تله آفریقایی ماکرون
نشریه انگلیسی دیلی‌تلگراف در مطلبی سیاست‌های امانوئل ماکرون، رییس‌جمهور فرانسه در ارتباط با آفریقا را شکست‌خورده خوانده و هشدار داد، به همین دلیل فرانسه با خطر محو شدن از صحنه آفریقا روبروست.
نشریه دیلی‌تلگراف انگلیس در مطلبی درباره تبعات تحولات سال‌های اخیر در آفریقا شامل کودتا‌ها در چند کشور غرب این قاره نظیر مالی و نیجر برای جایگاه و سیاست‌های فرانسه در قبال آفریقا می‌نویسد: «سیاستمداران رده بالای فرانسوی بعد از وقوع کودتا در نیجر هشدار می‌دهند، فرانسه هم‌اکنون به دلیل سیاست‌های شکست‌خورده امانوئل ماکرون در قبال آفریقا، با ریسک محو شدن از صحنه آفریقا مواجه است.
نیجر، مستعمره سابق فرانسه، یکی از متحدان کلیدی پاریس در نزاعش با تروریسم افراط‌گرایان در منطقه محسوب می‌شد و کودتای اخیر این کشور جدیدترین ضربه را به استراتژی فرانسه در منطقه ساحل در قاره آفریقا وارد کرده است. بالغ بر ۱۵۰۰ سرباز فرانسوی در این کشور استقرار دارند.
نیجر به لحاظ اقتصادی نیز برای فرانسه دارای اهمیت استراتژیک است و شرکت هسته‌ای دولتی فرانسوی موسوم به «اورانو» ۱۵ درصد اورانیوم خود را از معادن نیجر برای مجموعه گسترده رآکتور‌های هسته‌ای فرانسه استخراج می‌کند.
در این رابطه، ژان- هروه جزکل، مدیر پروژه «منطقه ساحل» در گروه بحران بین‌الملل می‌گوید: بحران نیجر نشانه‌ای است از اینکه «زمان حضور قدرتمند نظامی فرانسه در منطقه ساحل در آفریقا به پایان رسیده است.» او اضافه کرد: «اکنون فرانسه با علامت سوال درباره آینده‌اش در غرب آفریقا مواجه است.»
از سوی دیگر در روز‌های اخیر سه سناتور راستگرای فرانسوی با حمایت ۹۶ نماینده پارلمان که به احزاب مختلف تعلق داشتند، سیاست‌های رییس‌جمهور این کشور را آماج انتقاد قرار داده و پرسیدند که آیا او فرانسه را محکوم به «محو شدن» از قاره آفریقا کرده است؟
آنها در مطلبی که در نشریه فرانسوی لوفیگارو منتشر کردند، گفتند: «تا دیروز این کشور‌های مالی، جمهوری آفریقای مرکزی و بورکینافاسو بودند که دست رد به فرانسه و نیرو‌ها و شرکت‌هایش زدند و امروز نوبت نیجر است.»
این سناتور‌های فرانسوی همچنین هشدار دادند، نیرو‌های شرکت واگنر وارد عمل شده‌اند تا «به همه دیکتاتور‌ها یا رهبرانی که در قدرت باقی می‌مانند از طریق متحد کردن مردم آنها علیه قدرت سابقا استعمارگر کمک کنند.» به گفته آنها، احساسات ضدفرانسوی حتی «به کشور‌هایی که به نزدیک بودن به ما مشهورند، همچون ساحل عاج یا سنگال سرایت کرده است.» علاوه بر آن، فرانسه در دوره دولت ماکرون شاهد به هم خوردن روابطش به صورت همزمان با الجزایر و مراکش نیز بود و روابط آن با تونس نیز سرد است.
آنها در نامه خود از ماکرون پرسیدند: «آیا زمان آن نرسیده که دیدگاه‌مان درباره آفریقا و روابط این قاره با فرانسه را با یک شروع مجدد همراه کنیم؟ احتمالا آفریقا که زمانی قاره دوست با ما به شمار می‌رفت، حالا دیگر ظاهرا فرانسه را نمی‌فهمد و هر چه بیشتر نقش و حضور آن را به چالش می‌کشد.»
