آفتابنیوز : آفتاب: دکتر حسن روحانی، رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، امروز در سخنان افتتاحیه "همایش ایران آینده"، در خصوص آینده پژوهی و بررسی وضعیت آینده ایران، از ١٠ مؤلفه در این بررسی نام برد که باید مورد توجه قرار گیرند.
اولین مؤلفه، مسأله جمعیت و جغرافیای انسانی است. این که ایران آینده چقدر جمعیت، با چه ترکیبی و با چه ویژگیهایی دارد و این که سلامت این جمعیت و مهمتر از آن نشاط آن و بالاتر از همه مشارکتش در ساخت کشور چگونه است. به همین جهت است که در برنامهریزیها برای دستیابی به اهداف بلندمدت یکی از مسایل مهم، رشد متناسب جمعیت است که میتواند آینده متناسب را ترسیم کند.
مؤلفه دوم "ثروت ملی" یا "سرمایه فیزیکی" کشور است. این که ثروت ملی چگونه بهرهبرداری و نگهداری میشود و چگونه به نسل آتی سپرده خواهد شد. آب، خاک، جنگل، مراتع، معادن، نفت و گاز و مانند اینها را چگونه نگهداری میکنیم؟ چگونه استحصال میکنیم و به آیندگان تحویل میدهیم. نکند دیگر ملتها از این منابع استفاده کنند و مردم از آن محروم. منبع گاز مشترک را همسایگان ببرند. منبع نفت مشترک را هم به زودی همسایگان ببرند. رودخانههای حیات بخش کشور به کشورهای همسایه سرازیر شوند. خاک کشاورزی با بیبرنامگی به برج تبدیل شود. مراتع با بیبرنامگی از دست برود. و خدایی ناکرده همه ثروتهای ملی ما روزانه رو به کاهش باشند. برای ایران آینده باید از ثروتهای ملی حراست کنیم. به بهترین وجه استحصال نماییم و با کمال امانتداری به نسل آینده بسپاریم. ریال و ارز ما جزو ثروتهای ملی ماست. چگونه باید از آنها استفاده شود. نکند ارز ما به رونق باغ و مزرعه و کارخانه و کارگاه و کلاً بازار دیگر کشورها تبدیل شود. اگر خدایی نکرده واردات افزایش و تولید کاهش یافت، ثروت ملی ما در خدمت دیگران به کار رفته و مردم ما از آن بهره لازم را نبردهاند.
نماینده مجلس خبرگان، سومین مؤلفه را سرمایه انسانی خواند و گفت: "تحصیلات، فناوری، تحقیقات، تولید علم و دانش و انسان فرهیخته و نخبه است که از طریق فناوریهای نوین، استقلال و عظمت ما، دانش، و آینده افتخار آمیز ما را میسازد و نمیگذارد در میدان رقابت با دیگران عقب بمانیم. گرچه اقدامات خوبی برای سرمایه انسانی در طول سالهای اخیر انجام شده است اما باید بدانیم در کلاس درس نشستن و مدرک گرفتن به معنای سرمایه انسانی نیست. اگر دانشجو و دانشآموز به یک نیروی مولّد تبدیل شود، آن وقت میتوان از آن به عنوان سرمایه انسانی یاد کرد. نکند دانشگاه ما نیروها را تربیت کند و در نهایت بهرهاش را دیگران ببرند. از پول مردم جوانها را آموزش دهیم و سودش را دیگران ببرند و از آن بدتر این که نیرویی را پرورش دهیم ولی برای آن کار یا محل فعالیت مناسبی در نظر نگرفته باشیم و بیکار بماند. یا نیروها مشغول کاری شوند و تجربه بیندوزند و مثلاً در قالب یک شرکت فعال شوند ولی تبدیل شوند به شرکت طلبکار از دولت با حقوقهای عقبافتاده چندماهه.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت، سرمایه اجتماعی مؤلفه و عنصر مهم دیگری برای آینده ایران است. آنگاه که بین آحاد مردم، اقشار مردم و بین گروههای مختلف اعتماد و پیوند و هماهنگی باشد میتوانیم به فکر آینده ایران باشیم. اما اگر به جای اعتماد، دشمنی ،اختلاف و شمشیر به رخ هم کشیدن باشد و هر گروه به فکر حذف گروه دیگر باشد، چه آیندهای میتوان برای ایران پیشبینی کرد؟ در جامعهای که پیوند و اعتماد کاهش یافته است، امید به آینده نیز وجود ندارد. نشاط، انسجام و امید در جامعه بزرگترین سرمایه برای یک کشور است. است. اگر اخلاق و معنویت از جامعه رخت بربندد آن جامعه نمیتواند سند چشمانداز و حتی هیچ امیدی را محقق سازد. وی اضافه کرد دانشمندی میگوید "در دولتهایی که بر ملتهای متحد و منسجم فرمان میرانند به گنجینهای از سرمایههای مهم دست یافتهاند".
