سرقت شبانه درختان در اصفهان / حذف چمن‌های پرمصرف و جایگزینی درختان چنار
مجید عرفان‌منش، مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان با بیان این مطلب به ایسنا می‌گوید: متأسفانه در مناطق ۷، ۱۴ و ۱۰ و منطقه ناژوان بیشترین قطع غیرمجاز درخت‌ها را شاهد هستیم.
وی از وضعیت فضای سبز شهرداری اصفهان و چالش‌های پیشرو برای حفظ و نگهداری و توسعه فضای سبز این کلانشهر گفت که در ادامه می‌خوانید.
باتوجه‌به وضعیت کم‌آبی استان اصفهان و نیاز فضای سبز شهری به آب، مدیریت آب در سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان چگونه انجام می‌شود؟
مدیریت آب صرفاً معضل شهرداری اصفهان نیست، بلکه معضل استان اصفهان و کشور است. مسئولان متوجه باشند یا خیر، کل کشور با این مشکل درگیر است. در رده ملی به علت اصفهان‌ستیزی نمی‌خواهند مشکلات اصفهان را درک و حل کنند، البته که انتقال آب هم مشکل آب زاینده‌رود را حل نمی‌کند. شهر اصفهان آلوده‌ترین شهر ایران است، در تهران بیش از ۶۰ روز هوای پاک داشته‌ایم، اما اصفهان در سال جاری تنها ۲ روز هوای پاک داشته، ضمن اینکه بدترین سوخت‌ها از نظر کیفیت در اصفهان مصرف می‌شود، این مسائل اهمیت فضای سبز برای شهر اصفهان را نشان می‌دهد. برای حفظ فضای سبز اصفهان و مدیریت منابع آبی، باید گونه‌های کم‌نیاز را جایگزین گونه‌های پرنیاز کرد، اگرچه گونه‌های کم نیاز برای شهر مناسب نیستند و فایده لازم را ندارند، چون مقدار تولید اکسیژن کمتری دارند، اما سعی می‌کنیم در این مواقع گونه‌هایی که مقاومت بالایی در برابر خشکی دارند را جایگزین گونه‌های نیاز بالا کنیم.
نیاز آبی فضای سبز اصفهان چه میزان است؟
حدود ۶ هزار هکتار فضای سبز داریم که ۶۰ میلیون مترمکعب نیاز آبی دارد. در بهترین حالت ۲۸ میلیون مترمکعب آب داریم که اکنون با کمتر از نصف نیاز آبی شهر را مدیریت می‌کنیم. اکنون شهر ترکیبی از فضای سبز را دارا است، البته در این اکوسیستم آفت، گیاه پرمصرف و کم‌مصرف هم باید وجود داشته باشد. از نظر کارشناسی به جمع‌بندی‌هایی رسیده‌ایم که عمده مصرف را شناسایی کردیم و در نتیجه باید چمن‌های پرمصرف را حذف کنیم، اصفهان در کاهش سطح چمن‌کاری و گونه‌های پوششی غیر چمن رکورددار کشور است. گونه‌های پوششی پاپیتال، پیچ تلگرافی، به‌لیمو پوششی، (فیلا) در شهر اصفهان توسعه شدیدی پیدا کرده و اکنون در کشور رتبه برتر را دارا هستیم.
چه میزان چمن در اصفهان حذف شده است؟
اکنون ۴۰۰ هکتار چمن داریم در حالی که قبلاً ۶۰۰ هکتار بود، از این مقدار حدود ۲۰۰ هکتار چمن‌های پرمصرف‌اند که گاهی برای زیباسازی شهری باید داشته باشیم، اما بخش عمده چمن‌ها سردسیری متحول و گرمسیری متحول هستند.