این نامه انتقادآمیز در حالی مطرح شد که شورای نظامی حاکم در نیجر با این ادعا که فرانسه «تروریست‌ها را آزاد کرده» و حریم هوایی بسته شده این کشور را نقض کرده است، جنگ لفظی خود را علیه فرانسه تشدید کرده است.
هزاران تظاهرات‌کننده حامی کودتای اخیر نیجر با تجمع در نزدیکی یک پایگاه نظامی فرانسه شعار دادند: «مرگ بر فرانسه! مرگ بر اکوواس!»
بلوک جامعه اقتصادی کشور‌های غرب آفریقا (اکوواس) چندی پیش تهدید به مداخله نظامی در نیجر در پاسخ به کودتای اخیر در این کشور کرد. بسیاری از این تظاهرات‌کنندگان پرچم‌های روسیه و نیجر را به اهتزاز درآورده و از ژنرال عبدالرحمن شیانی، حاکم نظامی جدید نیجر حمایت کردند.
عزیز رابه علی، یکی از این تظاهرات‌کنندگان و از اعضای یک اتحادیه دانشجویی نیجر در این خصوص می‌گوید: «ما می‌خواهیم فرانسوی‌ها را وادار به ترک نیجر کنیم. اکوواس نیز یک سازمان مستقل نیست و بازیچه دست فرانسه است.»
علاوه بر این به گزارش ایسنا، ارزیابی ضعیف چند سناتور فرانسوی از سیاست ماکرون در آفریقا در حالی مطرح شد که اخیرا یک مشاجره علنی کم‌سابقه نیز بین رییس‌جمهور فرانسه و سرویس اطلاعاتی کشورش (DGSE) بر سر اینکه مقصر شکست در پیش‌بینی وقوع کودتای اخیر نیجر بعد از کودتا‌های مالی و بورکینافاسو در دو سال گذشته کیست، بالا گرفت.
ماکرون پس از کودتای نیجر، برنار امی، رییس سرویس اطلاعات فرانسه را توبیخ کرد و به او گفت، باید برکنار شدن محمد بازوم از ریاست‌جمهوری نیجر را پیش‌بینی می‌کرد. منابع مختلف ادعا کردند که ماکرون به امی گفت: «می‌توانیم مشاهده کنیم که کارکرد این نهاد اطلاعاتی رضایت‌بخش نیست. وقتی شما چیزی که اتفاق می‌افتد را پیش‌بینی نمی‌کنید، مشکلی وجود دارد.»
از سوی دیگر منابع دیپلماتیک نسبت به ایجاد اثر دومینویی بالقوه باقی ماندن همیشگی حاکمیت نظامی نیجر در قدرت در سایر کشور‌های آفریقایی هشدار داده‌اند. برنار امی به ماکرون اصرار کرد که قبلا در مورد احتمال وقوع کودتایی در سال جاری میلادی هشدار صادر کرد، اما دولت او این هشدار را نادیده گرفت.
رسانه‌های فرانسوی با استناد به اطلاعات درز کرده گزارش دادند نهاد اطلاعاتی فرانسه واقعا به ماکرون درباره قریب‌الوقوع بودن یک کودتا از قبل اطلاع داده بود، اما او اعزام نیرو‌های ویژه برای محافظت از بازوم را رد کرد. استدلال ماکرون برای این مخالفتش این بوده که چنین کاری «به عنوان استعمارگری تعبیر می‌شود» و «ما نمی‌توانیم در سیاست فرانس‌آفریک (اشاره به روابط نزدیک و پنهانی این کشور با دیکتاتوری‌های مختلف در قاره آفریقایی در دوره جنگ سرد) باقی بمانیم.»
کارشناسان معتقدند ماکرون به دنبال این بود که هم پایان سیاست فرانس‌آفریک را اعلام کند و هم سربازان فرانسوی را در آفریقا نگه دارد تا به وزنه نظامی فرانسه در منطقه ادامه دهد و حالا بابت این تناقض تاوان پس می‌دهد.
