ميانكاله در دام اقتصاد

آفتاب‌‌نیوز : وقتي به محوطه ميانكاله قدم گذاشتيم با ديدن فضاي رويايي حاكم بر آن، آنچه را شنيده بوديم، تصديق كرديم. نم‌نم‌باران، صداي انواع پرنده‌ها كه گاهي از دوردست و زماني از فاصله بسيار نزديك شنيده مي‌شد. پرواز دسته جمعي آنها در آسمان و سمفوني زيبايي كه به هنگام پرواز توليد مي‌شد سنگ فرش صورتي رنگ كه فلامينگوها در گستره‌اي به طول چند متر تشكيل داده بودند و بالاخره سكوت حاكم بر منطقه، همه و همه دست به دست هم دادند تا محوطه‌اي استثنايي پديد آيد. محوطه‌اي كه احساس مي‌كردي سال‌هاست با آن انس داري. مناظري كه براي هميشه در ذهنمان ثبت شد. به راستي استثنايي بود! آري بود…!
در ايران بيش از صدمنطقه حفاظت شده وجود دارند كه تنها يك درصد از سطح كل ايران را تشكيل مي‌دهند. بنابراين چنين مناطقي جايگاه ويژه‌اي دارند و هزينه هاي خوبي نيز براي نگهداري آنها اختصاص داده شده‌اند. اما اخيراً برخي از اين نواحي با طعمه اقتصاد به دام افتاده‌اند!
ميانكاله از مهمترين مناطق حفاظت شده ايران است كه به دلايل بسيار اهميت ويژه‌اي دارد. تالاب ميانكاله در استان مازندران و گلستان و در شمال‌شرق بهشهر قرار دارد و ساختمان آن از دوره چهارم زمين‌شناسي به‌وجود آمده است. آب آن نيمه شور و در ضلع انتهايي غربي آن تقريباً شيرين است كه كمتراتفاق مي‌افتد دما در اين ناحيه به زير صفر برسد. تالاب ميانكاله با داشتن ويژگي طبيعي خاص، يكي از با ارزش‌ترين زيستگاه‌هاي گياهي و حيواني در ايران و جهان محسوب مي‌شود. اما برخلاف ارزش والايي كه منطقه ميانكاله دارد متأسفانه مورد تعرض قرار گرفته است كه عوامل مختلفي در اين زمينه مؤثر بوده‌اند. در بخش‌هايي از پايان‌نامه «بررسي منابع آلاينده تالاب ميانكاله با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي G.I.S دانشكده محيط‌زيست دانشگاه تهران آمده است: «انقلاب صنعتي و تحولات حاصل از آن ناخواسته باعث شد تا كره خاكي زباله‌داني بزرگ محتوي پساب‌هاي شهري، صنعتي و كشاورزي متشكل از مواد شيميايي، انواع كودها و سموم شيميايي شود، اما پس از گذشت قرن‌ها به‌دليل محدوديت ظرفيت اين زباله‌دان بزرگ عواقب ناشي ازاين مواد گريبان‌گير بشر شد.
تالاب‌ها به عنوان يكي از اكوسيستم‌هاي حائز اهميت زمين كه حد واسط مناطق خشك و آبي‌اند زيستگاه‌هاي متنوعي دارند. تنوع كنج‌هاي اكولوژيك در آنها آنقدر زياد است كه حتي پرندگان جنگل، استپ، كوهستان و ديگر پرندگان آبزي بدون ايجاد مزاحمت‌ براي يكديگر دركنار هم زندگي مي‌كنند. جانوران آبزي، دوزيستان، خزندگان، حشرات، چرندگان و پستانداران، آنچنان تنوع حياتي در اكوسيستم تالاب به‌وجود مي‌آورند كه در زيستگاه‌هاي خشكي چنين تنوعي مشاهده نمي‌شود. براساس تعاريف كنوانسيون رامسر تالاب شامل مرداب، باتلاق، آب‌هاي طبيعي يا مصنوعي اعم از دائمي يا موقتي هستند كه آب‌هاي شيرين، لب شور يا شور راكد يا جاري در آنها يافت مي‌شوند. ضمناً آب‌هاي ساحلي دريا كه عمق آنها در پايين‌ترين نقطه جذر از 6 متر تجاوز نكند، جزو تالاب‌ها قرار گرفته‌اند.
پيدايش چنين زيستگاهي از ده‌ها تا صدها سال مي‌تواند به‌طول انجامد.
