غیرحقوقی‌ترین بخشی عملکرد آژانس در قبال فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران می‌توان به الزام کشورمان به امضا و تصویب پروتکل الحاقی اشاره نمود. در تشکیل و عضویت کشورهای مختلف به سازمانهای بین‌المللی اساس و معیار رضایت کشورهاست از این رو نمی‌توان کشوری را با تهدید و زور ودار به پذیرش عضویت و خواسته‌های سازمانی نمود. چرا که این امر با روح دموکراسی در تضاد است. بنابراین درخواست شورای حکام مبنی بر تصویب پروتکل الحاقی و پذیرش خواست‌های آن غیرمشروع است و تکرار پذیرش بی‌قید و شرط در قطعنامه‌های قبلی به روشنی بر سیاسی بودن آن صحه می‌گذارد. این در حالی است که حتی در مقطعی ایران ضمن اجرای دواطلبانه پروتکل الحاقی قبل از تصویب در مجلس شورای اسلامی صراحت و صداقت خویش را نشان داد.

3- یکی دیگر از تخلفات اخیر آژانس در قبال فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، ارسال پرونده هسته‌ای کشورمان به شورای امنیت و تمایل این نهاد برای صدور قطعنامه تهدیدآمیز بوده است. این درحالی است که گزارش‌های متواتر و رسمی دبیرکل آژانس عدم انحراف در فعالیت‌ها را نشان می‌دهد. از این رو ارسال پرونده به شورای امنیت و صدور قطعنامه ضد ایرانی تحت لوای تهدید برای صلح، نشانگر عدم حسن نیت شورای حکام آژانس است.

جمع‌بندی:
در یک بررسی کلی می‌توان گفت عملکرد آژانس در قبال پرونده هسته‌ای ایران مبتنی بر ماهیت غیر حقوقی و تکیه بر مولفه‌های تاثیرگذار سیاسی است. این آژانس به جای اینکه در خدمت پیشبرد اهداف صلح‌آمیز هسته‌ای و معیار حقوقی فعالیت‌های کشورهای مختلف باشد بیشتر در مسیر اهداف سیاسی کشورهای غرب به ویژه آمریکا گام برداشته است. تداوم این رفتار در قبال کشورهای دیگر از جمله ایران می‌تواند بر بی‌اعتبار شدن بیشتر این نهاد بین‌المللی بیانجامد. 

* استاد دانشگاه