رشد بیش از ۸۰ درصدی قیمت دلار در سال ۱۴۰۱
بازار‌های مالی در سال ۱۴۰۱ روز‌های پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشتند و دستخوش اخبار و رویداد‌های بسیاری شدند.
قیمت دلار در ابتدای اسفندماه سال جاری رکورد تاریخی ۶۰ هزار تومانی را برای ساعاتی شکست. در یک سال گذشته (از ۲۶ اسفند ۱۴۰۰ تا ۲۸ اسفند ۱۴۰۱) بازدهی بازار این اسکناس آمریکایی به ۸۱/۸۷ درصد رسید؛ این یعنی ۲۱ هزار و ۴۵۰ تومان افزایش قیمت. این در حالی است که در مدت مشابه سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۰ بازدهی این بازار ۲/۷۹ درصد بود یعنی افزایش قیمتی معادل ۶۶۸ تومان!
روایت اسکناس آمریکایی در سال ۱۴۰۱
ابتدای سال ۱۴۰۱ کارشناسان تورم ۳۵ درصدی را پیش‌بینی کردند. با این وجود تورم روند تصاعدی به خود گرفت. اما قیمت دلار با توسل به سیاست‌های نهاد پولی کشور در محدوده ۲۸ تا ۳۰ هزار تومانی نوسان داشت و کنترل شد.
سال ۱۴۰۱ رویداد‌هایی نظیر حذف ارز ترجیحی ۶ قلم کالای باقی مانده، معافیت مالیاتی ورود ارز به کشور، سفر رئیسی به عمان، حذف دلار از معاملات ایران و روسیه، اصلاح برخی مقررات بانکی، افزایش ۵۰ درصدی سقف دریافت اسکناس صرافی‌ها و انتشار اوراق ارزی، توانست در مقاطعی هر چند کوتاه‌مدت بر قیمت دلار تاثیر بگذارد. در این میان تغییر رئیس کل بانک مرکزی ابتدای دی‌ماه، بگیر و ببند‌های انتظامی در بازار ارز و ناآرامی‌های اجتماعی را نیز نباید نادیده گرفت.
با تاکید بر تاثیر آنچه در بالا اشاره شد، اما اثر اخبار سیاسی و بین‌المللی بر اقتصاد ایران، تا کنون مهمترین عاملی بوده که در هر مقطع تاریخی، توانسته قیمت دلار را در کف و سقف‌های قابل تاملی قرار دهد.
سرنوشت دوگانه دلار در سالی که گذشت
به نظر می‌رسد سال ۱۴۰۱ را می‌توان به دو دوره تقسیم کرد؛ دوره اول، از ابتدای سال آغاز شد. تحلیلگران از همان زمان نسبت به مهار قیمت دلار با توجه به تورم هشدار داده بودند. اما این اسکناس آمریکایی در کانال ۳۰ هزار تومان به هر ابزار ممکنی که بود مهار شد و این روند تا آذر ماه سال جاری نیز ادامه داشت.
هر چند ناآرامی‌های اجتماعی در سه ماهه پاییز، کار نهاد پولی کشور را سخت کرد و موضوع حفظ محدوده قیمت دلار به مساله‌ای حیثیتی برای این نهاد تبدیل شد. اما از آذر ماه موضوع دلار داغ شد، به گونه‌ای که آتش آن دامان رئیس کل سابق بانک مرکزی را گرفت.
در دوره دوم موضوع فراز و فرود‌های قیمتِ این اسکناس آمریکایی منجر به تغییر رئیس کل بانک مرکزی در هشت دی‌ماه شد و علی صالح‌آبادی صندلی ریاست را به محمدرضا فرزین واگذار کرد.
این انتقال قدرت تنها برای دو روز توانست بازار ارز را از تب و تاب روند صعودی باز دارد و در ادامه قیمت دلار نشان داد که با خبردرمانی نمی‌توان اقتصاد را مدیریت کرد.
نیمه‌های اسفندماه این اسکناس آمریکایی رکورد تاریخی ۶۰ هزار تومانی را برای ساعاتی شکست. اگر بخواهیم قیمت دلار و بازدهی این بازار را از ۲۵ اسفند ۱۴۰۰ تا ۱۵ اسفند ۱۴۰۱ بررسی کنیم، بازدهی بازار این اسکناس آمریکایی طی این مدت به ۱۰۷/۴۵ درصد رسید. این یعنی ۲۶ هزار و ۴۱۶ تومان افزایش قیمت! این در حالی است که در مدت مشابه سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۰ بازدهی این بازار ۲/۷۹ درصد بود، یعنی افزایش قیمتی معادل ۶۶۸ تومان.
خبر‌های خوش لحظه آخری برای بازار ارز
آنچه توانست قیمت دلار را از قله قیمتی در روز‌های پایانی سال ۱۴۰۱ پایین بیاورد، سفر رافائل گروسی به ایران و مذاکرات رضایت‌بخش رئیس سازمان بین‌المللی انرژی اتمی در تهران بود.
به نظر می‌رسد دستاورد مهمتر این توافق که قرابت زمانی با نشست شورای حکام داشت، اندکی از حجم تنش میان ایران و اروپا را کم کرد. ضمن اینکه برخی از تحلیلگران مسائل بین‌الملل معتقد بودند بیشترین امتیاز سفر گروسی و رضایت وی از نشست تهران این بود که، دست‌کم در نشست شورای حکام قطعنامه‌ای علیه ایران صادر نشد.
موضوع دیگر نیز توافق ایران با عربستان بود که بارقه‌های امیدبخش برای مذاکرات برجام را در اقتصاد کشور روشن کرد. همچنین سفر شمخانی به چین، امارات و وعده سفر به عراق نیز توانست در نفس‌های آخر سال ۱۴۰۱، روند قیمت دلار را در مسیر نسبتا باثباتی قرار دهد.
کارشناسان اقتصادی در خوشبینانه‌ترین حالت تورم سال آینده را نزدیک به ۵۰ درصد پیش‌بینی می‌کنند. آن‌ها معتقدند اگر سیاست بهبود روابط بین‌المللی در پیش گرفته نشود روند انتظارات تورمی نیز بیش از سال ۱۴۰۱ خود را نشان خواهد داد؛ بنابراین به نظر می‌رسد مهار انتظارات تورمی و قیمت دلار در روابط خارجی ایران با سایر کشور‌ها گره خورده است. مردم نیز امید دارند با بهبود شرایط سیاسی کشور، شرایط اقتصادی نیز بهبود یابد.