آب مورد نیاز فضای سبز اصفهان از چه راه‌هایی تامین می‌شود؟
همانطور که می‌دانید سطح آب‌های زیرزمینی اُفت شدیدی پیدا کرده است. در سطح شهر حدود ۸۰ چاه آب فعال داریم، درحالی که طی این ۸ سال اخیر در شهر اصفهان دچار آسیب‌های فیزیولوژیک شدیم و از خشکسالی بسیار خسارت دیدیم و اگر درختی می‌افتد به این دلیل است. در حال حاضر حدود ۷۰۰ هکتار در شرق اصفهان و ۲۰۰ هکتار در شمال غرب استان کمربند سبز داریم و در مابقی نقاط به دلایل عدم تأمین منابع آب و زمین این مهم هنوز انجام نشده است. گفتنی است که هرآنچه که شهرداری اصفهان باید در حوزه مدیریت آب انجام بدهند یا انجام داده و یا در حال انجام است. اکنون دو رینگ آب و پساب داریم که از تصفیه‌خانه سپاهان شهر به شمال شرقی اصفهان و از شاهین‌شهر به دروازه تهران می‌رسد، البته قصد گسترش این رینگ‌ها را داریم. سرمایه‌گذاری کلانی انجام شده که هیچ شهرداری به‌اندازه اصفهان در حوزه پساب کار نکرده است.
درباره استفاده از آب خاکستری در فضای سبز شهر اصفهان توضیح دهید.
از ۲۸ میلیون مترمکعب آب در دسترس، حدود ۸ میلیون مترمکعب پساب فاضلاب است که از تصفیه‌خانه‌های فاضلاب خریداری می‌کنیم و باتوجه به اینکه اصفهان تنها شهرداری کشور است که تصفیه‌خانه مستقل دارد، پساب‌های خریداری شده در تصفیه‌خانه‌های شهرداری تصفیه مجدد می‌شوند و سپس در شبکه فضای سبز استفاده خواهند شد. حدود ۶۰ درصد شبکه توزیع آب در فضای سبز اصفهان تحت‌فشار و مدیریت است. حدود ۴۰ لیتر در ثانیه از تصفیه‌خانه موجود در اصفهان خریداری می‌کنیم و در تصفیه‌خانه‌های خودمان مجدد تصفیه می‌شوند.
اشاره‌ای هم به پلاک‌گذاری درختان شهر داشته باشید.
تاکنون پلاک‌گذاری درختان بر اساس قانون حفظ و گسترش انجام می‌شده و هرساله شهرداری ۲۰درصد درختان را پلاک‌گذاری می‌کرد، اما روش قبلی پلاک‌گذاری منسوخ شده و اخیراً با برنامه‌ای که داریم در نقشه جی آی اس به‌صورت یک‌لایه خاص پلاک‌گذاری را آغاز کردیم و در جایگزین پلاک‌های آلومینیومی، پلاک‌های «QR Code» می‌زنیم که دیگر فقط شماره نیست و مشخصات درخت هم بارگذاری خواهد شد. در منطقه یک و۳ که درختان کهسالی دارند این عملیات آغاز شده است.
برای درختان خطرآفرین چه برنامه‌ای دارید؟
از زمانی که من به این سازمان آمده‌ام، سنجش تراکم چوب درختان آغاز شده و خیلی از درختان دیر زیست و خطرآفرین را با رصدهای انجام شده قطع می‌کنیم، گاهی سعی بر حفظ درختان خاطره‌انگیز داریم و آنها را درمان می‌کنیم. با این وجود، رطوبت هوا که کاهش می‌یابد به درختان و فضای سبز خسارت وارد می‌شود، درختان چنار شهر از گونه‌هایی هستند که آسیب می‌بینند، البته اکنون در طراحی‌های ما درخت چنار جایی ندارد و به سمت بلوط یا گونه‌های جدید می‌رویم. گفتنی است، تمام شهرهایی که با خشکسالی درگیرند با آفات هم دست‌وپنجه نرم می‌کنند و گیاه که ضعیف می‌شود آفات زیاد می‌شود، به‌خصوص درخت نارون که خسارت زیادی از آفات می‌بیند.
قطع شبانه درختان در اصفهان را تایید می‌کنید؟
هیچ چیزی مخفیانه نیست، ما برای انجام هر کاری دلیلی داریم و اگر درختی قطع کنیم مسئولیت آنها عهده‌دار هستیم. اکنون هرس درختان توت به دلیل مباحث ایمنی در سطح شهر انجام می‌شود. هیچ کار مخفیانه‌ای انجام نمی‌شود؛ اما اطلاع‌رسانی ضعیف است. البته که گاهی سرقت درخت در اصفهان داریم و در مناطق حاشیه‌ای که به‌تازگی رخ می‌دهد و سرقت‌ها شبانه انجام می‌شود به دنبال پیگیری قضایی این مسئله هستیم.