آنتوان گلازر، یک کارشناس حوزه آفریقا و از نویسندگان کتاب «تله آفریقایی ماکرون» به دیلی‌تلگراف گفت: «برای ماکرون خیلی آسان است که سرویس اطلاعاتی کشورش را به خاطر تحولات آفریقا سرزنش کند، اما در واقع، این کلیت استراتژی ماکرون برای آفریقاست که شکست‌خورده است. ماکرون به نسل جوان آفریقایی‌ها گفت، سیاست بدنام فرانس‌آفریک به پایان رسید و من دوران جدیدی را شروع می‌کنم. اما هر زمان که پای سیاست زور در میان آمد، فرانسه تلاش کرد تا به حضور خود در کشور‌های مختلف ادامه داده و حرف‌های او نقض شود.»
گلازر افزود، حضور سربازان فرانسوی در کشور‌های آفریقایی قرار بوده این تصور را ایجاد کند که فرانسه همچنان در جایگاهی است که به «دیپلماسی نفوذ» خود در این قاره ادامه می‌دهد، اما در واقعیت حضور این سربازان حالا سرپوشی بر این واقعیت است که حضور فرانسه در آفریقا هم از جنبه اقتصادی و هم از جنبه نفوذ سیاسی به سقوط آزاد گرفتار است.
او بیان کرد: «سربازان فرانسوی حالا خودشان را کاملا با واقعیت موجود نامرتبط می‌بینند. حتی سرویس اطلاعاتی فرانسه چشم‌ها و گوش‌های هر چه کمتری در عرصه میدانی دارد؛ و در حالی که فرانسه به نقشش به عنوان ژاندارم آفریقا ادامه می‌دهد، اما کسان دیگری دارند نفع می‌برند، بنابراین ماکرون خشمگین است.»
فرانسه پیش از آنکه بتواند لحن خود را نرم‌تر کند، به عنوان حامی سرسخت بلوک اکوواس که به مداخله نظامی در نیجر تهدید کرده است، ظاهر شد. از سوی دیگر رییس‌جمهور فرانسه بعد از درخواست برای بازگرداندن دوباره محمد بازوم به قدرت از جمله با توسل به زور، با تحقیری دیگر مواجه شد.
برتراند بادی، استاد دانشگاه «سیانس-پو» در شهر پاریس بیان کرد، همچنان که اکنون راه‌حل دیپلماتیک برای نیجر بعید به نظر می‌رسد، اگر هم راه‌حل دیپلماتیکی برای این بحران یافت شود، در آن صورت دیپلماسی فرانسه دچار تحقیری عمیق خواهد شد.
او به خبرگزاری فرانسه گفت: «در صورتی که چنین نتیجه‌ای رقم بخورد، در سراسر منطقه، فرانسه به عنوان کشوری تلقی خواهد شد که گرفتار ناتوانی ساختاری برای خارج شدن از نگرش پسااستعماری است.»
سباستین لوکورنو، وزیر نیرو‌های مسلح فرانسه با حمله به منتقدان موضع دولت ماکرون در قبال آفریقا گفت، تصمیم پاریس برای حفظ سربازانش در بازه زمانی ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۲ در چارچوب عملیات برخان در منطقه ساحل در آفریقا «شکست نبود.»
او ادامه داد: «ارتش ما به شکل بی‌وقفه گروه‌های تروریستی را در منطقه ساحل به عقب رانده و جان هزاران نفر را در منطقه نجات داده و از فرانسوی‌ها در برابر تهدیدات تروریستی علیه خاک کشور ما محافظت کرده است. آیا ما می‌توانیم از این وضعیت امنیتی تا حدی مرتبط با ما دست بکشیم؟»
گلازر در پاسخ به این مواضع گفت: «به نقشه وزارت امور خارجه فرانسه نگاه کنید، می‌بینید که همه‌چیز قرمز است. افراط‌گرایان پیروز شده‌اند. از موریتانی تا سودان دیگر حتی یک شخص غربی نیز باقی نمانده چه برسد به اینکه فرانسوی در آنها باشد.»
همچنین لازم به ذکر است، در حالی که فرانسه پیش از این سربازانش را از کشور‌های مالی و بورکینافاسو خارج کرده، اما یک منبع در وزارت دفاع فرانسه به روزنامه لوفیگارو گفت که فرانسه هنوز دلیلی برای اینکه اکنون نیجر را ترک کند، نمی‌بیند و تصمیماتش را مطابق با منافعش می‌گیرد.»