لذا هر نوع تغييرات انسان ساخت ادامه حيات اين مجموعه زيستي را به‌خطر مي‌افكند.
نابودي اين زيستگاه‌ها در يك منطقه به مثابه كاهش ثروت‌هايي طبيعي و فقر روزافزون طبيعت آن سرزمين است. با اين حال تالاب‌ها از منابعي هستند كه كمتر از بقيه منابع طبيعي درك شده‌اند و بيشتر از تمامي آنها نيز مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌اند. منش‌هاي اقتصادي، اين مناطق ويژه و كم‌ژرف را زمين‌هاي بي‌ارزش مي‌دانند كه حواشي آنها زباله‌دان شهري و صنعتي شده‌اند. شايد تالاب ميانكاله از جمله آنها باشد.»
دكتر بهروز دهزاد عضو هيأت علمي دانشگاه شهيد بهشتي در توصيف اين منطقه حفاظت شده گفت: «ميانكاله از زمان شاه عباس صفوي شكارگاه بوده است كه در خاطرات وي مي‌خوانيم در طول يك روز، 7 ببر، 70 گوزن، 9 مارال را كشته است و ...
ميانكاله تنها ساحل باقي مانده در نواحي جنوبي درياي كاسپين (خزر) است. تالابي بي‌نظير و منحصر به فرد در سراسر ايران كه اهميت به سزايي دارد. ميانكاله مدتهاست كه جزو مناطق حفاظت شده است و اگر روزي بنابه ضرورت بخواهيم ساحل ايران را دوباره به حالت اول برگردانيم و بازسازي كنيم اين منطقه الگوي بسيار خوبي خواهد بود.»
وي در ادامه افزود: «از مزيت‌هاي بزرگ ميانكاله داشتن تپه ماسه‌هاي فراوان است. وجود تپه ماسه‌هاي ساحلي از پيشروي آب شور دريا به سمت سواحل جلوگيري مي‌كند كه با وجود آب بسيار شور دريا در فاصله 10 تا 15 متري آن، حفر چاه آب شيرين امكانپذير مي‌شود. همچنين تپه ماسه‌ها مجموعه گياهي بسيار زيبايي ايجاد مي‌كنند و سبب مي‌شوند ماسه‌ها با وزش باد در اطراف خانه‌هاي مسكوني تجمع نيابند. مشخص كردن حريم درياها نيز از فوائد تپه ماسه‌هاست.
اما اكنون درياي كاسپين پستي و بلندي زيادي در حاشيه دارد. در بعضي مناطق ارتفاع دريا به 2 متر مي‌رسد و حتي در سواحل قزاقستان و تركمنستان تا حدود 15 كيلومتر آب دريا به سمت ساحل پيشروي كرده است.
اگر امروز تا چند متر هم از دريا دور شويم باز نمي‌توانيم چاه آب شيرين داشته باشيم.
تپه ماسه‌هايي كه به نظر افراد غيرمتخصص فايده‌اي نداشتند براي ساختن ويلاها و ساير بناها در اطراف درياي كاسپين مورد استفاده قرار گرفتند و در حال حاضر با مشكلات بسياري در منطقه نور و علمده مواجه شده‌ايم. اگر به ديواره ساختمان‌هاي كنار دريا با دقت نگاه كنيد متوجه مي‌شويد در حاشيه آنها ماسه جمع شده است. اين ماسه‌ها همراه با نسيم دريا به اين سو آمده‌اند و بسياري از مزارع را نابود كرده‌اند.»
وي در پايان با اظهار تأسف و نگراني از وضعيت موجود به فروش زمين‌هاي اين منطقه اشاره كرد و گفت: «از همه بدتر آنكه شهرداري بهشهر براي فروش قسمت‌هايي از اين منطقه به شركتي خصوصي با قيمتي نازل اقدام كرده است. شركت نيز باتوجه به پتانسيل بالاي گردشگري در ميانكاله قصد دارد تأسيسات و ساختمان‌هاي تفريحي احداث كند. به اين ترتيب هر سال تجمع و تراكم تعداد بسياري از مردم براي تفريح و گذراندن اوقاع فراغت در اين منطقه لطمات جبران‌ناپذيري وارد خواهد كرد.
اگر اين ساخت و سازها به حقيقت بپيوندد، منطقه حفاظت شده ميانكاله براي هميشه با تمامي ارزش‌هاي پيدا و ناپيدايش از دست ما خواهد رفت و به پول‌هايي در دستان عده‌اي سودجو و آزمند تبديل خواهد شد.»