پیگیری قضایی از چه طریق انجام می‌شود؟
در موضوع خسارت به فضای سبز، قانونی به نام حفظ گسترش فضای سبز با ۸ ماده قانونی و یک آیین‌نامه وجود دارد که در ادوار مختلف بازنگری شده است. آخرین آیین‌نامه‌ای که شورای‌عالی استان‌ها به ما ابلاغ کرد در تاریخ شهریور ۱۴۰۱ بود که تمام ابعاد را مشخص کرده است. بعد از قانون شهرداری‌ها، قانون حفظ و گسترش یکی از متعالی‌ترین قوانین حفاظتی محیط‌زیست شهری است و طبق ماده ۷ آن قانون که به نام کمیسیون ماده ۷ معروف است، ۲ نفر از اعضا شورای شهر، یکی از معاونان شهردار و یک قاضی دادگستری و مدیرعامل سازمان پارک‌ها در آن عضو هستند و بر اساس آن قانون خسارت تشخیص داده می‌شود. به این منظور یک دستورالعمل که مصوب شورای شهر است از وزارت کشور به شهرداری‌ها ابلاغ می‌شود و خسارت از فرد متخلف اخذ خواهد شد. در مناطق حاشیه‌ای مانند منطقه ۷، منطقه ۱۴، منطقه ۱۰ و منطقه ناژوان بیشترین قطع غیرمجاز درخت‌ها را شاهد هستیم.
هرس پلارد چیست؟
امسال درختان توت در اولویت هرس پلارد قرار گرفته، این درختان در فصل باردهی به دلیل ریزش میوه‌ها باعث مخدوش‌شدن وضعیت نظافت شهر و لغزندگی معابر می‌شوند. این‌گونه هرس در این حجم برای نخستین‌بار است که انجام می‌شود. هرس پلارد علاوه بر ایجاد زیبایی در گونه گیاهی، موجب تأخیر حداقلی به مدت دوسال در باردهی درختان میوه‌دار شده و در این‌گونه هرس رشد زایشی گیاه به سمت رشد رویشی معطوف می‌شود. پس از هرس پلارد به‌ویژه درمورد درختان توت، سطح برگ یا تاج‌پوششی آنها نسبت به قبل، همچنین عملیات فتوسنتز، افزایش می‌یابد. بر اساس نتایج حاصل از توموگرافی یا همان اندازه‌گیری تراکم چوب درختان، هرس درختان نارون برای افزایش ایمنی شهروندان و جلوگیری از حوادث در حال انجام است. درختان پرخطر در سطح شهر شناسایی شده و پس از انجام عملیات توموگرافی، هرس می‌شوند.
آیا در فضاسازی شهری و گل‌آرایی شهر تغییر رویه‌ای داشته‌اید؟
ما هیچ تغییر رویه‌ای ندادیم و گل‌های فصلی مصرف آب بالا دارند، به همین جهت بیشتر آن را رویدادی کردیم و در یک سری از اعیاد مانند عید نوروز متمرکزش کردیم، ولی روال عادی خود را داریم. بخش عمده از باغچه‌های شهر گل‌های فصلی کاشته می‌شده است، با نگاه بر گونه‌های ایران زا به سمت گل‌های دائمی می‌رویم و عمدتاً گیاهان دارویی گل‌دار کاشت می‌کنیم.در حال حاضر ۱۵۰ هکتار گل فصلی و دائم داریم و توانسته‌ایم این‌گونه‌ها را مدیریت آبی کنیم و اقتصاد شهری را در نظر بگیریم. گل‌های فصلی، گل‌هایی هستند که ممکن است حداکثر یک ماه پایایی عمر آنها باشد و هزینه‌های اجرا و نگهداری و ترمیم و ... آنها گران است. به همین دلیل ما به سمت کاشت گیاهان دارویی رو آورده‌ایم و تمرکز خود را به گیاهان بومی استان اصفهان برده‌ایم، چرا که تحمل آنها در خشکی بالاتر است و گل‌دار هم هستند. همچنین در مدت اخیر جشنواره گل داوودی را داشتیم که باتوجه به شرایط کشور برگزار نشد و در این مدت حدود ۵۰ هزار گل داوودی را در باغ گل‌ها کاشتیم و اکنون که فصل بنفشه است حدود ۹ میلیون نشاء گل بنفشه در شهر کاشته شده است.