وی از فضای حاکم بر کشور به عنوان مؤلفه پنجم یاد کرد و گفت، فضای امنیتی در کشور، فضای تولید علم، کار، تلاش و تحقیق نیست. وقتی فضای اعتماد و همکاری نباشد، نمیتوان به ایران آینده امید داشت. در آن فضا نه دستی به سوی کار دراز میشود و نه فکری در زمینه مسائل مهم کشور جولان پیدا خواهد کرد. فضا باید فضای فرهنگی و اقتصادی و سیاسی باشد و نه فضای امنیتی و نظامی.
دکتر روحانی، سرمایه سیاسی را مؤلفه و عنصر مهم آینده ایران دانستند. وی آزادی نقد و سخن، مشارکت، جریان سالم قدرت، توزیع قدرت، شایسته سالاری، گردش صحیح قدرت را به عنوان مشخصههای اصلی سرمایه سیاسی برشمرد. او اضافه کرد، چنانچه گروهها و احزاب با هم مشارکت و همکاری نداشته باشند و با قواعد بازی آشنا نباشند سرمایه سیاسی با مشکل مواجه میشود. اگر هزینه مشارکت بالا رود، مشارکت سیاسی از بین خواهد رفت. باید به مردم به دلیل مشارکت جایزه داد، نه این که به دلیل طرفداری از کاندیدایی، امروز نگران و فردا بیکار شود. آینده ایران با حضور و تلاش به پیش میرود نه فقط با دولت و یک حزب و یک جناح. باید سیاست جذب حداکثری به عنوان سیاست اصلی کشور قرار بگیرد و اگر دفعی ضرورت پیدا کرد باد حداقل اقل اقل باشد. چنان که شیوه انبیاء راه قرآن نیز چنین است.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، مؤلفه هفتم را سرمایه بین المللی ذکر کرد و گفت؛ در دنیای امروز، نمیتوان در جزیرهای تنها زندگی کرد یا دور کشور دیوار کشید. بدون تعامل با دیگران نه تنها به چشمانداز ٢٠ ساله که حتی به یک برنامه هم نمیتوان دست یافت. گر چه باید خود اتکا باشیم اما نمیتوان از تجربه و همکاری دیگران استفاده نکرد و نباید به اسم استقلال فرهنگی و علمی دانشگاههای ما از دانش دهه 60-70 استفاده کنند و از دستاوردهای جدید بیبهره بمانند. دنیای امروز دنیای تعامل سازنده است. نباید به تقابل افتخار کنیم. هیچ کس با فحاشی و دشمنتراشی به جایی نرسیده است. توسعه و رشد اقتصادی بدون بازار نمیتواند اثر گذار باشد. فتح بازار در سایه روابط صحیح و تعامل سازنده شکل میگیرد. حتی حرکت روان پول و اعتبار و کالا در سایه تعامل درست امکان پذیر است.
دکتر روحانی، شرایط جهانی را به عنوان مؤلفه هشتم ذکر کرد و گفت؛ بحران پولی و مالی جهانی در سال گذشته که منجر به بحران اقتصادی شد نمونه گویایی در این مسئله است. حتی اگر ایده دهکده جهانی را نپذیریم حداقل باید ارتباطات نزدیک جهانی را بپذیریم. پارادایم فنی و تجاری امروز جهان که عوامل پیش برنده آن تحولات تکنولوژیک و آزادسازیهای گسترده است، فرصتها و چالشهای جدیدی را به وجود آورده است. دکترین نوین توسعه دنیای امروز بر مبنای آزاد سازی اقتصادی، مشارکت بازار و دولت، توسعه سرمایه انسانی، ارتقای فناوریها و نوآوری ها، رشد پیوسته مهارت، تمرکز زدایی، تغییر نقش دولت از کارگزار و بازیگر اصلی توسعه، به عامل راهبردی ایجاد شرایط مناسب، ظرفیتسازی برای فقرزدایی و بالاخره ارتقای عدالت اجتماعی است.
