بحران آلودگی هوا در تهران و راهکار‌های نجات‌بخش
دیاکو عزیزی - آلودگی هوا در تهران و کلانشهر‌های ایران، دیگر یک معضل فصلی نیست؛ به بحرانی مزمن و ساختاری بدل شده که سلامت شهروندان، بهره‌وری اقتصادی و حتی سرمایه اجتماعی را تهدید می‌کند. روز‌هایی که شاخص کیفیت هوا در محدوده خطرناک قرار می‌گیرد، تنها نوک کوه یخ است؛ زیر سطح آن، هزاران بیمار تنفسی، قلبی و هزینه‌های هنگفت درمانی نهفته است.
ریشه‌های این بحران آشکارند: ناوگان فرسوده خودرو‌ها و موتورسیکلت‌ها، ترافیک سنگین، تمرکز جمعیت در هسته‌های شهری، استقرار صنایع آلاینده در حاشیه کلانشهر‌ها و از همه مهم‌تر، سوخت‌های کم‌کیفیت. کیفیت بنزین و گازوئیل تولیدی کشور در سال‌های اخیر بار‌ها محل بحث بوده است. ارتقای استاندارد‌های تولید سوخت و رساندن آن به تراز یورو ۵ و بالاتر، نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت حیاتی برای سلامت جامعه است. بنزین با کیفیت پایین، سهمی مستقیم در تولید ذرات معلق و ترکیبات سرطان‌زا دارد و بدون اصلاح آن، هیچ سیاستی در کاهش آلودگی هوا به نتیجه نخواهد رسید.
راهکار‌ها روشن‌اند و آزموده‌شده در جهان:
۱. نوسازی ناوگان حمل‌ونقل با حمایت دولت و مشارکت بخش خصوصی، جایگزینی خودروهای فرسوده با خودروهای برقی و هیبریدی، و توسعه موتورسیکلت‌های برقی.
۲. گسترش و هوشمندسازی حمل‌ونقل عمومی شامل متروی کارآمد، اتوبوس‌های برقی، مسیر‌های دوچرخه و سیستم‌های اشتراک وسایل نقلیه.
۳. ارتقای کیفیت سوخت با سرمایه‌گذاری در پالایشگاه‌ها و نظارت سختگیرانه بر تولید و توزیع بنزین و گازوئیل استاندارد. این اقدام می‌تواند به‌تنهایی سهم قابل‌توجهی در کاهش آلاینده‌های مضر داشته باشد.
۴. مدیریت هوشمند ترافیک (ITS) برای کاهش زمان توقف خودرو‌ها و کنترل ورود و خروج وسایل نقلیه به مناطق پرتراکم.
۵. انتقال صنایع آلاینده از حاشیه کلانشهر‌ها و جایگزینی فناوری‌های نوین و پاک در فرآیند‌های تولید.
۶. فرهنگ‌سازی عمومی برای تغییر رفتار شهروندان در استفاده کمتر از خودروی شخصی و پذیرش حمل‌ونقل پاک.
تهران می‌تواند نفس تازه کند؛ اگر دولت، شهرداری، بخش خصوصی و شهروندان هم‌زمان وارد میدان شوند. راه برون‌رفت از این بحران، نه در تصمیمات مقطعی بلکه در یک عزم ملی، سرمایه‌گذاری پایدار و ارتقای استاندارد‌های انرژی و حمل‌ونقل نهفته است.