باتوجه‌به شرایط آب‌وهوایی و مراحل رشد گیاهان شامل درخت، درختچه، گل و چمن در هر فصلی از سال عملیات خاصی برای کاشت و نگهداری آنها انجام می‌شود که رشد بهینه و سلامتی گیاهان را در فصل بعد تضمین می‌کند، در این راستا بر اساس تقویم باغبانی شهر اصفهان، مجموعه اقداماتی در مناطق پانزده‌گانه اصفهان برای فصل زمستان برنامه‌ریزی شده است.
آماده‌سازی باغچه‌های گل فصل جهت تعویض گل‌های داوودی و تابستانه با گل بنفشه و هرس فرم پرچین‌ها در سطح معابر و پارک‌ها از جمله این اقدامات برای فصل سرد سال است. اقداماتی همچون اصلاح باغچه‌ها، تهیه گل مناسب، طراحی باغچه‌ها و برنامه‌ریزی جهت طرح کاشت باغچه‌ها در نوروز ۱۴۰۲ در حال انجام است. واکاوی درختان آسیب‌دیده، شکسته یا تخریب شده نیز در دستور کار مناطق پانزده‌گانه شهرداری اصفهان قرار گرفته است. عملیات خاک‌ورزی با روش‌هایی نظیر چال کود و چاهک‌های تهویه‌ای و تغذیه‌ای از دیگر عملیات‌های زمستانه فضای سبز است.
استفاده از درختان مایع در استان چگونه انجام خواهد شد؟
در دنیا بیشترین اکسیژن را جلبک‌ها تولید می‌کنند، بیشترین رسوب کربن هم توسط جلبک‌ها تولید می‌شود، در موضوع فضا سبزهای نوین این موارد در شهر باید در نظر گرفته شود. اکنون به یک نقطه‌ای رسیده‌ایم که فضاهای سبز کنونی با توجه به میزان آلودگی شهری پاسخگو نیستند، باید به سمت استفاده از گونه‌های میکروارگانیسم که راندمان اکولوژیک بالاتری نسبت به گونه‌های کنونی دارند، برویم. نخستین شهری در کشور هستیم که این نگاه را به فضای سبز شهری داریم، اصفهان در حوزه نانوتکنولوژیاستفاده از نانو جلبک‌ها با هزینه کمتر از یک درخت را برای بهبود کیفیت هوا در دستور کار دارد. این در حالی است که هر درخت در سال ۱۱۸ کیلوگرم اکسیژن تولید می‌کند؛ اما هر گرم جلبک ۱.۹ گرم اکسیژن تولید می‌کند. همچنین هر مترمربع جلبک معادل ۱۰۰ درخت و ۴۰۰ مترمربع چمن در سال اکسیژن تولید می‌کند.همه چیز زمانی که از تکنولوژی می‌خواهد در سطح جامعه بیاید یک فاز صنعتی‌سازی دارد که در حال حاضر درختان مایع از آزمایشگاه‌ها در فاز صنعتی‌سازی هستند و قطعاً در آینده‌ای نزدیک اصفهان شهری پیشرو در استفاده جلبک در فضای سبز شهری خواهد بود. شاید روزی برسد که تمام آبونمان‌های شهر به بیو اکتور تبدیل شود و جلبک‌ها آبونمان‌ها آب را تصفیه می‌کنند.
باتوجه به مشاهده موردی گونه‌های جانوری در سطح شهر، به این موضوع نظارتی دارید؟
هرکجا یک پوشش گیاهی تشکیل شود یک اکوسیستم تشکیل خواهد شد و در نتیجه گیاه و جانور باهم در ارتباط خواهند بود و بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند. اگر موجود زنده‌ای در شهر دیدید طبیعی است و آزاری هم نمی‌رسانند و این موضوع جنجال ندارد، چراکه موضوع جدیدی نیست.
باغبان‌های شهری تحت‌نظر مستقیم شما هستند؟
تعدادی شرکت همکار به نام شرکت‌های نگهداری فضای سبز داریم که خودشان تعدادی از افراد را تحت عنوان باغبان در اختیار می‌گیرند، قطعاً ما نظارت داریم؛ اما تحت‌نظر مستقیم سازمان نیستند. سال گذشته درختکاری را به پویش درخت‌بانی تبدیل کردیم، یک زمانی موضوع باغبانی مطرح بود، اما امروز به درخت‌بانی رسیده‌ایم و این آخرین مرحله‌ای است که باید برای حفظ درختان و سبزینگی شهر شود.