دکتر روحانی از پیشبینی بحرانهای داخلی، منطقهای و بینالمللی به عنوان مؤلفه نهم یاد کرد و گفت؛ در سی سال گذشته، همواره کشور ما متأثر از این بحرانها بوده است نظیر جنگ تحمیلی، جنگ عراق و کویت، اشغال افغانستان و عراق و حتی جنگ ٣٣ روزه لبنان و جنگ ٢٢ روزه غزه و حتی مسأله هستهای کشور و اخیرا حوادث بعد از انتخابات. همه حوادث چه داخلی و چه منطقهای در مسائل اقتصادی و سیاسی کشور تاثیر گذارند.
دکتر روحانی، مدیریت کشور را مؤلفه دهم ذکر کرد. مدیران لایق، رشید و صالح عامل مهمی در رشد و توسعه کشورند. متأسفانه سالها پارادایم دولتمحوری، مرکزمحوری، بخشینگری و کوتهنظری اقتصاد مبتنی بر نفت ارزان و نبود آیندهنگری بر کشور ما حاکم بوده است. وی گفت؛ اگر در دهه ١٩٨٠، آزاد سازی، خصوصیسازی و تثبیت محور اصلی اصلاحات اقتصادی بودهاند، امروز عامل اصلی اصلاحات اقتصادی، "اصلاح نظام تدبیر" است. دولتهای رشید از چند دهه قبل پارادایم دانایی محور را در همه زمینهها به کار بستهاند. وی اضافه کرد، نقش دولتها بسیار حیاتی است به ویژه در اتخاذ سیاستهای مالی و پولی، ایجاد نظامهای منسجم و ایجاد زیرساختهای لازم. نقش دولت در آینده متفاوت خواهد بود ولی کم نخواهد شد.
ایشان در بخش پایانی سخنان خود گفت، شاهد سه موضوع امید بخش برای آینده ایران در سالهای اخیر بودیم؛ سند چشمانداز توسعه، سیاستهای کلی اصل 44 و هدفمند کردن یارانه ها. وی از عدم اجرای درست خصوصیسازی که به گفته مقام معظم رهبری " یک انقلاب اقتصادی است" انتقاد کرده و هدف خصوصیسازی را سپردن اقتصاد به مردم و نه "نظامیسازی" خواند.
ایشان ضمن انتقاد از عدم اجرای برنامه چهارم توسعه، به نرخ کنونی تورم، بیکاری و فاصله بین صادرات و واردات اشاره کرد. وی اضافه نمود طبق برنامه چهارم میبایست رشد متوسط اقتصادی ٨ درصد میبود که آمار بانک مرکزی نشان میدهد رشد در سال گذشته ٣/٢ بوده است. نرخ بیکاری در ٣ ماهه اول سال ٨٨، ١/١١ درصد اعلام شده است در حالی که طبق برنامه چهارم توسعه میبایست به ٧ درصد میرسید. نرخ تورم در ١٢ ماه منتهی به خرداد ٨٨، ٥/٢٢ درصد اعلام شده در حالی که میبایست به ٩/٩ درصد میرسید.
نماینده مقام معظم رهبری در شورای عالی امنیت ملی گفت: من بر خلاف عده ای که به آینده بدبین هستند معتقدم نسل امروز ما میتواند فردای غرورآفرینی را برای کشور بسازد. با تکیه بر دانش آیندهنگری و با درک واقعیات و شرایط کشور و برخورداری از دانش و توانایی در اجرا، با طراحی الگوی بومی توسعه در باقیمانده پانزدهساله میتوان با اقدامات جبرانی به اهداف چشمانداز رسید.
وی در پایان به مطالعات ارزشمند مرکز تحقیقات استراتژیک اشاره کرد و گفت: این مرکز با تلاش دو ساله، در ماه گذشته الگوی بومی توسعه ایران را تدوین کرده است و بر مبنای این الگو استراتژی "تولید رقابتی دانش بنیان" میتواند کشور را به اهداف چشمانداز برساند. در این راستا جلب سرمایه های بخش خصوصی زمینههای تقویت و ارتقای امنیت اقتصادی و نظام مدیریت و حکمرانی کارآمد میتواند شرایط را بهبود ببخشد.